فضای مجازی فلسفه دورهمی‌های شب یلدا را تغییر داده است

امان‌الله قرایی مقدم جامعه شناس در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: آیین‌ها وآداب و رسوم هر ملت، سازنده عناصر فرهنگی هویت جامعه می‌شود. در روزگار بحران هویت یکی از ارکان حفظ فرهنگ، بازگشت به آیین‌ها و آداب و رسوم سنتی است.

وی گفت: در گذشته به دلیل اینکه برخی روز‌ها طولانی و برخی شب‌ها از روز‌ها طولانیتر است در شب یلدا فکر می‌کردند که روز به معنای محبت و روشنی در حال مقابله و جنگ با شب و اهریمن است. به همین دلیل طولانی‌ترین شب سال را به عنوان شب چله جشن می‌گرفتند و می‌گفتند که در این شب پس از درگیری طولانی خورشید با اهریمن، خورشید و مهر پیروز می‌شود. روزی که اولین جشن شب چله را در ایران به طور رسمی اعلام کردند و در تقویم ثبت کردند در زمان داریوش یکم بود؛ و آن روز در تقویم‌های رسمی مصر و بابل نیز ثبت شده است.

وی افزود: ایرانیان باستان نیز در زمان قدیم اعتقاد داشتند که خورشید در این شب شکست‌ناپذیر می‌شود. یک سری روز‌ها و یادبود‌ها برنامه‌ریزی‌شده تا اگر انسان نتوانست به صورت فردی رویکرد تعاملی برای خود ایجاد کند در آن موقعیت‌های گروهی و از پیش تعیین‌شده همانند اعیاد مذهبی یا اعیاد فرهنگی و باستانی قرار بگیرد تا تعاملات اجتماعی را تقویت کند.

وی مراسم شب چله (یلدا) را یکی از قدیمی‌ترین، کهن‌ترین و کارآمدترین راه‌های تقویت روابط اجتماعی دانست و گفت: تفاوت میان این شب با شب‌های دیگر شاید فقط یک دقیقه زمان بیشتر نباشد، اما نمادی شده که افراد از در کنار هم بودن، لذت ببرند و با تبادل خاطرات و لحظه‌های خوش، روابط اجتماعی خود را بیشتر کنند.

"امان‌الله قرایی مقدم جامعه شناس در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: آیین‌ها وآداب و رسوم هر ملت، سازنده عناصر فرهنگی هویت جامعه می‌شود"از نظر روانشناسی هم این یک نیاز روانی، فردی و اجتماعی است. در زمان گذشته با توجه به ساختار‌های اجتماعی و نوع رفتار‌هایی که بود جایی برای موانع تجملاتی و شرایطی که ممکن است گردهمایی را سخت کند نبود. در واقع شرط برگزاری شب چله دورهمی بود و در آن هر کس به سهم خود مشارکت می‌کرد.

وی گفت: وقتی افراد دورهم جمع می‌شدند چیزی به اسم محرک‌های اضافه‌تر وجود نداشت و همه در ارتباط با همدیگر لذت می‌بردند و کار گروهی را یاد می‌گرفتند. گسترش وسایل ارتباطی به جای نزدیک کردن افراد به هم، باعث دور شدن آن‌ها از یکدیگر شده است، گلایه‌هایی که از زبان افراد مختلف جامعه شنیده می‌شد و مادربزرگ و پدربزرگی که به شوق دیدار نوه‌ها، خانه را مهیای آمدن آنان می‌کردند، اما فضای مجازی مجالی برای گرم شدن خانواده نمی‌دهد. شبکه‌های اجتماعی، اینترنت، و غیره، ماهیت اصلی این دورهمی که گفتگو و از حال هم با خبر شدن است را تغییر داده؛ افراد دور هم جمع می‌شوند، اما هر کس فعالیت انفرادی خود را می‌کند و لذت کافی از برنامه نمی‌برند.

قرایی مقدم افزود: همانطور که می‌دانید ما در عصری زندگی می‌کنیم که بهانه برای دور شدن افراد از یکدیگر بسیار زیاد است و ارتباطات به معنی عمیق و عاطفی ضعیف شده و افراد تنها مانده‌اند؛ در چنین فضایی استفاده از هر محیط و برنامه برای اینکه بتوانیم وابستگان و آشنایان را به همدیگر نزدیک کنیم کاری پسندیده است.

در فرهنگ ایرانی سنت شب زنده‌داری جشن و دورهمی آن و بسیاری از رسوم دیگر شب یلدا هنوز هم پابرجاست.