تحلیل و بررسی وضعیت فعلی نشریات دانشجویی / از کم رونق‌شدن بازار نشریات تا ماجرای ضربه دانشگاه تهران به نشریات

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو،

ابوالفضل لطفی؛ 

نشریات دانشجویی از جمله بخش‌های مربوط به دانشجویان و دانشگاه‌ها بود که مثل دیگر بخش‌ها در دوران کرونا ضربه‌های فروانی خورد و بعضاً آن رونق سابق و هیجان در سطح دانشگاه‌ها را نداشت و خب مسئله نشریات مکتوب و مطالعه آنان با چالش‌های جدی همرا شد.

دانشجویان نیز که در دوران همه‌گیری کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها همه مسائل‌شان در دنیای مجازی جلو می‌رفت، شاید روزی فکرش را نمی‌کردند که همه فعالیت‌های دانشجویی آنان خصوصاً در تشکل‌های دانشجویی بدین نحو تغییر پیدا کند و بعضاً با کاهش شدید آنان مواجه شوند و آن انگیزه قبلی نیز برای فعالیت از بین برود. البته که باید گفت با وجود تمامی محدودیت‌ها و تغییر ویژه شرایط فعالیت دانشجویی، اما باز هم دانشجویان این مسیر و بستر را رها نکرده و در دوران پاندمی کرونا فعالیت‌های چشمگیری داشته‌اند و سعی کردند این روند خود را تا امروز حفظ کنند.

نشریات دانشجویی نیز به عنوان یکی از بستر‌های بسیار پرکار جنبش دانشجویی در دوران مجازی شدن دانشگاه‌ها، دیگر از حالت نسخه چاپی خارج و تبدیل به نسخه الکترونیکی در فضای مجازی شد. از سمت دیگر مسئله کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی دانشگاه‌ها و وزارت علوم مطرح بود که آن نیز به خاطر شرایط بیماری کرونا بعضاً درگیر مشکلات و حتی عقب افتادن انتخابات کمیته ناظر بر نشریات دانشگاه‌

ها شد که در برخی دانشگاه‌ها تا به امروز نیز این مسئله تمام نشده باقی مانده است.

محمد عسکری، دانشجوی دانشگاه شاهد و علی اسدی، دانشجوی دانشگاه علم و صنعت و دو عضو اصلی شورای مرکزی کمیته ناظر بر نشریات وزارت علوم که حدود چندماهی است در این شورا مشغول فعالیت هستند، درباره وضعیت فعلی نشریات دانشجویی خصوصاً در ایام کرونا و همچنین مسائل و مشکلات نشریات دانشگاه‌ها و کمیته ناظر بر آن‌ها، به گفتگو با خبرگزاری دانشجو پرداختند.

محمد عسکری، عضو دانشجویی کمیته ناظر بر نشریات وزارت علوم

انتخابات نشریات وزارت علوم هر ساله با تمام حواشی و درگیری‌هایی که داشت، برگزار می‌شد، اما زمانی که کرونا فراگیر شد، شرایط متفاوت شد و برخی روند‌ها در دانشگاه‌ها و برگزاری انتخابات کمیته نظارت بر نشریات آنان تغییر کرد و فرآیند‌های انتخابات تغییر کرد و مجازی شد و تا پایان بهمن ماه ۱۳۹۹ بیشتر انتخابات‌های دانشگاه‌ها برگزار شد. در دوران کرونا نیز باید گفت که با اینکه فعالیت‌ها بیشتر مجازی شد و نشریات نیز در این غالب فعالیت خود را ادامه داد، اما با کاهش فعالیت نشریاتی نسبت به قبل از ایام کرونا روبه‌رو شدیم. ما نیز از جهت مسئولیتی که در شورای مرکزی نشریات وزارت علوم برعهده داریم، از همین ابتدا سعی در ارتباط مؤثر با دانشجویان و شنیدن نقطه نظرات و نکات آنان داریم و منتظر پیشنهادات آنان هستیم.

زمانی که ما عضو تشکل‌های دانشجویی بودیم و در بستر نشریات فعالیت داشتیم، بحث‌مان این بود که باید چه کار‌هایی انجام دهیم که اقبال به سمت نشریات و کلاً کتاب‌خوانی و مطالعه زیاد شود و این دغدغه همیشگی ما بود.

