هدفگذاری برای تحقق حکمرانی حکیمانه به عنوان سبکی متکامل در ورزش

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران عصر چهارشنبه ۲۴ خرداد ماه در نشست هم اندیشی حکمرانی در ورزش که در محل دانشکده علوم ورزشی و تندرستی دانشگاه تهران برگزار شد و به گفتگو میان اساتید رشته‌های مدیریت، کارآفرینی و علوم ورزشی با کارگزاران حال و گذشته ورزش کشور درباره تدوین برنامه‌های رشته حکمرانی ورزش اختصاص داشت، مباحث خود را با این پرسش کلیدی آغاز کرد که تاکنون ما با مفهوم مدیریت ورزش سروکار داشته‌ایم و وقتی امروز از حکمرانی ورزش سخن می‌گوئیم، این مفهوم جدید چه ارزش افزوده‌ای می‌خواهد ایجاد کند؟ گفت: حکمرانی یک علم میان رشته‌ای و متشکل از رشته‌های مدیریت، روانشناسی، حقوق، علوم سیاسی، علوم رفتاری و اجتماعی و حوزه تخصصی مورد تاکید در حکمرانی است و نیازمند آمیختگی علوم و رشته‌های مختلف است.

استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران در بخش دیگر سخنانش در ارائه تعریفی از حکمرانی، وجوه تمایز مدیریت و حکمرانی را با یک مثال در حوزه ورزش تشریح کرد و بیان داشت: حکمرانی زمانی آغاز می‌شود که هنوز حتی مدیریت آغاز نشده است و زمانی هم که مدیریت به پایان می‌رسد، حکمرانی همچنان استمرار پیدا می‌کند و امتداد دارد. قبل از اینکه مدیریت متولی امور شود باید امور، سیاست‌ها و جهت‌گیری‌ها مشخص شده باشد. به عنوان نمونه قبل از شکل‌گیری سازمان که همان تیم ملی است، باید اصول و قواعد، خط‌مشی‌ها، صلاحیت کادر فنی و سرپرستی تیم، صلاحیت‌های فنی و اخلاقی ورزشکاران ملی تعیین شود و سپس اقدام به تعیین سرمربی، ورزشکار و … نمود. از سوی دیگر، مدیریت وقتی به اثربخشی و کارایی که همانا قهرمانی است، دست پیدا می‌کند، این نقطه پایانی مدیریت تلقی می‌شود و تیم ملی با آن ترکیب مربی و بازیکنان، ماموریتش به پایان می‌رسد که مجدداً با انتخاب تیم جدید در دوره دیگر، چرخه فعالیت‌هایش را دوباره تکرار می‌کند. در واقع وقتی تیم به هدف خود دست یافت، ماجرا تمام شده است؛ ولی حکمرانی به این بسنده نمی‌کند و باید پا را فراتر از این بگذارد.

"قبل از اینکه مدیریت متولی امور شود باید امور، سیاست‌ها و جهت‌گیری‌ها مشخص شده باشد"وقتی از منظر حکمرانی نگاه می‌کنیم، تازه شروع کار است؛ شروع کار از این جهت که فصل بهره‌برداری از قهرمانی‌ها فرا می‌رسد. اما ما چقدر توانسته‌ایم از قهرمانی‌ها در ورزش بهره‌برداری کنیم. شاهد هستیم که کشور‌ها و جوامع مختلف به چه میزان از دستاورد‌ها و قهرمانی‌هایشان برای امید و نشاط جامعه یا ایجاد مزایای اقتصادی بهره می‌برند، اما ما از مقوله ورزش که اینقدر در تمام ارکان جامعه نفوذ کرده است، چقدر توانسته‌ایم از منظر اخلاقیات و مسائل روانشناختی و اجتماعی بهره‌برداری کنیم.

استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران افزود: معتقدم حکمرانی یک مرحله تکاملی مدیریت است، بنابراین وقتی صحبت از حکمرانی می‌کنیم دوباره بر روی مؤلفه‌های مدیریت تاکید نکنیم. البته ممکن است همچنان در مؤلفه‌های مدیریت توفیق تحقق کامل قواعد مدیریت را نداشته باشیم و شاهد ضعف مدیریت باشیم، که باید برای بهبود مدیریت تلاش کرد و این مولفه‌ها را ارتقا داد. اما وقتی صحبت از حکمرانی می‌کنیم حتماً باید مؤلفه‌های خاص دیگری را علاوه بر عناصر مدیریت به این مجموعه اضافه کنیم.

در حکمرانی خیلی نباید به دنبال ابزار باشیم، بلکه حکمرانی بیشتر دنبال ایجاد چارچوب‌ها و تغییر بینش‌ها، نگرش‌ها و رویکرد‌ها است.

