«پشت بام خوابی» پدیده بحران اجاره بها

دولت کنترل اجاره بها را وعده کرده است. وزیر راه و شهرسازی از اجرای «دو بسته سیاستی و حمایتی جهت ساماندهی و حمایت از اجاره‌نشین‌ها» خبر می‌دهد و مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن این وزارتخانه می‌گوید: به مستاجران کم‌درآمد ودیعه اجاره بهاء پرداخت خواهد شد. وعده و برنامه‌های در دست اجرا دولت اما گره‌گشای اجاره‌نشینانی که روز به روز شرایط سخت‌تری تجربه می‌کنند، نیست. در تهران شهردار منطقه ۲۲ از رواج پشت‌بام خوابی کارگران خبر می‌دهد. در رشت مستاجران به حاشیه کوچ می‌کنند.

"وعده و برنامه‌های در دست اجرا دولت اما گره‌گشای اجاره‌نشینانی که روز به روز شرایط سخت‌تری تجربه می‌کنند، نیست"در زاهدان، یکی از کانون‌های حاشیه‌نشینی کم‌درآمدها خانه اجاره‌ای متناسب با درآمدشان پیدا نمی‌کنند. وضعیت در دیگر مناطق هم همین است؛ رشد ۵۰ تا ۳۰۰ درصدی اجاره بها و سرگردانی مستاجرانی که دخل‌شان با خرج‌شان نمی‌خواند.

مستاجران مسکن متناسب با درآمدشان پیدا نمی‌کنند و از شهر بیرون رانده می‌شوند. دولت می‌خواهد با ودیعه اجاره بهاء و معافیت مالیاتی برای مالکانی که بر اساس نرخ اجاره تعیین شده، عمل می‌کنند بازار را کنترل کند.

یک روز پس از وعده وزیر راه و شهرسازی برای ساماندهی بازار اجاره مسکن و حمایت از مستاجران، پروانه اصلانی، مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن این وزارتخانه پرداخت ودیعه اجاره بهاء به مستاجران کم درآمد را یکی از سیاست‌های دولت برای حمایت از مستاجران اعلام کرد. او درباره جزئیات و نحوه و مبلغ پرداخت ودیعه چیزی نگفت و تنها به این بسنده کرد که  «تلاش می‌شود تا خانوارهای اجاره‌نشین کم‌درآمد و ساکن در واحدهای مسکونی کوچک‌ متراژ و پایین‌تر از الگوی مصرفی ودیعه اجاره بهاء پرداخت شود».

وزارت راه و شهرسازی یک بسته حمایتی و تشویقی برای مالکان نیز در نظر گرفته است: معافیت مالیاتی و اصلاح پایه‌های مالیات بر اجاره برای موجرانی که «طبق ضوابط و قواعد دولت گام برداند». پیش از این وزیر راه و شهرسازی گفته بود دولت نظارت بیشتری بر بازار اجاره خواهد داشت، نرخ اجاره بهاء را تعیین و اعلام می‌کند و بنگاه‌های معاملات ملکی و موجران به دریافت کد رهگیری موظف خواهند شد تا از قراردادهای بالاتر از نرخ تعیین شده جلوگیری شود.

زمان اجرای این بسته سیاستی و حمایتی مشخص نیست اما اصلانی آن را «برنامه کوتاه مدت دولت برای ساماندهی بازار اجاره بهاء» عنوان کرد.

برنامه بلند مدت دولت هم طرح مسکن ملی، افزایش وام‌دهی به انبوه‌سازان، مالیات ستانی از واحدهای مسکونی خالی و عرضه مسکن در بورس اعلام شده است.

وعده‌های وزیر و دیگر مقام‌های دولتی تا به حال حتی تاثیر روانی در بازار اجاره نداشته و نرخ اجاره بهاء به پیشروی ادامه می‌دهد. به گونه‌ای که اجاره‌نشینان به سکونت دو خانواده در یک واحد مسکونی و حتی پشت‌بام خوابی روی آورده‌اند.

اجاره‌نشینی زیر آسمان

علی نوذرپور، شهردار منطقه ۲۲ تهران در پیوند با این موضوع به روزنامه شرق گفت: اجاره هر شب زیر آسمان خوابیدن از ۲۵ هزار تومان به ۵۰ هزار تومان افزایش یافته است. او آمار دقیقی از کارگرانی که به پشت‌بام خوابی روی آورده‌اند، فاش نکرد. فردین یزدانی، کارشناس اقتصاد مسکن و مدیر علمی پیشین طرح مسکن اجتماعی هم بدون اعلام آمار مشخص تایید کرد «اکنون تعداد زیادی از کارگران، «پشت‌بام‌خواب» و «مغازه‌خواب» شده‌اند».