"در دوران کرونا نیز باید گفت که با اینکه فعالیت‌ها بیشتر مجازی شد و نشریات نیز در این غالب فعالیت خود را ادامه داد، اما با کاهش فعالیت نشریاتی نسبت به قبل از ایام کرونا روبه‌رو شدیم"در دوران کرونا نیز این دغدغه ما بسیار بسیار بیشتر شد و از طرفی دیگر ما نسخه چاپی نداریم و مخاطب را باید صرفاً با نسخه‌های الکترونیکی جذب کنیم و اینجا اشکالات ما بسیار بیشتر به چشم می‌آید. در اینجا بود که بحث آموزش نشریات چه از لحاظ محتوایی و چه از منظر فنی و گرافیکی بسیار پررنگ شد و این مسئله متأثر از فضای سیاسی نیز هست؛ بنابراین چیزی که در حال حاضر دیده می‌شود، ضعف و اشکالات اساسی در نشریات و عدم وجود انگیزه برای نوشتن نشریات است. اما می‌توان با آموزش‌های لازم و حفظ برخی فضا‌های مکتوب، این مسئله را بهبود بخشید. این مسئله نیز نیاز به کار جدی از سوی تشکل‌های دانشجویی برای برطرف کردن ضعف‌های موجود است.

 

جایگاه غیرقابل حذف نشریات مکتوب

به نظر من چیزی جای نوشتن و نشریات مکتوب را نمی‌گیرد و از همان ابتدا نیز بشر به خاطر نوشتن به جا‌های زیادی رسید و رشد کرد. از سمت دیگر نیز تجربه نشریات مکتوب به خاطر ماندگاری آنان است که ثابت است و چیزی جای آن را نمی‌گیرد.

البته نسخه چاپی با نسخه الکترونیکی بسیار متفاوت است، اما باز هم همان نسخه الکترونیکی مسئله مطالعه را نگه می‌دارد و حفظ می‌کند. در حال حاضر هزاران محتوای دیگر در فضای مجازی وجود دارد، اما نشریات مکتوب همچنان خواننده و مخاطب خاص خود را دارد و چیزی جایگیزین آن نمی‌شود.

عدم برگزاری انتخابات کمیته ناظر بر نشریات و بی‌قانونی توسط دانشگاه تهران 

زمانی که کرونا به وجود آمد و شیوه برگزاری انتخابات‌ها در دانشگاه‌ها تغییر پیدا کرد، خب خیلی شرایط تغییر کرد و به دانشگاه‌ها این حق داده می‌شد که انتخابات کمیته‌های ناظر بر نشریات آن‌ها عقب بیفتد و به زمان بهتری موکول شود. اما اینجا باز هم دانشگاه تهران زیر بار آن نرفت و انتخابات خود را برگزار نکرد و طبیعتاً در انتخابات کمیته ناظر بر نشریات وزارت علوم نیز نماینده نداشتند. حتی تا بهار ۱۴۰۰ نیز فرصت داشتند که برگزار کنند، اما نکردند. به عبارتی در حال حاضر دانشگاه تهران طبق قانون کمیته ناظر بر نشریات ندارد و همچنین مصوبات احتمالی آن هیچ اعتباری ندارد.

"در دوران کرونا نیز این دغدغه ما بسیار بسیار بیشتر شد و از طرفی دیگر ما نسخه چاپی نداریم و مخاطب را باید صرفاً با نسخه‌های الکترونیکی جذب کنیم و اینجا اشکالات ما بسیار بیشتر به چشم می‌آید"از یک جایی به بعد طبق قانون، مسئولیت این کار متوجه معاونت فرهنگی وزارت علوم و خود وزیر علوم و شخص رئیس دانشگاه تهران است.

کمیته ناظر بر نشریات دانشگاه‌ها، کمیته لازمی است و طبق قانون باید حتما در هر دانشگاهی وجود داشته باشد. واقعاً فضا بدین نحو نبوده است که بخواهیم از سر لجبازی تقابلی را با دانشگاه تهران انجام دهیم و واقعاً تا حال حاضر نهایت همکاری را با دانشگاه تهران داشته‌ایم. جالب هم این است که فقط یک دانشگاه و آن هم دانشگاه تهران وضعیتش بدین نحو شد. ما نیز باید در قبال مسئولیت خود نهایت پاسخگویی را داشته باشیم و دانشگاه تهران نیز باید این پاسخگویی را داشته باشد.

