روزجهانی مبارزه با کار کودکان: آیا شیوع فراگیر ویروس کرونا کودکان بیشتری را مجبور به کار می‌کند؟

حق نشر عکس

Getty Images

Image caption

بیش از ۱۵۰ میلیون کودک در جهان "قربانیان کار" محسوب می‌شوند

سازمان بین‌المللی کار هشدار داده است که عواقب اقتصادی شیوع جهانی ویروس کووید-۱۹ ممکن است تعداد بیشتری کودک را مجبور به کار کند و در معرض بهره کشی قرار دهد.

در گزارشیکه این سازمان به مناسبت ۱۲ ژوئن، روز جهانی مبارزه با کار کودکان، منتشر کرده آمده است که مشکلات مالی ناشی از شیوع این بیماری قوانینی را که برای حفاظت از کودکان در برابر اجبار به کار تصویب شده تضعیف کرده و موجب محرومیت آنان از "دوران کودکی، شکوفایی استعداد و عزت آنها می‌شود و همه اینها به رشد فکری و جسمی کودکان آسیب می‌رساند."

بنجامین اسمیت، کارشناس کار کودک در سازمان بین المللی کار گفته است: "ما نگران آن هستیم که بعضی کشورها به خاطر مشکلات اقتصادی کنونی در اجرای قوانین حمایت از کودکان در برابر بهره کشی، سستی به خرج دهند. اینها قوانینی است که به منظور جلوگیری از به کار گماردن کودکان به تصویب رسیده است."

او که در مصاحبه با بی‌بی‌سی سخن می‌گفت افزود: "نظر ما این است که هر حرکتی در جهت اشتغال کودکان غیر قابل قبول است و بحران کنونی عذری برای نابودی دستاوردهایی نیست که تا کنون حاصل آمده است."

آمار کودکان کار چیست؟

سازمان بین‌المللی کار اشتغال به کار کودکان را به منزله نقض حقوق اساسی بشر توصیف کرده و نگران آن است که گسترش ابتلای به ویروس کرونا در جهان به فرستادن تعداد بیشتری از کودکان برای کار منجر شود زیرا این بیماری باعث بسته شدن مدارس شده و همزمان بسیاری از خانواده‌ها در کشورهای فقیر را گرفتار فقر بیشتری کرده است.

جدیدترین آماری که در این زمینه منتشر شده حاکی از آن است که در حال حاضر ۱۵۲ میلیون کودک ۵ تا ۱۷ ساله به کار مشغول هستند و از نظر سازمان کار "قربانیان کار کودکان" محسوب می‌شوند.

• کودکان کار، سه دهه و سی طرح شکست خورده
• حدود ۱۶ درصد کودکان کار در افغانستان 'آزار جنسی می‌بینند'

بنا به تعریف سازمان کار، افراد زیر ۱۷ سال از لحاظ اشتغال "کودک" محسوب می‌شوند.

"جدیدترین آماری که در این زمینه منتشر شده حاکی از آن است که در حال حاضر ۱۵۲ میلیون کودک ۵ تا ۱۷ ساله به کار مشغول هستند و از نظر سازمان کار "قربانیان کار کودکان" محسوب می‌شوند"

حق نشر عکس

Getty Images

Image caption

سازمان جهانی کار می‌گوید اکثر کودکان کار دستمزدی دریافت نمی‌کنند

حدود نیمی از این تعداد به کارهایی گمارده شده‌اند که "کار خطرناک" توصیف شده و به معنی فعالیت‌های پرخطر یا کار در شرایط و محیط‌های ناامن و غیرسالم است.

این روند به خصوص در آفریقا به شدت مشاهده می‌شود. طبق تخمینی که در سال ۲۰۱۶ صورت گرفت، در این قاره از هر پنج کودک یک نفر مشغول به کار است.

کار کودکان که به گفته سازمان کار بخش عمده آن شامل کار بدون دستمزد در واحد خانوادگی است، مشمول یک رشته کنوانسیون‌های مصوب سازمان ملل است که بیش از ۱۸۰ کشور عضو سازمان آنها را قبول کرده و در قوانین خود گنجانده‌اند.