مقیمی همچنین در تبیین محور‌هایی که لازم است در حکمرانی ورزش مورد توجه قرار گیرد، اظهار داشت: دولت‌محوری در حکمرانی ورزش باید کنار گذاشته شود و نگاه نهاد‌های دولتی یا نهاد‌های وابسته به وزارت ورزش و جوانان از نگاه عمودی و از بالا به پایین، به روابط افقی با کنشگران و ذینفعان تغییر جهت دهد. با توجه به نوع نگاه وزارت ورزش و جوانان به سایر نهاد‌های حاضر در عرصه ورزش، از جمله فدراسیون‌ها، استقلال آن‌ها به طور کامل به رسمیت شناخته نشده است. اگر می‌خواهیم حکمرانی را تقویت کنیم باید بر روی نهاد‌های مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد بیشتر تمرکز کنیم.
یک اصل و مفروضه‌ای که بایستی در حکمرانی توجه کنیم این است که مدیریت ورزش در وزارت ورزش و جوانان باید نقطه تلاقی سه بخش دولتی، خصوصی و نهاد‌های مدنی یا تشکل‌های مردم‌نهاد باشد و تلاش کند که روابط به گونه‌ای تنظیم شود که نهاد‌های مدنی و بخش خصوصی را به رسمیت بشناسد و نوع نگاهش از بالا به پایین نباشد.

رئیس دانشگاه تهران، راه‌اندازی رشته حکمرانی ورزش را مایه تسهیل جریان‌سازی حکمرانی خوب در کشور دانست و توضیح داد: نهاد‌های مدنی در حوزه ورزش به صورتی حضور دارند که این را در هیچ بخش دولتی به این شکل نهادینه‌شده شاهد نیستیم؛ بنابراین مسیر آسان‌تری را در حوزه ورزش داریم که می‌توانیم ویژگی‌های حکمرانی را در آن ایجاد کنیم و آن را به سایر حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی کشورمان تسری دهیم. به عبارتی ظرفیت‌هایمان در فضای حکمرانی در حوزه ورزش بیش از حوزه‌های دیگر است؛ چون به نوعی بسترسازی‌اش فراهم شده است و این هم شاید با الهام‌گیری از قواعد بین‌المللی است که ما را مکلف کرده‌اند تا فدراسیون‌ها و نهادهایمان را اینگونه تشکیل دهیم. بر این اساس برای موفقیت در عرصه اداره امور ورزش نیازمند این هستیم که حتی حکمرانی خوب را متناسب با چارچوب‌های فرهنگی و آموزه‌های دینی ارتقا دهیم که من آن را حکمرانی حکیمانه نامگذاری می‌کنم که متکامل‌تر از حکمرانی خوب است.

وی با یادآوری اینکه در قرآن کریم واژه حکمت بیست بار به کار رفته است و یکی از اصلی‌ترین وظایف انبیا دعوت به سوی پروردگار از طریق «حکمت» است، افزود: بنا بر آیات قرآن، خدا به هر کس بخواهد، حکمت عطا می‌کند و به کسی که حکمت عطا کند، خیر و نعمت فراوانی داده شده است و در آیات متعدد به برخی از انبیا و اولیای الهی همچون لقمان، حضرت داود (ع)، حضرت ابراهیم (ع)، حضرت اسماعیل (ع) و برخی دیگر از پیامبران الهی اشاره می‌کند.

"در واقع وقتی تیم به هدف خود دست یافت، ماجرا تمام شده است؛ ولی حکمرانی به این بسنده نمی‌کند و باید پا را فراتر از این بگذارد"سلامت معنوی در سایه تقوا سبب می‌شود که انسان به تعادل و تکامل برسد و در دنیا حکیمانه رفتار کند. امیر مؤمنان امام علی علیه‌السلام در حدیثی که در غررالحکم آمده است، اوج رفتار حکیمانه را التزام به حق و محق دانسته و می‌فرمایند: "رأسُ الحِکمَةِ لُزومُ الحقِّ و طاعَةُ المُحِقِّ. ملازمت با حقّ و فرمانبری از صاحب حق (چراغ روشن)، سرآمد حکمت است. " در سبک حکمرانی حکیمانه، اقدامات حکمرانان مبتنی بر حکمت است. حکمت زاییده عقل است و تحقق تنظیم‌گری در حکمرانی خوب، نیازمند عملکرد حکیمانه و تبعیت از عقل و البته عقلی است که مبنای آن معرفت دینی باشد.

حکمرانی حکیمانه به معنای حکیمانه اندیشیدن و حکیمانه عمل کردن با بهره‌مندی از حکمت نظری و عملی است.

