نسل بعدی ژن‌درمانی هدفمند در راه است

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در اواسط تابستان سال جاری، شرکت پرسیژن بایوساینس (Precision BioSciences) توسعه‌دهنده فناروی ژن درمانی، در نشستی با تحلیل‌گران وال‌استریت به ارائه برنامه تحقیق و توسعه خود شامل فناوری ویرایش ژن در داخل بدن می‌شوند پرداخت، فناوری‌های درمانی که برای تزریق مستقیم به بیماران برای اصلاح بیماری‌های ژنتیکی طراحی شده‌اند.

درک جانتز یکی از بنیان‌گذاران و مدیر ارشد در تشریح برنامه‌های تحقیقاتی این شرکت به این موضوع پرداخت که پرسیژن بایوساینس برنامه‌های آزمایش درون‌تنی را برای رسیدگی به چهار بیماری مختلف آغاز کرده است. بسیاری از صحبت‌های جانتز بر این نکته تمرکز داشت که آیا فناوری این شرکت می‌تواند به اندازه کافی خطر ویرایش ژن خارج از هدف را بهبود بخشد یا خیر، چرا که این ویرایش‌های خارج از برنامه موجب تغییرات ناخواسته در DNA بیماران می‌شود که می‌تواند عوارض جانبی خطرناکی ایجاد کند.

از یک طرف، سرمایه‌گذاران مشتاقانه در مورد نسل بعدی درمان‌های متمرکز بر ژن، به ویژه ویرایش ژن در داخل بدن، مشتاق هستند. ماه ژوئن زمانی که سهام شرکت اینتلیا تراپیوتیکس (Intellia Therapeutics) با ارائه داده‌های اولیه مثبت آزمایش‌های انسانی NTLA-۲۰۰۱، افزایش یافت فناوری که برای درمان بیماران مبتلا به آمیلوئیدوز ترانس تیرتین طراحی شده است.

اما همه این شرکت‌ها در حال پیشبرد نسل بعدی ژن درمانی خود به سمت استفاده در بیمارستان‌ها هستند، زمانی که نسل اول تحت نظارت شدید قرار گرفته است.

در سوم سپتامبر سال جاری، یک کمیته مشورتی FDA دو روز را صرف بحث در مورد نگرانی‌های ایمنی پیرامون ژن‌درمانی‌های موجود در بازار کرد، از جمله Zolgensma Novartis برای درمان آتروفی عضلانی نخاعی و Spark Therapeutics که Luxturna برای درمان بیماری ارثی چشم ارائه کرده است. ظهور سمیت کبدی، از دست دادن نورون‌ها و سایر عوارض جانبی باعث شده است که FDA در مورد همه چیز، از مدل‌های پیش بالینی مورد استفاده برای ارزیابی ایمنی ژن درمانی گرفته تا روش‌های غربالگری که ممکن است بیمارانی را انتخاب کند که کمتر دچار عوارض جانبی شوند، تجدید نظر کند.

بسیاری از بحث‌ها در مورد نسل بعدی ژن‌درمانی بر نحوه تحویل آن‌ها به بدن متمرکز است. درمانی که ویرایش ژن درون‌تنی را در کانون توجه قرار داده است، NTLA-۲۰۰۱ شرکت اینتلیا از یک نانوذره لیپیدی (LNP) استفاده می‌کند تا دقیقاً یک ژن عامل بیماری در کبد را با فناوری ویرایش ژن CRISPR/Cas ۹ از بین ببرد.

"جانتز گفت که این ابزار نه تنها به گونه‌ای طراحی شده است که بتواند به بافت‌های خارج از کبد نفوذ کند، بلکه فشرده‌تر از سایر فناوری‌های ویرایش است"سایر رقبایی که به مرحله آزمایش درون‌تنی رسیده‌اند از طیف گسترده‌ای از ادوات تحویل ویرایشگر ژن استفاده می‌کنند، به این امید که فراتر از آنچه در حال حاضر وجود دارد، حرکت کنند.
‌
می‌توانید از هر فناوری ویرایش ژنی برای از بین بردن ژن‌ها در کبد استفاده کنید. اما تعداد محدودی از بیماری‌ها وجود دارند که می‌توان با این روش درمان کرد. برای درمان اکثریت قریب به اتفاق بیماری‌های ژنتیکی، باید فناوری خود را به اندام دیگری برسانید.

فناوری اصلی پرسیژن، به نام ARCUS، از آنزیم‌های توالی خاص به نام نوکلئاز برای برش DNA و سپس وارد کردن، حذف یا تثبیت ژن‌ها استفاده می‌کند. جانتز گفت که این ابزار نه تنها به گونه‌ای طراحی شده است که بتواند به بافت‌های خارج از کبد نفوذ کند، بلکه فشرده‌تر از سایر فناوری‌های ویرایش است. این ویژگی‌ها کلید یکی از برنامه‌های اصلی پرسیژن، برای درمان دیستروفی عضلانی دوشن (DMD) هستند که به عضله ارائه می‌شود.

این ویرایشگر ژن، ۱۰ بخش کدکننده یا اگزون ژنی که دیستروفین را می‌سازد، قطع می‌کند، پروتئینی که برای عملکرد ماهیچه‌ها ضروری است.

جانتز توضیح داد که بیشتر جهش‌هایی که باعث DMD می‌شوند در این ۱۰ اگزونی رخ می‌دهند. او گفت: «ما نشان داده‌ایم که می‌توانیم از ARCUS برای جدا کردن کل منطقه مورد نظر استفاده کنیم.»

پرسیژن ARCUS را به گونه‌ای توسعه داده است که به آن امکان می‌رود، بخش‌هایی از ژنومی را که برش می‌دهد برچسب‌گذاری کرده و امضایی از خود به جای بگذارد که دانشمندان می‌توانند برای تشخیص ویرایش‌های خارج از هدف از آن استفاده کنند.