در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط‌ زیستی در ایران

هرانا - ۱۴ بهمن ۱۴۰۱

خانه > slide, بهداشت و محیط زیست > در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط‌ زیستی در ایران

خبر اختصاصی
تاریخ : ۱۴۰۱/۱۱/۱۴
دسته : slide,بهداشت و محیط زیست
لینک کوتاه :
کد خبر : ۲۳۹۸۲۸۳

چاپ خبر

در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط‌ زیستی در ایران

خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۸ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، دستکم ۷۳ شکارچی و صیاد متخلف بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۱۵ شهر ناسالم برای گروه های حساس و یا ناسالم و خطرناک برای تمام گروه‌ها اعلام شد.

"اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است"از دیگر اخبار محیط زیستی این هفته می‌ توان به تداوم خشکسالی و فرونشست زمین و همچنین بحران‌ های ناشی از سو مدیریت در مقوله پسماند و آلاینده های محیط زیستی در نقاط مختلف کشور اشاره کرد که در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

طی یک هفته گذشته، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش از تلف شدن کوشکی یوزپلنگ معروف آسیایی در منطقه حفاظت شده توران خبر داد.

غلامرضا ابدالی، علت مرگ این یوزپلنگ را کهولت سن اعلام کرده و مدعی شد که: “معمولا عمر یوزهای در اسارت در همین حدود است.”

همچنین یکی از چهار راس گوزن زرد که در راستای حفظ و تکثیر این گونه از پناهگاه حیات وحش دشت ناز میاندورود به مرکز فجر صفا در خرم آباد لرستان منتقل شده بود به دلیل سن بالا و التهاب روده تلف شد.

علی سالاروند، مدیر کل محافظت محیط زیست لرستان در این خصوص گفت: “در مرحله اول فعالیت شرکت کشت و صنعت و گردشگری فجر صفای لرستان از آذرماه امسال، چهار رأس گوزن زرد از دشت ناز ساری به سایت مورد نظر انتقال یافته که یک راس از ابتدای ورود به سایت به دلایلی از جمله بعد مسافت و جابجایی از وضعیت نرمال برخوردار نبود که سریعا تحت مراقبت تیم دامپزشکی قرار گرفت اما اقدامات برای بهبود این گونه بدون نتیجه ماند و تلف شد.”

طی هفته ای که گذشت، محمد کریمی دادستان مازندران درباره وضعیت سلامت یک قلاده خرس قهوه ای و ۲ قلاده شیر در طاهرده ساری توضیحاتی داد.

کریمی با اشاره به اعزام نماینده ای از سوی دادستانی محیط زیست و دامپزشکی به محل، جهت تشخیص چگونگی وضعیت سلامت دیگر حیوانات موجود در این باغ وحش بیان کرد: “با تحقیقات به عمل آمده ازسوی کارشناسان محیط زیست مشخص شد ۲ قلاده شیر و یک خرس که تصاویر آن منتشر شد طبق گفته مالک و نماینده محیط زیست، اخیرا دچار بیماری شده اند و هر کدام جداگانه و در قرنطینه به خاطر بیماری و کهولت سن در حال درمان هستند.”

در هفته گذشته، مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران نیز به این موضوع اشاره کرده و دلیل لاغری شدید یک قلاده شیر را کهولت سن اعلام کرده بود.

تنها ۲۵۰ راس گوزن زرد در کشور باقی مانده، این در حالی است که تعداد این گونه در خطر انقراض، در طی ۵ سال گذشته ۳۵۰ راس بوده است.

محمد نصرتی، مدیر بخش پستانداران سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به این که این نوع گوزن در فهرست سرخ IUCN قرار دارد، علت تلف و کاهش تعداد این گونه را تهدیداتی از جمله ” سیلی که در خوزستان آمد و خشکسالی جزیره اشک ارومیه ” عنوان کرد.

علاوه بر این، رئیس اداره محیط زیست تربت حیدریه از حضور یک قلاده پلنگ در منطقه “شکار ممنوع ژرف” ناشی از سرمای شدید امسال و عدم تامین غذا خبر داد.

مدیرکل سازمان حفاظت از محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری از کاهش ۴۰ تا ۴۵ درصدی جمعیت حیات وحش در سرشماری زمستان و تابستان امسال در استان خبر داد و گفت: “در چند سال اخیر خشکسالی، تغییر اقلیم، شکار غیرمجاز در مناطق تحت مدیریت سازمان محیط‌زیست در استان و بیماری‌های به وقوع پیوسته موجب کاهش چشمگیر جمعیت حیات وحش در استان شده است.”

