بررسی مسائل طرح «جوانی جمعیت و خانواده» / تاکید بر عدم حذف غربالگری در طرح

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به همت انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی نشست بررسی مسائل طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» با حضور امیرحسین بانکی‌پور رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت مجلس و اشرف سماوات رئیس مرکز ژنتیک سازمان بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار شد.

فلسفه ما فلسفه سلامت خانواده در چارچوب شرع مقدس است
اشرف سماوات، رئیس مرکز ژنتیک وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی در این نشست به ارتباط بین غربالگری جنین و سلامت عمومی جامعه اشاره کرد و افزود: سلامت عمومی به غربالگری وصل می‌شود و بحث غربالگری در سلامت عموم بسیار مهم است.

وی با اشاره به تصویب قانون سقط درمانی در سال ۱۳۸۴ گفت: ما قانون غربالگری را این گونه تنظیم کردیم که جنین قبل از ولوج روح اگر نقص ناقص الخلقگی یا عقب ماندگی ذهنی دارد را به وسیله غربالگری‌ها شناسایی کنیم و به شرط نقص و حرج مادر تا قبل از ولوج روح، به انتخاب خود مادر سقط شود یا بماند.

وی افزود: مشکل اساسی طرح جوانی جمعیت این است که در غربالگری ما را محدود کرده است. درابتدا قرار بر این بوده که غربالگری در نظام شبکه‌های بهداشتی درمانی حذف شود که خوشبختانه آن را برداشتند و این یک گام مثبت بود.

سماوات در ادامه با بیان اینکه نظر برخی این است که غربالگری به معنای سقط جنین است نه درمان بیماری‌های جنین بیان کرد: اگر از زاویه سلامت نگاه کنیم؛ ما معتقد هستیم که شرع مقدس این اجازه را به ما داده است. اگر مجاز نبوده از نظر ما حرام است؛ بنابراین قطعاً باید قطع می‌شد و شکی در این مسئله نیست.

وی ادامه داد: اما باتوجه به این‌که در شرع مقدس مجاز و بسیار هم واضح و مشخص است و این فعالیت ۱۵ سال است که در کشور دارد انجام می‌شود بنابراین ما اجازه داریم که سلامت مردم را تامین کنیم.

سماوات تاکید کرد: برنامه‌های غربالگری در حال اجراست و گستره وسیعی هم پیدا کرده. البته اینکه ساختار وسیعی پیدا کرده به این معنا نیست که ما مردم را به سمت سقط سوق می‌دهیم. نباید به آن ظن برده بشود، ما همه مسلمان هستیم.

"البته اینکه ساختار وسیعی پیدا کرده به این معنا نیست که ما مردم را به سمت سقط سوق می‌دهیم"تنها هدف ما این بوده است که سلامت مردم فراهم بشود و فرزتدان سالم داشته باشند.

رئیس مرکز ژنتیک وزارت بهداشت گفت: خانواده‌ای که اطلاع از بیماری لاعلاجی برای فرزندش قرار می‌گیرد و بعد از شناسایی و سقط در چهارچوب قانونی به خواست خود والدین قرار می‌گیرد، به این شکل نیست که ما آن‌ها رها کنیم.

وی افزود: ما در شبکه‌های بهداشت و درمانی، زوجی داریم که ۲۵ سال است در کنار آن‌ها هستیم تا فرزندان بعدی خود را سالم به دنیا بیاورند و از آن‌ها حمایت و مراقبت می‌کنیم؛ بنابراین فلسفه ما فلسفه سلامت خانواده در چهارچوب شرع مقدس است. معتقد هستیم اگر غربالگری‌ها محدود بشود و برای حرفمان دلیل و برهان داریم که باعث می‌شود بر تعداد متولدین بیماری‌های صعب العلاج اضافه شود.