تعهد به ریشه کنی این پدیده تا سال ۲۰۲۵ بخشی از "اهداف سازمان ملل برای توسعه پایدار" است و براساس بررسی‌های نهادهای بین‌المللی مختلف، تعداد کودکان کار در سال‌های اخیر در نقاط مختلف جهان رو به کاهش بوده است.

در عین حال، آقای اسمیت نگران آن است که شیوع ویروس کرونا فشار جدیدی را بر خانواده‌هایی وارد کند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر آن قرار گرفته‌اند.

همچنین این نگرانی وجود دارد که دشواری‌های اقتصادی ناشی از شیوع این ویروس ممکن است باعث فشار بر دولت‌ها برای بازنگری قوانین منع کار کودکان شود یا آنها را وادار کند که در زمینه اجرای آنها تساهل به خرج دهند.

وی گفته است: "ما با این خطر مواجه هستیم که اگر به اقدامات درست دست نزنیم یک نسل از بشر را از دست بدهیم."

بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ میلادی، آمار کار کودکان در سراسر جهان ۳۸ درصد کاهش یافت یعنی از تعداد کودکان شاغل حدود ۹۴ میلیون کاسته شد.

در همان حال، بعضی از کشورها در مسیر مخالف حرکت کرده‌اند.

به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۴ دولت بولیوی حداقل سن قانونی اشتغال را از ۱۴ سال به ۱۰ سال کاهش داد به این شرط که کودکان خردسال در شرایط خاص و تحت نظارت دولت به کار گرفته شوند. این اقدام انتقاد سازمان های مدافع حقوق بشر را برانگیخت.

• بولیوی به کودکان ده ساله اجازه کار داد

حق نشر عکس

Getty Images

Image caption

بولیوی در سال ۲۰۱۴ سن کار را به ۱۰ کاهش داد

بعضی دیگر از کشورها ممکن است هنوز کاهش سن کودکان کار را به قانون تبدیل نکرده باشند و همچنان شمار قابل توجهی از کودکان را به کار می‌گمارند.

" کودکان کار، سه دهه و سی طرح شکست خورده حدود ۱۶ درصد کودکان کار در افغانستان 'آزار جنسی می‌بینند' بنا به تعریف سازمان کار، افراد زیر ۱۷ سال از لحاظ اشتغال "کودک" محسوب می‌شوند"

در عین حال بعضی از کارشناسان کارآیی ممنوعیت کامل و جهانی بر کار کودکان را زیر سئوال برده‌اند. در سال ۲۰۱۶ گروهی از پژوهشگران دانشگاهی از نقاط مختلف جهان گفتند که این ممنوعیت "زیانبار و غیرضروری" است.

استدلال اصلی آنان این است که کار نباید لزوما چیز بدی برای کودکان تلقی شود.

حامیان تغییرات قانونی به نفع اشتغال کودکان غالبا طرح تام کارکین، عضو سنای آمریکا در سال ۱۹۹۳ را نقل می‌کنند که پیشنهاد کرد آمریکا واردات هر کالایی را که در تولید آن از کودکان کارگر دخیل باشند ممنوع کند.

سناتور هارکین، سناتور دموکرات از ایالت آیوا، به خصوص تاکید داشت که واردات پوشاک ساخت بنگلادش ممنوع شود.

او به یک گزارش افشاگرانه تلویزیونی استناد می‌کرد که براساس آن فروشگاه زنجیره‌ای عظیم والمارت به عرضه کالاهایی متکی بود که با استفاده از کار غیرقانونی کودکان در کشورهای دیگر تولید می‌شد.

حق نشر عکس

Getty Images

طرح پیشنهادی سناتور هارکین به تصویب نرسید هرچند او برای یک دهه بارها آن را مطرح کرد. اما همان پیشنهاد اولیه هم باعث شد تا صاحبان کارگاه‌های تولیدی در بنگلادش فورا نیروی کار خردسال خود را اخراج کنند.

