تصنیف جدیدی از عارف قزوینی کشف شد/دانشنامه‌ای درباره شاعر مشروطه

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «اخبار عارف قزوینی در مطبوعات، از دورۀ قاجار تا عصر حاضر» به کوشش مهدی نورمحمدی در ۶۰۰ صفحه به قطع وزیری توسط نشر علم منتشر شد. کتاب حاضر که حاصل بررسی و تورقِ ده‌ها هزار صفحه روزنامه‌ها و مجلات گوناگون است، آگاهی‌ها و اطلاعات کم‌نظیری از زندگی عارف را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد و زوایای پنهانی از زندگی او را که تاکنون از دسترس و دید پژوهشگران پنهان مانده و یا کمتر به آن توجه شده، آشکار می‌کند. این کتاب در ۱۱ فصل تنظیم شده که به ترتیب به آنها اشاره می‌شود:

اشعار و تصنیف‌های عارف

در این فصل، اشعار و تصنیف‌های عارف که در زمان حیات او در مطبوعات به چاپ رسیده گردآوری شده است. کشف مصرع‌ها، ابیات، اشعار و یک تصنیف نویافته در ابوعطا که تاکنون در هیچیک از چاپ‌های دیوان وی به چاپ نرسیده است و باید آن‌ها را به دیوان عارف افزود، از دستاوردهای این فصل به شمار می‌رود. همچنین در این فصل برای اولین بار کتابچۀ چاپ سنگی ادبیات عارف شامل ۳ غزل و ۳ تصنیف که توسط حزب دموکرات در سال‌های آغازین سلطنت احمد شاه منتشر شده، به چاپ رسیده است.

نوشته‌های عارف

در این فصل، نوشته‌های عارف که در زمان حیات و یا پس از مرگ او در روزنامه‌ها به چاپ رسیده گردآوری شده است.

"به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «اخبار عارف قزوینی در مطبوعات، از دورۀ قاجار تا عصر حاضر» به کوشش مهدی نورمحمدی در ۶۰۰ صفحه به قطع وزیری توسط نشر علم منتشر شد"یکی از مهم‌ترین اخبار این فصل، نوشته‌ای است که عارف پس از اجرایِ نخستین کنسرت خود در گراند هتل، در ۱۷ آبان سال ۱۲۹۴ در روزنامۀ نوبهار به چاپ رسانده است. این نوشتۀ ارزشمند که برای اولین بار انتشار یافته است، نشانگر این است که درویش خان استاد بزرگ زمانه، با تشکیل و اداره کردن ارکستر و گردآوردن نوازندگان مهم آن عصر، در برگزاری این کنسرت باشکوه با عارف همکاری داشته است. این مطلب، نشانگر این است که دستکم تا این تاریخ، بین عارف و این موسیقی‌دان برجسته، اختلافاتی وجود نداشته است.

اعلان و اخبار کنسرت‌های عارف

در این فصل، اعلانات و آگهی‌های کنسرت‌های عارف از قدیمی‌ترین دوران تا کنسرت جمهوری جمع‌آوری شده است. اخبار گردآوری شده، اطلاعات ارزشمندی دربارۀ مکان، زمان، مناسبت اجرا، نوازندگان همکار، اشعار و تصنیف‌هایِ خوانده شده، قیمت و مکان فروش بلیط این کنسرت‌ها در اختیار می‌گذارد که در منابع دیگر نمی‌توان به چنین اطلاعات ارزشمندی دست یافت. دستیابی به این آگاهی‌ها در فهرست کردنِ تعدادِ واقعیِ کنسرت‌هایِ عارف نقش مهمی خواهد داشت.

از جمله دستاوردها و نکات تازه‌یاب این فصل، آگاهی از بعضی کنسرت‌های عارف همچون کنسرت برای کارگران با بلیط ارزان قیمت است که تا کنون هیچ گونه اطلاعی دربارۀ آن وجود نداشته است.

اعلان و اخبار دیوان عارف

در این فصل، اعلان و آگهی‌های فروش دیوان عارف در کتابفروشی‌های تهران از سال ۱۳۰۵ تا ۱۳۱۲ گردآوری شده است. بررسی اعلان‌های به چاپ رسیده در مطبوعات دربارۀ دیوان عارف نشانگر این نکته است که تبلیغ و فروش این کتاب در دورۀ پهلوی اول با مشکلی مواجه نبوده و منع سیاسی نداشته است. بر همین اساس، به این نظر چنین می‌افزاید که توقیف موقتی دیوان عارف در بدو ورود به ایران نیز دلایل سیاسی و حکومتی نداشته است.