در سقط درمانی هیچ اشکالی وارد نکردیم
امیرحسین بانکی‌پور، رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت هم در این نشست در پاسخ به سوالی در رابطه با حذف یا محدود شدن غربالگری در طرح جوانی جمعیت با بیان اینکه نظرات متفاوتی از سوی متخصاصان مطرح بوده است، گفت: در این طرح غربالگری را اختیاری کردیم. ما نه نظریه نفی غربالگری و نه نظریه غربالگری اجباری را پذیرفتیم بلکه گفتیم غربالگری یک انتخاب است و انتخابی هم است که با نظر پزشک متخصص باید صورت‌بگیرد.

وی افزود: در طرح، تمام چیز‌هایی که این دوستان می‌گویند ما محدود کردیم، حرف‌هایی بود که قبلا در دفاع از غربالگری به ما می‌زدند. می‌گفتند غربالگری‌ها طبق استاندارد‌های بین المللی است. ما گفتیم همین را در طرح ذکر می‌کنیم و باید طبق استاندار‌ها عمل کنیم.

دوم گفتند نظارت، که ما گفتیم نظارت کنید.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به قانونی شدن غربالگری در طرح جوانی جمعیت برای اولین‌بار در کشور افزود: این طرح نه تنها مخالف غربالگری نیست بلکه برای اولین‌بار هم است که درکشور درحال قانونی کردن این آزمایش‌ها است.

وی افزود: بحث غربالگری را درسطح کشور به صورت گسترده انجام می‌دادند و کاری بود که با خود اعتراض و مخالفت همراه داشت و هیچ پشتوانه قانونی نداشت. ما قانونی کردیم و طبق گزارشات خودشان و پروتکل‌های سال ۱۳۹۹ و امضای معاون وزیر که متعهد شدند در مبحث غربالگری سندروم دان که یک اختلال جنینی است، فقط در این محدوده وارد شدیم. من کارشناس این حوزه نیستم، اما کارشناسان مختلف آمدند و با هم بحث کردند و تبادل نظر و ما در نهایت با جمع بندی نظرات کارشناسان به این نتیجه رسیدیم که اول باید پزشک متخصص نظر بدهد.

این نماینده مجلس تاکید کرد: مشکلاتی وجود داشت که برای حل آن قرار بر این شد که درمان جنین را درطرحمان بیاوریم.

بانکی پور یادآور شد: متاسفانه برخی از پزشکانی که متخلف هستند از شفافیت ترس دارند، باید بدانند که پزشک طبق پروتکل‌هایی که وزارت بهداشت مقرر می‌کند باید غربالگری را انجام بدهد. آن‌جا که ذکر کردیم تایید ستاد عالی جمعیت نیاز است، یک مشکل پیش آمد که ستاد عالی جمعیت مربوط به شورای عالی فرهنگی است و طبق سند مهندسی فرهنگی مسائلی که به فرهنگ و جمعیت مربوط می‌شود، نظارتش به عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی است که این یک سند قانونی است و این بالا دست همه ما است.

وی گفت: طبق این سند پروتکلی که وزارت بهداشت تعیین می‌کند بحث سلامت به عهده وزارت بهداشت است و از هیچکس نباید اجازه‌ای بگیرد. اما باید دانست که این پروتکل یک جنبه سلامت دارد و یک جنبه مربوط به حوزه فرهنگ است.

"ما قانونی کردیم و طبق گزارشات خودشان و پروتکل‌های سال ۱۳۹۹ و امضای معاون وزیر که متعهد شدند در مبحث غربالگری سندروم دان که یک اختلال جنینی است، فقط در این محدوده وارد شدیم"به این دلیل که استرسی میان مادران ایجاد کرده و گزارش‌های ما نشان می‌دهد که بخشی از سقط‌هایی که خارج ازبرنامه انجام می‌شود، ترسی از مرحله اول است که به ماران باردار وارد می‌شود.

این نماینده مجلس افزود: ستاد عالی جمعیت فقط از بعد جمعیت و فرهنگ که درست است یا خیر و بعد سلامت به عهده وزارت بهداشت است. ما به پزشکان اعلام کردیم که اگر طبق پروتکل‌های ما تجویز شد، هیچ مسئولیتی به عهده شما نیست. اما اگر برخلاف پروتکل‌های های بهداشتی عمل شد و باعث شد که مشکلی برای جنین و مادر ایجاد بشود، پزشک باید پاسخ گو باشد و بر ازمایشگاه‌ها باید نظارت شود.