در دانشگاه‌های دیگر یکسری مشکلات عادی در زمینه نشریات و کمیته ناظر بر آن وجود داشته و دارد که حل می‌شود، اما مشکل دانشگاه تهران، خیلی به درازا انجامیده است. نکته دیگر این است که ما از دانشجویان می‌خواهیم متن صریح آیین‌نامه نشریات را یک بار بخوانند و از آن برای پیگیری کار‌های خود استفاده کنند.

چون ما می‌بینیم که بعضاً دانشجویان در زمینه نشریات آگاهی حقوقی ندارند و می‌توانند با آگاهی از آن، حقوق طبیعی خود را مطالبه کنند.

اولویت اساسی اصلاح و تغییر دستورالعمل نشریات دانشجویی

مسئولینی که طی چهار الی هشت سال در وزارت علوم بوده‌اند، اختلاف نظرات زیادی داشتند و این طبیعی است. اما خب از مسئولین جدید وزارت علوم انتظارات دیگری داریم. الحمدالله آیین‌نامه نشریات اصلاح شد و تغییر پیدا کرد، اما مسئله دستورالعمل سال‌های زیادی است که تغییر نکرده است. در حال حاضر یک تفاهمی نیز وجود دارد که باید این دستورالعمل تغییر کند و انتظار ما از مسئولین جدید وزارت علوم، این است که در زمینه‌های مختلف از جمله همین اصلاح شیوه‌نامه نشریات، همکاری کنند. مسئولین جدید باید اهتمام جدی به مسئله نشریات داشته باشند و امیدواریم کسانی بر سر کار بیایند که در این حوزه‌ها تخصص و آشنایی و دغدغه داشته باشند.

"اما می‌توان با آموزش‌های لازم و حفظ برخی فضا‌های مکتوب، این مسئله را بهبود بخشید"ان‌شالله که این تغییرات باعث شود یک روند جدید و نویی در نشریات دانشجویی به وجود بیاید.

علی اسدی، عضو دانشجویی کمیته ناظر بر نشریات وزارت علوم

دوران کرونا مانند خاک مرده‌ای بود که به فعالیت‌های دانشجویی پاشیده شد و نشریات نیز از این قضیه مستثنی نبودند و با کاهش شدید فعالیت در این حوزه ما روبه‌رو شدیم و باید برای این مسئله فکری جدی کرد.

از سیر تا پیاز ماجرای کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی دانشگاه تهران

از همان ابتدای دوران کرونا اتفاقات مختلفی در شورای مرکزی نشریات وزارت علوم افتاد و این مسئله در شورای نظارت بر نشریات دانشگاه تهران پررنگ‌تر بود. در دی ماه ۱۳۹۸ دانشگاه تهران اقدام به برگزاری انتخابات خود کردند و با اینکه به آنان تذکر داده شد که زودتر از موعد برگزار نکنند، اما باز هم اینکار را کردند؛ بنابراین آنان نتوانستند انتخابات را به روش مطلوب برگزار کنند و زمان گذشت و به دوران کرونا و بعد از آن انتخاب شدن ما به عنوان شورای مرکزی نشریات وزارت علوم رسید و ما نیز باز به دانشگاه تهران فرصت دادیم که انتخابات خود را تا تاریخ ۲۵ فروردین ماه ۱۴۰۰ برگزار کنند، اما باز هم اینکار را نکردند.

سرسنگی، معاون فرهنگی سابق دانشگاه تهران نیز به شورای مرکزی نشریات وزارت علوم آمدند و حتی درگیری‌هایی نیز بین اعضا شد و با اینکه همه اعضا متفق‌القول بودند که باید انتخابات دانشگاه تهران مجدداً برگزار شود، اما ایشان زیر بار نمی‌رفت. با اینکه در حال حاضر و دوران کرونا، انتخابات به صورت مجازی هست و کار ساده‌ای است که در بیشتر دانشگاه‌ها انجام شده است، اما باز هم متأسفانه زیر بار نرفتند. به عبارتی این ضربه‌ای بود که دانشگاه تهران به نشریات زد. ما خیلی قاطع جلوی این قضیه ایستاده‌ایم که تبدیل به روند نشود و دانشگاه‌های دیگر بخواهند آن را تکرار کنند و با بی‌قانونی بخواهند جلوی وزارت علوم بایستند.