تقاضای دو خانوار برای سکونت در یک واحد مسکونی از دیگر پیامدهای افزایش اجاره‌بهاء است. خبرگزاری کار ایران (ایلنا) سوم تیر از افزایش درخواست اجاره مسکن  به صورت هم‌خانگی خبر داد و نوشت: «شاید تا سال‌های قبل این هم‌خانگی بین مجردها افزایش یافته بود اما امروز گزارش‌هایی حاکی از اجاره نشینی دو خانواده در یک واحد به گوش می‌رسد که نشانه عمق درماندگی مستاجران و کاهش قدرت این قشر در پرداخت اجاره است».  

حسام عقبایی، نایب رییس اتحادیه مشاوران املاک تهران در حالی که رشد اجاره بهاء و در فشار و تنگنا قرار گرفتن مستاجران را تائید کرد، پشت‌بام خوابی را «غیرواقعی» و «بزرگ‌نمایی اجاره بهاء» دانست و گفت: این موضوع فراگیر نیست و موجران از اجاره دادن واحد مسکونی به دو خانواده امتناع می‌کنند.

افزایش ۵۰ تا ۳۰۰ درصدی اجاره بها

وضعیت در دیگر مناطق مشابه پایتخت است.

"در زاهدان، یکی از کانون‌های حاشیه‌نشینی کم‌درآمدها خانه اجاره‌ای متناسب با درآمدشان پیدا نمی‌کنند"در زاهدان، یکی از کانون‌های حاشیه‌نشینی نرخ اجاره بهاء ۴۰ درصد افزایش یافته و مستاجران کم‌درآمد می‌گویند پیدا کردن یک خانه با اجاره متناسب با درآمدشان امکان‌پذیر نیست.

رسانه‌های حکومتی از افزایش ۳۰۰ درصدی نرخ اجاره در برخی مناطق ایلام خبر داده‌اند. دادستان ایلام این موضوع را تایید کرد و گفت: «شاهد افزایش قیمت مسکن چه رهن و چه کرایه و فروش در حاشیه شهر هستیم».

به گفته شهناز رمارم؛ عضو هیئت رئیسه شورای شهر مشهد نرخ اجاره بهاء در این شهر هم ۱۰۰ درصد افزایش یافته و «قشر متوسط مشهد در حال تبدیل شدن به قشر محروم هستند». مشهد نیز یکی از کانون‌های حاشیه‌نشینی است و جمعیت مناطق حاشیه آن حدود ۳۰ درصد جمعیت شهری برآورد می‌شود.

«علی حامی احمدی» رییس اتحادیه‌ی مشاورین املاک رشت هم از کوچ مستأجران دهک‌های درآمدی پائین به مناطق حاشیه‌ای شهر خبر داد. به گفته او «در پی جهش ناگهانی اجاره‌ بها مردم به سمت محلات ضعیف از نظر درآمدی و اقتصادی کشیده شده‌اند. مسکن مهر، حمیدیان ، جماران، حافظ آباد و شهرک فرهنگیان مقصد بیشتر طبقات درآمدی متوسط برای اجاره شده است.

طبقات کارگری نیزبه حاشیه‌ی شهرمانند استقامت دو، معلولین و لاکان  رو آورده‌اند». افزایش ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی نرخ اجاره بهاء در شیراز هم مستاجران را با مشکل روبه رو کرده و آن‌ها را به حاشیه شهر‌ها کشانده است.

براساس گزارش مرکز آمار ایران مسکن و انرژی در سال گذشته ۴۸ درصد از سبد هزینه‌های غیرخوراکی خانوارهای شهری را تشکیل داد. نرخ تورم مسکن و اجاره بهاء حدود ۳۰ درصد اعلام شده است که واقعی به نظر نمی‌رسد. از آغاز سال جاری قیمت مسکن و نرخ اجاره بهاء با وجود رکود و کاهش معاملات افزایش چشمگیری داشته است.نزدیک به ۴۰ درصد خانوارهای شهری در سال ۱۳۹۵ اجاره‌نشین بودند. با توجه به افزایش قیمت مسکن در سال‌های گذشته به نظر می‌رسد جمعیت اجاره نشین بیشتر شده باشد.

در همین زمینه: مصائب اجاره‌نشینان در روزگار تورم و کرونا.