نوشته‌ها و اشعار دربارۀ عارف

در این فصل، مطالب مختلفی که دربارۀ عارف در روزنامه‌ها، مجلات و کتاب‌ها به چاپ رسیده، گردآوری شده است. بیشترِ این مطالب برای نخستین بار است که منتشر می‌شود و در شناخت عارف، تحقیق در احوال و آثار او و روشن کردن زوایای پنهان زندگی وی تأثیر بسیار مهمی دارد. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این فصل این است که بر اساس آن مشخص می‌شود شعر تصنیف معروف «بهار دلکش» به طور قطع و یقین از ملک‌الشعرای بهار است که برخی به اشتباه آن را از ساخته‌های عارف دانسته‌اند.

از دیگر نکات تازه‌یاب این فصل می‌توان به مقالۀ «خودکشی» به قلم بازیگوش (لطفعلی صورتگر) در روزنامۀ شفق سرخ و مقالۀ ملک‌الشعرای بهار در روزنامۀ «ایران آزاد» که به مقالۀ بازیگوش و رنجش عارف پرداخته است اشاره کرد که هر دو برای اولین بار منتشر شده و در پژوهش‌های مربوط به عارف از اهمیت فراوانی برخوردارند.

نوشته‌ها دربارۀ مرگ عارف

در این فصل، اخباری که دربارۀ مرگ عارف در جراید به چاپ رسیده گردآوری شده که بعضی از آن‌ها برای اولین بار منتشر شده است.

"این کتاب در ۱۱ فصل تنظیم شده که به ترتیب به آنها اشاره می‌شود:اشعار و تصنیف‌های عارفدر این فصل، اشعار و تصنیف‌های عارف که در زمان حیات او در مطبوعات به چاپ رسیده گردآوری شده است"مهم‌ترین دستاورد تازه یاب این فصل این است که بر خلاف تصورات رایج مبنی بر فوت عارف در دوم بهمن ۱۳۱۲ مشخص می‌شود که تاریخِ صحیحِ فوتِ وی یک شنبه اول بهمن ۱۳۱۲ بوده است. بر اساس این سند، عارف نه در روز دوشنبه ۲ بهمن که در شبِ دوشنبه (یعنی یکشنبه شب و یکمِ بهمن ۱۳۱۲) بدرود حیات گفته است.

اشعار به یاد عارف

در این فصل، اشعاری که دربارۀ عارف، به یاد او و در رثا و سوگ او سروده شده جمع‌آوری شده که برخی از این اشعار، مانند اشعار وحید دستگردی، زنددخت، کامکار فارسی، امیرالشعرای نادری، اشرف‌الدین حسینی (نسیم شمال) و صابر همدانی برای اولین بار در کتاب منتشر شده است.

خاطراتی از عارف

در این فصل، خاطراتی که دربارۀ عارف در مطبوعات به چاپ رسیده گردآوری شده است که خاطرات محمدعلی نظام‌مافی، مشیرهمایون شهردار و علینقی وزیری که برای اولین بار در کتاب به چاپ رسیده، حائز اهمیت فراوانی است.

نامه‌های عارف

در این فصل، تعدادی از نامه‌های عارف که در مجلات گوناگون به چاپ رسیده گردآوری شده است. بررسی دقیق این نامه‌ها در تحقیق در زندگی و آثار عارف تأثیر فراوانی خواهد داشت.

دوستان و معاشران عارف

در این فصل، اطلاعاتی دربارۀ برخی از دوستان نزدیک عارف همچون: شکرالله قهرمانی، سلیمان میکده، علی بیرنگ، علی‌محمد معمارباشی، سید جلیل اردبیلی، محمدباقر شهیدزاده و سیف آزاد گرد آمده است که اطلاعات ارزشمندی دربارۀ تاریخ درگذشت و زندگی این شخصیت‌ها به دست می‌دهد.

عکس‌ها و تصاویر عارف در مطبوعات

در این فصل، تصاویر و عکس‌های عارف در مطبوعات در یک جا گرد آمده که بعضی از آن‌ها همچون چند نقاشی تازه‌یاب که در روزنامۀ ناهید به چاپ رسیده و یکی از آن‌ها به امضای رسام ارژنگی است و همچنین کاریکاتورهای او که در روزنامۀ

ملأ نصرالدین به چاپ رسیده است، برای علاقه‌مندان تازگی خواهد داشت. همچنین چاپ سنگ قبر افتخارالسلطنه در این فصل برای اولین بار، از جمله نکات تازه‌یاب این کتاب محسوب می‌شود.

کتاب حاضر که در حکم دانشنامه‌ای ارزشمند دربارۀ عارف قزوینی محسوب می‌شود، به دلیل ارائۀ اشعار، تصنیف و مطالب نویافته و منتشرنشده، در تحقیق در احوال و آثار، تدوین کامل‌ترین زندگی‌نامه و تصحیح کامل‌ترین دیوان وی تأثیر مهم و بسزایی خواهد داشت. نشر علم برای خرید این کتاب به صورت اینترنتی تخفیف‌هایی را اعمال می‌کند که مخاطبان می‌توانند برای بهره‌مندی از این تخفیفات به سایت این انتشارات مراجعه کنند.