دو عضو دانشجویی کمیته ناظر بر نشریات وزارت علوم، برای پیگیری فعالیت‌های دانشجویی عضو آن هستند و اینکه صرفاً آقایان بخواهند خود با هم مسائل را جلو ببرند، پس کارکرد این اعضای دانشجویی چیست؟

نشریات دانشجویی تریبونی برای صحبت دانشجویان است و نباید این بستر از آنان گرفته شود. اینکه دانشگاهی بخواهد با بی‌قانونی هر کاری خودش بخواهد انجام دهد و حرف وزارت علوم را گوش ندهد، کاری اشتباه است. از طرف دیگر خود معاون فرهنگی وزارت علوم عضو هئیت علمی دانشگاه تهران است و از ایشان انتظار می‌رود که بتواند در این قضیه مؤثرتر باشد. کمیته ناظر بر نشریات دانشگاه تهران از اسفند ۹۸ می‌توانستند انتخابات مجدد برگزار کنند و بازهم انجام ندادند. حتی در حال حاضر نیز به خاطر کاهش دوران کمیته در ماه‌های آینده آن را برگزار نکردند، اما باید گفت در این چندماه چه تضمینی می‌شود که حق دانشجو رعایت شود؟ دانشگاه تهران چه تضمینی می‌دهد اتفاقات ناگواری در نشریات دانشجویی نیفتد؟

 

دانشگاه تهران با بی‌قانونی، هر کاری بخواهد با نشریات دانشجویی می‌کند

در حال حاضر اگر تمامی دانشجویان واکسینه شوند و از اواخر آذر دانشگاه‌ها حضوری شود، خب ظرفیت عظیم نشریات دانشجویی دوباره به فعالیت خواهد افتاد و باید گفت چگونه دانشگاه تهران می‌خواهد این حجم از نشریات را جمع کند؟ چون دانشگاه تهران از جمله دانشگاه‌های پرفعالیت در حوزه نشریات است و هیچ دانشگاهی به اندازه آن نشریه ندارد.

"این مسئله نیز نیاز به کار جدی از سوی تشکل‌های دانشجویی برای برطرف کردن ضعف‌های موجود است"ما نمی‌دانیم مشکل این دانشگاه با نشریات یا وزارت علوم چیست و سفت ایستاده‌اند که انتخابات را برگزار نکنند. اولین کسی که متهم است قطعاً معاونت فرهنگی و اعضای کمیته ناظر بر نشریات دانشگاه تهران است. البته قضیه تغییر دولت و وزارت‌خانه‌ها نیز در این قضیه مؤثر بوده است. با اینکه معاونت فرهنگی دانشگاه تهران نیز تغییر پیدا کرد و دکتر زارع این سمت را به عهده گرفت، اما باز هم مشی قبلی و عدم برگزاری انتخابات را ادامه داد. به عبارتی در حال حاضر زمانی که عضو دانشجویی در کمیته نظارت بر نشریات دانشگاه تهران وجود نداشته باشد، به راحتی می‌توانند هرکاری بخواهند با نشریات و دانشجویان بکنند.

حقیقت این است که رئیس شورای مرکزی نظارت بر نشریات وزارت علوم، قدرت زیادی از نظر قانونی دارد، اما متأسفانه خود دکتر غفاری از ابتدا این مسئله دانشگاه تهران را جدی نگرفتند و این اشکال نیز به شورا وارد است.

مسئله اصلاح و تغییر دستورالعمل نشریات اولویت اساسی دارد و باید اهتمام جدی به آن داشت و از سال ۸۳ به اینور تغییر و بازنگری در آن اتفاق نیفتاده است.

این مسئله نیاز به همت و عزم جدی از سوی معاون فرهنگی وزارت علوم و شخص وزیر علوم و رئیس جمهور دارد. ما در حد تهیه پیش‌نویس دستورالعمل می‌توانیم کار‌هایی را انجام دهیم، اما اصلاح و بازنگری اصلی برعهده مسئولین امر و شورای عالی انقلاب فرهنگی است و باید این مسئله در اولویت کارهایشان باشد.