وی تصری کرد: در گذشته همه افراد و افراد بالای بیست سال به را غربالگری می‌فرستادند. اما حال فقط کسانی که بالای ۳۵ سال و مشکل ژنیتیکی دارند این کار را می‌کنند. در مرحله اول غربالگردی حدود ۳۰۰ هزار تومان و مرحله دوم ۳ و ۴ میلیون تومان است.

درصورتیکه باید دانست میزان مثبت‌های کاذب بسیار بالاست.

بانکی پور ادامه داد: در مورد سقط درمانی هم باید گفت که ماهم طبق فتوا این را قبول داریم. اینکار، چون به جان یک انسان مربوط می‌شود، فتوا به این صورت بوده که اگر جان مادر به خطر می‌افتد، باید سقط شود. درسال ۱۳۸۴ گفته شد به غیر از حفظ جان مادر، حرج مادر هم وجود دارد که درصورت تایید قبل از ولوج روح باید سقط شود. اشکالی که وجود داشت این بود که حرج یک اصطلاح فقهی و حقوقی است و طبق مفهومش باید پیش رفت. ما درسقط درمانی هیچ اشکالی وارد نکردیم بلکه گفتیم این مسئله حرج را مصداقش با پزشکان تشخیص و تایید مفهوم حرج را فقیه انجام دهد.

وزارت بهداشت را مکلف کنید استاندار‌ها درباره غربالگری را اجرا کند
رئیس مرکز ژنتیک سازمان بهداشت در بخش دیگری با اشاره بر وجود برخی ایرادات پزشکی در بحث غربالگری جنین، از غلط بودن برخی برداشت‌ها صحبت و به اهمیت روشنگری و تبیین این موارد اشاره کرد.

سماوات در این‌باره افزود: مثلا می‌گویند که اگر غربالگری برای درمان باشد هر جور باشد انجام شود.

"ما به پزشکان اعلام کردیم که اگر طبق پروتکل‌های ما تجویز شد، هیچ مسئولیتی به عهده شما نیست"اما شما نباید تصمیم بگیرید و شرع باید تصمیم بگیرد که گرفته است. پزشکی هم باید بحث پیشگیری از بیماری ژنتیک را با سقط‌جنین مبتلا که در چارچوب شرع است، مشکل ندارد.

وی افزود: چرا می‌خواهد مجلس و به‌خصوص کمیسیون ویژه جمعیت مجلس تصمیم بگیرد که آن گروه غربالگری‌ها که می‌خواهند سقط شود را محدود کنیم. این چه ربطی به جمعیت دارد؟! اگه جمعیت برای ما، سه فوریتی است چرا باید اجازه بدهیم و معطل موادی بشیم که این مواد یک درصد هم در افزایش جمعیت هم تاثیر ندارد. یک درصد هم مواد پنجاه و سه و پنجاه و شش تاثیری ندارد. تمام متولدینش ای‌بی‌اس دارد، زودتر از موعد از دنیا می‌روند و به باروری نمی‌رسند.

سماوات در ادامه با بیان این نکته که غربالگری یک شیوه پزشکی است و به طور ذاتی مشکلی ندارد، اظهار کرد: آقای دکتر بانکی‌پور فرمودند که ما از این‌جهت جمعیت را اضافه نمی‌خواهیم بکنیم.

ما می‌گوییم غربالگری‌هایی اشکال دارند که مثلا جنین سالم را می‌کشند و از تولد‌ها کم می‌کنند.

وی افزود: خود غربالگری مسئله ندارد. آنچه که ایراد داشت مدیریتش بوده است. مدیریتش را اصلاح کنید. وزارت بهداشت را مکلف کنید استاندار‌ها را اجرا کند. سختگیرانه‌ترین کار‌ها در مورد استاندارد را انجام بدهید.