به گزارش جو بویدن، استاد کرسی توسعه بین‌المللی در دانشگاه آکسفورد بریتانیا، نتیجه این اقدام بیکاری دست کم ۵۰ هزار کارگر خردسال بود.

وی در مصاحبه با بی‌بی‌سی در سال ۲۰۱۸ گفت: "استدلال طرح سناتور هارکین این بود که با منع کار کودکان، کودکان کارگر به مدرسه خواهند رفت اما تحقیقاتی که در مورد گروهی از کودکان بیکار شده صورت گرفت نشان داد که حتی یک نفر از آنها هم نتوانست به مدرسه برود."

به گفته پرفسور بودین "بسیاری از آنها ناچار شدند به شغل‌هایی روی آورند که به مراتب خطرناک‌تر و زیانبارتر بود مانند تن فروشی یا آجرتراشی و این شغل‌های جایگزین واقعا خطرناک‌تر از کار در بخش پوشاک بود."

خانم بویدن که تحقیقاتی را در مورد هزاران کودک در اتیوپی، هند، پرو و ویتنام انجام داده معتقد است که هنجارهای قانونی موجود واقعیات زندگی روزمره کودکان را منعکس نمی‌کند.

آیا کار به کودکان در کشورهای فقیر کمک می‌کند؟

او توضیح داد که بسیاری از کودکان در کشورهای فقیر جهان کار را با تحصیل می‌آمیزند و مخارج تحصیل خود مثل خریدن کتاب و یونیفورم را با دستمزدی که می‌گیرند تامین می‌کنند و در همان حال کمک خرج خانواده هم هستند.

"طبق تخمینی که در سال ۲۰۱۶ صورت گرفت، در این قاره از هر پنج کودک یک نفر مشغول به کار است"

حق نشر عکس

Getty Images

Image caption

تقریبا ۹۵ میلیون کودک از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۰۰ دیگر کار نمی‌کنند

بعضی از کودکانی که خانم بویدن درباره آنها تحقیق می‌کرد به او گفتند که خودشان مایل هستند کار کنند.

پرفسور بویدن گفت: "آنچه که در مورد کار کودکان در کشورهای فقیر دریافته‌‎ام این است که آنها به طور تدریجی وارد بازار کار می‌شوند و هنگام اشتغال کامل به کار بسیاری از مهارت‌های لازم را کسب کرده‌اند. این مهارت‌ها فقط شامل مهارت‌های حرفه‌ای نیست بلکه نحوه پول درآوردن مثلا فروش اجناس را هم شامل می‌شود."

به این ترتیب، هنگام بازنگری قوانین منع کار کودکان، کسان دیگری، از جمله بعضی از کودکان کار، بر این باور هستند که این قوانین است که حقوق آنان را خدشه‌دار می‌کند و باید تغییر یابد.

"معقول نیست"

اما بنجامین اسمیت، کارشناس سازمان بین‌المللی کار، هرگونه پیشنهاد برای کاهش محدودیت کار کودکان را مورد انتقاد قرار می‌دهد.

اگرچه او اذعان دارد که جلوگیری از کار همه کودکان در همه جای دنیا امکانپذیر نیست و در یک کشور فقیر گاه ممکن است داشتن شغل برای تامین معاش کودک و خانواده‌اش لازم باشد اما تاکید دارد که نباید به قوانین موجود دست زد.

او می‌گوید: "می‌دانیم که کودکانی ناچار به کار هستند و به ما می‌گویند که باید با کار خود، خوراک خانواده را تامین کنند و ما هم با این موارد مشکلی نداریم اما منطقی نیست که به خاطر این گروه، قوانین موجود را تغییر داده و سطح و دامنه حمایت کلی از کودکان در سراسر جهان را کاهش دهیم."

آقای اسمیت هشدار می‌دهد که "کار کودکان به معنی تداوم فقر برای کودکان و محرومیت آنها از دوران کودکی است."