رئیس دانشگاه تهران در بخش دیگر سخنانش با اشاره به گذشت یکسال از راه‌اندازی دانشکده حکمرانی در دانشگاه تهران، درباره روش اجرا و تدریس در این دانشکده، تاکید کرد: روش‌های تدریس در دانشکده حکمرانی باید با روش‌های سنتی فرق داشته باشد. شیوه‌ای که در دانشکده حکمرانی دنبال می‌کنیم این است که تدریس به صورت ترکیبی و با حضور توأمان افراد آکادمیک با پیشگامان یعنی پیشکسوتان، افراد حرفه‌ای و قهرمانانی دنبال شود که تجربه عملی در حوزه تخصصی مدنظر دارند. این طور نیست که یک درس توسط تئوری‌پرداز آکادمیک ارائه شود و ارائه درس دیگر بر عهده پیشکسوت حرفه‌ای آن حوزه قرار داده شود؛ بلکه این دو سرمایه ارزشمند کشور باید آموزش حکمرانان آینده کشور را به صورت تلفیقی و با روش‌های میزگردی ترتیب دهند.

رئیس دانشگاه تهران افزود: در دانشگاه تهران آمادگی داریم روش‌های سنتی تدریس را کنار بگذاریم و در دانشکده حکمرانی باید ابتکاری عمل کردن و کارآفرینانه‌مدار بودن اجرای رشته‌ها اصل قرار گیرد. البته علاوه بر دانشکده علوم ورزشی و تندرستی، دانشکده‌های دیگر همچون گردشگری نیز در این فرآیند باید سهیم باشند. به عنوان نمونه رشته گردشگری ورزشی را در دانشکده تازه تأسیس گردشگری ایجاد کرده‌ایم چراکه با تربیت نیروی متخصص در این رشته می‌توانیم فرصت‌های زیادی را برای ورزش و اشتغال و تفریحات سالم، از طریق راه‌اندازی کسب‌وکار‌های کارآفرینانه در ورزش ایجاد کنیم.

مقیمی با تاکید بر لحاظ رویکرد آینده‌پژوهی در تربیت حکمرانان، گفت: نگاه به آینده باید در تربیت حکمرانان وجود داشته باشد.

"وقتی از منظر حکمرانی نگاه می‌کنیم، تازه شروع کار است؛ شروع کار از این جهت که فصل بهره‌برداری از قهرمانی‌ها فرا می‌رسد"چون ما می‌خواهیم حکمرانان را برای آینده تربیت کنیم و نه زمان حال. محیط حرفه‌ای ورزش در کشورمان به سرعت در حال تغییر است؛ بنابراین لازم است چشم‌انداز آینده را در تربیت حکمرانان در نظر داشته باشیم. همچنین ضروری است دانشجویان حکمرانی را در اصول و فنون علمی در قالب روش‌شناسی متبحر نمائیم؛ چون روش‌شناسی به ذهن انسان‌ها سازمان می‌بخشد. همچنین حکمرانان موفق باید فلسفه بدانند یعنی رویکردهایشان را فراتر از رویکرد‌های عملیاتی و ابزاری و متناسب با چارچوب‌های کلان و ذهن تحلیل‌گر تنظیم نمایند.
همچنین دانشجویان حکمرانی ضروری است با فرآیند‌های تدوین و ارزیابی خط‌مشی آشنایی پیدا کنند تا توان سیاستگذاری و خط‌مشی‌گذاری در آن‌ها تقویت شود.

رئیس دانشگاه تهران در تشریح سیاست جذب دانشجو در رشته‌های مختلف حکمرانی نیز اظهار داشت: سیاست‌مان این است که اگر داوطلبی می‌خواهد دانشجوی کارشناسی ارشد رشته حکمرانی در یک زمینه تخصصی آب، کشاورزی، انرژی، رسانه و. شود، حتماً باید مقطع کارشناسی خود را در یک رشته از مجموعه رشته‌های تخصصی مربوطه گذرانده باشد.

در رشته حکمرانی ورزش هم همینطور است؛ به گونه‌ای که دانشجوی کارشناسی‌ارشد و ی حکمرانی ورزش لازم است مقطع کارشناسی را در یکی از رشته‌های علوم ورزشی و تندرستی گذرانده باشد و سپس در مقاطع کارشناسی‌ارشد و ی، مهارت‌های مدیریت با مهارت‌های فنی او هم‌افزایی ایجاد کند و به یک حکمران جامع‌الاطراف تبدیل شود.

استاد وابسته دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: برای توسعه حکمرانی در ورزش باید نوع نگاه‌مان این باشد که ورزش یک مقوله چند بعدی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فنی است چراکه گاهی یک رخداد یا رویدادی که در حوزه ورزش اتفاق می‌افتد خیلی بر روی جامعه تأثیر می‌گذارد و بخش‌های مختلف جامعه از ورزشکاران و حتی از نحوه راه رفتن و سخن گفتن و رفتار‌های غیرکلامی آن‌ها هم تقلید می‌کنند. وقتی ورزش و ورزشکاران حرفه‌ای تا این اندازه بر فرهنگسازی جامعه ما اثرگذار هستند، قاعدتاً حکمرانی حکیمانه که باید در وزارت ورزش و جوانان به عنوان سبک غالب حاکم شود، دارای اهمیتی دوچندان می‌شود.