"درصورتیکه باید دانست میزان مثبت‌های کاذب بسیار بالاست.بانکی پور ادامه داد: در مورد سقط درمانی هم باید گفت که ماهم طبق فتوا این را قبول داریم"من هم دست‌های شما را می‌بوسم. من می‌گویم در حاشیه‌ها قرار نگیریم. ماده پنجاه و سه و پنجاه و شش، چیزی به جمعیت اضافه نمی‌کند و فقط باعث افزایش حاشیه می‌شود.

رئیس مرکز ژنتیک در ادامه افزود: ما باید به اذهان وارد کنیم که بحث ماده ۵۳ فقط سندروم دان نیست. ما ناهنجاری‌هایی که در برنامه غربالگری دوران بارداری بدست می‌آوریم، بخش محدودی از آن سندروم دان است. تعداد بی‌شماری ناهنجاری کروموزومی نیز در بحث غربالگری دوره بارداری، کشف می‌شود.

وی افزود: غربالگری مورد نظر ماده ۵۳ همه غربالگری‌ها را می‌گوید.

ولی بحث غربالگری دوران بارداری ناهنجاری کروموزومی و اختلالات ساختاری دیگری گا‌ها کشف می‌شود. چرا؟ چون کروموزوم‌ها در بارداری دچار اشکال هستند و ما آن‌ها را درغربالگری کشف می‌کنیم. امکان اینکه تعداد بی‌شماری از کروموزوم‌ها دچار نقص و جابه جا شوند و همچنین امکان کمبود و زیادبود آن‌ها وجود دارد. این باعث می‌شود بدشکلی‌های ساختاری بسیاری به صورت گسترده شکل بگیرد؛ بنابراین بحث غربالگری دوران بارداری فقط سندروم دان نیست. خواهش می‌کنم این را در نظر بگیرید.

سماوات، در رابطه با بحث شکل‌گیری غربالگری گفت: زمانیکه غربالگری در ایران شروع می‌شود، دولت متولی آن نبود.

"اینکار، چون به جان یک انسان مربوط می‌شود، فتوا به این صورت بوده که اگر جان مادر به خطر می‌افتد، باید سقط شود"غربالگری را آزمایشگاه‌ها و متخصصین ارائه کردند و بعد مطالبات که زیاد شد، توسعه پیدا کرده‌است. در ابتدا غربالگری طبق استاندار‌های جهانی گه آحاد آن هم اشتباه نبوده، با سلیقه انجام می‌شده است. درنتیجه اتفاقاتی که شما می‌بینید و موردنظر شما نیست، به دلایل مطالبه بسیار بالا افتاده که برحسب این‌که مادر چه چیزی را قبول، آن متخصص به مادر ارائه می‌کرده است.

وی ادامه داد: ما چندین جلسه با آقای دکتر اکبری مشاور عالی وزیر بهداشت داشته‌ایم. دکتر اکبری واقعاً و به درستی عنوان کرده اند که ادبیات به نحوی است که اول مشکل را مطرح می‌کنید و بعد حسن را مطرح می‌کنید.

ما براین اساس آمدیم نوشته‌های کل آموزش‌ها را تغییردادیم و بعد دکتر اکبری تحسین کردند.

وی در ادامه به بیمه بودن مراحل غربالگری اشاره کرد و افزود: عنوان می‌کنند که غربالگری بسیارگران است و بیمه هم نیست. غربالگری سالهاست که بیمه است. ببینید NT بیمه است. NT قسمت گران قیمت غربالگری است و بیمه است. دوم، عنوان می‌کنند که وقتی مادرمی‌خواهد برود مرحله دوم و تشخیص قطعی بدهد باید سه میلیون تومان بدهد.

"درسال ۱۳۸۴ گفته شد به غیر از حفظ جان مادر، حرج مادر هم وجود دارد که درصورت تایید قبل از ولوج روح باید سقط شود"این اشتباه است. تست NIPT تست تشخیصی نیست. تست گران ژنتیکی و تکمیلی غربالگری است؛ بنابراین مادرمی‌تواند آن را پاس کند. یعنی کناربگذارد و برود آمینوسنتز را انجام بدهد.

سماوات در ادامه با اشاره به اینکه شرایط تست و نمونه‌گیری آمینوستز با گذشته متفاوت شده و پیشرفت کرده است، امکان سقط بوسیله غربالگری را رد و اظهار کرد: تست آمینوسنتز، سقط منتسب ندارد.