همچنین در طی هفته گذشته، اسدالله حاتمی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی از خطر انقراض کوچک ترین گربه سان وحشی خراسان جنوبی خبر داد و علت آن را تخریب زیستگاه گربه شنی بیان کرد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی هفته گذشته با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۷۳ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۱۲ گزارش منابع رسمی است، در استان های گلستان، آذربایجان غربی، کهگیلویه و بویراحمد، اردبیل، سیستان و بلوچستان، خوزستان، مازندران، خراسان شمالی، کرمانشاه و یزد دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند.

از سوی دیگر محمد ملکی، فرمانده یگان حفاظت منابع آبزیان استان مازندران از شناسایی و دستگیری ۲۵ نفر از صیادان غیر مجاز سواحل دریا خزر در این استان از دی ماه امسال تاکنون خبر داد.

علاوه بر این، طی این بازه زمانی بیش از ۷ تن چوب قاچاق در استان مازندران، خراسان رضوی و سمنان کشف و ضبط شد، که شماری از متخلفین مرتبط با این موضوع بازداشت شدند.

لازم به ذکر است، ۳۱۵ قطعه پرنده کمیاب در مبادی ورودی غربی استان خراسان رضوی، ۲ هزار و ۵۸۰ قطعه مرغ زنده در کنگاور و ۲ تن از آبزیان دریایی ممنوعه در شرق مازندران که شکار و صیدشده بود، توسط محیط بانان و جنگل بابانان کشف و توقیف شد.

همچنین نصرآبادی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیز‌داری استان خراسان جنوبی با اشاره به اینکه پارسال قاچاق چوب گز نداشته ایم گفت: “از ابتدای سال تا پایان دی ۳ تن چوب گز قاچاق در استان کشف شده است.”

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، مقصد چوب‌های قاچاق را بیشتر شهر‌های شمال کشور و تهران اعلام کرده است.

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

شاخص کیفی هوا طی یک هفته گذشته در شهرهای مشهد ۱۱۹، تهران ۱۴۶، اراک ۱۲۳، هندیجان ۱۱۶، اهواز ۱۷۵، اندیشمک ۱۶۶، شوشتر ۱۶۵، شادگان ۱۸۰، مسجد سلیمان ۱۵۳، نظر آباد ۱۳۳، تبریز ۱۳۴، همدان ۱۴۲، آبیک ۱۴۰، قزوین ۱۶۶ و الوند ۱۵۶ در شرایط ناسالم برای گروه های حساس و یا تمام گروه ها اعلام شد.

شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:

از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حدمجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده‌است.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد.

از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

طی هفته ای که سپری شد حسین برزگر، رئیس اداره منابع طبیعی رودسر ازمهار آتش سوزی در جنگل های هیرکانی منطقه اشکور رحیم آباد رودسر خبر داد.

طبق گفته حسین برزگر این آتش سوزی در مسیر روستاهای میلاش و سلجه چال رخ داده و میزان این آتش سوزی را سطحی عنوان کرد.

از سوی دیگر، رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد از آتش‌سوزی سه هکتار از تالاب یوسف‌کند این شهرستان خبر داد و گفت: “هنوز عامل اصلی این آتش سوزی شناسایی نشده اما با توجه به اینکه آتش سوزی در ۶ لکه مختلف رخ داده بود، به احتمال زیاد عمدی بوده که تحقیقات در این زمینه ادامه دارد.”

خشک‌ سالی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود و عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

بر همین اساس در نتیجه فقدان مدیریت کارآمد، خشکسالی و کمبود آب در بسیاری از استان های کشور رو به افزایش است و خسارات جبران ناپذیری را بر اکوسیستم این مناطق وارد کرده است.

در این هفته محسن حسینی، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گلستان با اشاره به کاهش ۱۸ درصدی مقدار بارندگی در این استان گفت: “ذخیره آبخوان‌های استان حدود ۳۱۸ میلیون مترمکعب (حدود ۲۵ درصد) کاهش را نسبت به آمار دوره بلندمدت نشان می‌دهد.️ آبخوان‌های کم عمق حدود ۲۴۲ میلیون مترمکعب کاهش و آبخوان‌های عمیق حدود ۷۶ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.”