وی در ادامه با استناد به یک تحقیق بیان کرد: آخرین مطالعات با بزرگ‌ترین میزان نمونه ۶۵۰۰۰ نمونه می‌رود درآنالیز. نه تحقیق معمولی.

آمنیوسنتز در تعدادی از زنان که در گروه پرخطر قرار می‌گرفتند انجام شده است. در تعدادی دیگر از خانم‌های پرخطری که همان شرایط را داشتند انجام نشده است. در نتیجه، اما میزان سقط آن‌ها تقریباً یکسان است. مفهموم این حرف این است که درواقع سقط در زنان پرخطر به دلیل آمینوسنتز نبوده است. چون پرخطرهستند در واقع چه آمینو سنتز بکنند یا نکنند سقط انجام می‌شود.

غربالگری در طرح جوانی جمعیت حذف نشده است
بانکی‌پور در ادامه بیان کرد: براساس جمع‌بندی نظرات کارشناسان و متخصاصان و در نهایت مشورت در تمامی مراحل با دکتر اکبری، مشاورعالی وزیربهداشت و اصلاحاتی که در طرح جوانی جمعیت صورت گرفت، غربالگری در این طرح حذف نشده است.

وی در ادامه افزود: تنها ایرادی که شورای نگهبان گرفت این است که ما یک جا گفتیم در صورت عدم ارجاع مادران به غربالگری، به خاطر همان ترسی که ایجاد می‌شود توسط پزشک، این نباید پیگیری و مجازات بشود.

"اشکالی که وجود داشت این بود که حرج یک اصطلاح فقهی و حقوقی است و طبق مفهومش باید پیش رفت"فق‌های شورای نگهبان تماس گرفتند که این ابهام دارد.

این نماینده مجلس ادامه داد: اگر جایی جان مادر به خطر بی‌افتد یا اگر می‌توانستند جنین را اصلاح کنند، ما باید تلاشمان را کنیم. تمام چیز‌هایی که اینجا گفتم برای زمانی است که جان مادر یا درمان جنین در میان نباشد. قرار شد ما این‌ها را به ماده اضافه کنیم. به نظر آن‌ها این می‌شود محدودسازی.

بانکی پور ادامه داد: ما گفتیم استانداردسازی عملکرد ارائه‌دهندگان خدمات، آموزش موثر و قانونمندی آن‌ها، پایش و ارزشیابی عملکرد صدور یا لغو مجوز خدمات آن‌ها که اگر خارج از این‌ها عمل کردن باید لغو شود و اینکه وزارت بهداشت تا حالا یکی از این مجموعه‌ها را هم لغو مجوز نکرده است.

وی گفت: در تبصره‌ها هم دقیقا ما این را گفتیم، جهت استانداردسازی نظارت پایش و ارزشیابی در مواردی که به درخواست والدین و با تجویز پزشک متخصص آزمایش تشخیص ناهنجاری جنین تجویز گردد باید اطلاعات مادر، پزشک مستندات و دلایل و تجهیز و در پرونده الکترونیک سلامت بیمار و سامانه ۵۴ ماده این قانون بارگذاری شود و این از جهت شفاف‌سازی قضیه است.

رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت مجلس در رابطه با ادعای سماوات مبنی بر بیمه بودن مراحل غربالگری گفت: در مسئله غربالگری و اتفاق‌هایی که می‌افتد، در جامعه افراد یا خودشان یا اطرافیانشان این دوره بارداری را طی کرده‌اند و این‌ها می‌توانند بگویند آیا بیمه هزینه متقبل شده یا نه و اینکه هزینه‌ها چطور بوده است؛ عادی یا آزاد.

وی گفت: ما شاید در اتاق دربسته فکر کنیم این اتفاق افتاده است، ولی ما نماینده مردم هستیم و این که کارشناسان یه چیزی می‌گویند و مردم نیز حرف‌هایی می‌زنند که بیمه هزینه‌ای متقبل نشده و هزینه‌ها برای مردم سرسام آور است.