علاوه بر این محمدرضا عباسی، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گلستان در خصوص خسارت به مزارع این استان به دلیل کمبود ۴۰۰ هزار هکتار آب گفت: “خشکسالی در این مزارع تأثیرگذار بوده و تا ۱۰ درصد عملکرد محصول را کاهش می دهد.”

همچنین رییس اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس گلستان، از خشکی کامل ۲ تالاب بین‌ المللی آجی‌ گل و آلاگل این شهرستان به سبب کم بارشی سال آبی قبل و جدید و تخصیص نیافتن حق آب آنها از محل رودخانه اترک و سد شیرین دره خبر داد.

عباس حسن نژاد، فرماندار باخرز در خصوص قنات های خشک شده در این شهرستان گفت: “۳۰ قنات این شهرستان خراسان رضوی، طی ۲ دهه گذشته به طور کامل خشک شد و ۱۳۸ قنات دیگر در وضعیت کم آبی کم‌ بهره قرار دارد.”

وی ادامه داد: “با وجودی که اعتبارات طرحهای آبخیزداری شهرستان امسال بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته است اما با توجه به هزینه های گزاف طرح های آبخوان داری از مسوولان استانی انتظار می رود در تخصیص اعتبارات توجه ویژه ای به این شهرستان داشته باشند.”

همچنین محمد عرفانی، معاون محیط زیست خراسان رضوی در رابطه با کاهش حضور گونه های مختلف پرندگان گفت: “با توجه به تجربه سالهای گذشته، استان خراسان رضوی قابلیت میزبانی تا بیش از ۵۰ گونه از پرندگان مهاجر را دارد و خشکسالی‌ های اخیر موجب شده که هر سال شاهد حضور گونه‌های کمتری از پرندگان مهاجر باشیم که به استان مهاجرت می کنند.”

علیرضا ارسطویی، مدیر دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران در خصوص میزان حجم کل مخازن سد‌های این استان گفت: “آب ورودی به سد‌های تهران در سال آبی جاری با کاهش ۱۸ درصدی روبرو بوده و هم اکنون حجم آب موجود در مخزن سد امیرکبیر حدود ۲۶ میلیون مترمکعب است که این میزان در روز مشابه سال گذشته ۴۲ میلیون مترمکعب بوده، همچنین حجم ذخیره آب سد طالقان از ۱۷۹ میلیون مترمکعب سال گذشته به ۱۴۷ میلیون مترمکعب کاهش پیدا کرده است.”

وی در ادامه اظهار داشت: “حجم ذخیره آب سد لار سال گذشته ۱۴ میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با موجودی ۱۲ میلیون مترمکعبی فعلی، ۲ میلیون مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد و حجم آب سد ماملو نیز از ۷۱ میلیون مترمکعب سال گذشته، به ۴۵ میلیون مترمکعب رسیده و این درحالیست که حجم ذخیره آب سد لتیان در مقایسه با روز مشابه سال گذشته با ۵ میلیون متر مکعب کاهش به ۱۴ میلیون مترمکعب رسیده است.”

همچنین براساس گزارش ارسطویی، میزان بارش های امسال نسبت به سال قبل ۵۴.۳ درصد کاهش پیدا کرده است.

از سوی دیگر خسرو کیانی، مدیرکل مدیریت بحران چهارمحال و بختیاری با اشاره به بحران خشکسالی در استان و وضعیت بحرانی دشت های ممنوعه گفت: “بارندگی‌های اخیر جبران کننده خشکسالی نیست و سیل، زلزله، خشکسالی، سرمازدگی، رانش و فرونشست که از تبعات خشکسالی است در استان ما رخ می‌دهد بنابراین وجود ستاد بحران ضروری است.”

هادی خضریان، مدیر منابع آب شهرستان کبودرآهنگ از شناسایی ۱۵ فروچاله در این شهرستان به دلیل تداوم کم آبی و خشک سالی خبر داد و اظهار داشت: “بروز فروچاله در دشت های بحرانی کبودراهنگ در کنار تداوم کم آبی و خشکسالی همچنان یکی از تهدیدهای جدی در حوزه منابع طبیعی و زیست محیطی و کشاورزی شهرستان کبودراهنگ به شمار می رود.”

افزون بر این مدیرکل هواشناسی قزوین از خشکسالی بیش از ۹۰ درصد از مساحت این استان خبر داد و وضعیت خشکسالی را در سال آینده وخیم اعلام کرد.

فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب با اشاره به وضعیت نامناسب بارندگی در استان‌های تهران، البرز، قم، آذربایجان شرقی و همدان در خصوص کاهش آب مخازن سد ها گفت: “با توجه به تداوم خشکسالی در سال‌های گذشته، روان آب رودخانه‌ها کاهش پیدا کرده به طوری که ورودی آب به مخازن سد‌ها ۷.۴ درصد بود که ۲۱ درصد نسبت به پارسال کاهش داشته است.”

قاسم زاده افزود: “خروجی آب سد‌های کشور ۶.۵ میلیارد متر مکعب بود که نسبت به پارسال ۱۲ درصد کاهش داشته و هم اکنون ۴۰ درصد مخازن سد‌های کشور معادل ۱۹.۹ میلیارد متر مکعب پر شده است که نسبت به پارسال ۶ درصد کاهش داشته است.”

وی با تاکید بر کاهش بیش از ۵۰ درصد از بارندگی در استان های البرز و تهران، اظهار داشت: “سامانه‌های تامین آب شرق تهران ورودی مناسبی نداشتند و مخازن سد‌های استان تنها ۱۳ درصد پر شدند و ۲۵ درصد کاهش داشته است.”

همچنین طی هفته ای که گذشت علی جاویدانه، رییس سازمان نقشه‌ برداری کشور در رابطه با دریای خزر گفت: “تراز دریای خزر طی ۱۵ سال اخیر براساس رصد ایستگاه‌های پایش سطح تراز دریا بیش از ۲ متر کاهش یافته است.”

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

مهدی اختیاری شهردار محمودآباد در عکس های منتشر شده در فضای مجازی در خصوص دپو زباله در این شهرستان گفت: “در حال حاضر با توجه به فصل زمستان روزی ۴۵ تن زباله دپو می‌شود و تنها مکانی که می‌توان زباله را انتقال داد استان همجوار است که فقط روزی ۲ سرویس از ما می‌پذیرند که خطرات خود را به همراه دارد و امروز ما روزانه ۴۵ تا ۵۰ تن زباله در سطح شهرستان به دپو انتقال می‌دهیم.”

از سوی دیگر علیرضا رئیسی، فرماندار سیروان با اشاره به اینکه محیط زیست و منابع طبیعی این شهرستان در اثر آلودگی کارخانه سیمان ایلام دچار مشکل شده است و گرد و غبار و دود ناشی از فعالیت کارخانه سیمان می‌تواند به مراتع و جنگل‌های منطقه آسیب وارد کند، گفت: “وجود کارخانه سیمان ایلام در کنار جنگل و در نزدیکی روستاها از یک طرف و تخریب اراضی کشاورزی اطراف کارخانه با نشست ذرات معلق سیمان،‌ تخریب جنگل و قطع درختان جنگلی اطراف محل بهره برداری از سوی دیگر باعث شده که این ساخته دست بشری به قاتلی مرموز در سال های آینده تبدیل شود.”

افزون بر این حمزه عشوری، مدیرکل محیط زیست استان گیلان بخش اعظمی از آلودگی و مشکلات ایجاد شده در تالاب را مرتبط با شهرک صنعتی رشت دانست و افزود: “با بررسی‌های به عمل آمده مشخص شد که بیش از ۳۰ درصد از آلودگی و مشکلات ایجاد شده در تالاب بین‌المللی انزلی مربوط به شهرک صنعتی رشت است.”

همچنین، رییس اداره حقوقی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر از محکوم شدن یک شرکت در جزیره خارگ به دلیل آلودگی دریا در دادگاه تجدیدنظر استان خبر داد.

با توجه به شکایت این اداره کل از یک شرکت در جزیره خارگ به دلیل آلودگی دریا بر اثر نشت مواد نفتی و پذیرش این موضوع از سوی آن شرکت، دادگاه تجدیدنظر خواهی شعبه چهارم استان بوشهر، حکم بر محکومیت شرکت مذکور به پرداخت ۱۰۰ میلیون ریال جزای نقدی به نفع صندوق دولت صادر کرد.

در هفته ای که سپری شد، سرپرست منطقه ۵ شهرداری کرج از پلمب ۶۰ واحد غیرمجاز خرید و فروش پسماند در این شهر خبر داد.

به گفته حسین عطایی، فعالیت این واحد ها به تولید آلودگی های زیست محیطی قابل توجهی در خیابان شهید ایرانی حصارک کرج منجر شده بود.