روایت سقوط یک شهر؛ 'قلب من کابل در کوله آبی جا نشد'

ارتش کابل را حفظ می‌کند» و در این میان کسی می‌پرسد «تو چی نظر داری؟ چیزی نگفتی؟» ‌‌می‌گویم «نمی‌خواهم وطنم را ترک کنم. نمی‌خواهم دوباره دشواری مهاجرت را تجربه کنم.»

سکانس چهارم، سقوط کابل: صبح است، می‌خواهم بروم دفتر تا برخی وسایل شخصی‌‌‌‌‌ام را که جمع کرد‌‌‌‌‌م به خانه بیاورم. سوای اینکه اوضاع بحرانی و ملتهب است؛ من مدتی‌ست دیگر انگیزه‌‌ای برای ادامه کارم ندارم و می‌خواهم تمرکزم را روی نوشتن کتابم و برخی مقالات بگذارم. می‌خواهم به راننده زنگ بزنم که در روی صفحه موبایل پیام واتساپِ یکی از دوستان می‌آید که اگر خانه هستی بیرون نرو که اوضاع هیچ خوب نیست! می‌نویسم چی شده؟ و فورا به چندین دوست و آشنا پیام می‌دهم. یکی از‌‌‌ آشنایان پیام می‌دهد که «ارگ ریاست جمهوری در حال تخلیه‌شدن است و همه کارمندان در گریز اند».

"طالبان ویدیویی از صحبت‌های اسماعیل خان و عکس‌های او با حالتی خموده و متاثر را به نشر می‌سپارند تا هواخواهان و رهبران بیرونی‌شان کام‌شان شیرین شود"

ساعت ۹ صبح است و من موبایل به دست و پریشان رو به روی تلویزیون نشسته‌‌‌‌ام و طلوع‌نیوز را دنبال می‌کنم تا ببینم چه شده؟ شب قبل به وحید عمر، مشاور رئیس جمهور پیام دادم و گفتم ‌«هارون نجفی‌زاده در صفحه توییترش نوشته رئیس جمهور پیام استعفایش را ثبت کرده است؛ حقیقت دارد؟» در پاسخ می‌نویسد: «غلط است». پیام رییس جمهور نشر شد. ساعت ۹:۱۰ دقیقه، نشرات طلوع عادی است. ‌‌‌‌اما پیامی ‌دریافت می‌کنم که می‌گوید طالبان به دروازه‌های کابل رسیده‌‌‌اند و ارگ هم کاملا تخلیه شده فقط رییس جمهور و چند نفر دیگر هستند و بقیه همه فرار کرده‌‌‌اند.

ذهنم تقلاهای پایانی خود برای تسلی را شروع می‌کند، نه این خبرها منبع دقیقی ندارد، کابل سقوط نمی‌کند. نمی‌شود تسلیم خبرها شد.

چطور ممکن است طالبان بعد از بیست سال سرمایه‌گذاری و سازندگی و مبارزه ما، دوباره بر شهرمان حاکم شوند؟ پس این همه تلاش خارجی‌ها و زحمات ما چه می‌شود؟ این دموکراسی، این نهادسازی، این حجم از پولی که ‌‌‌‌‌‌‌آمریکایی‌ها برای مبارزه با تروریسم خرج کردند؛ مگر ممکن است همه بیهوده باشد و بر باد برود؟ بعد از ظهر شده، مشغول همین درگیری‌های ذهنی‌‌‌ام که یک دوست زنگ می‌زند و می‌گوید رییس جمهور و تعدادی از مقام‌ها کشور را ترک کردند و این یعنی تیر خلاص!

پرده سوم

سکانس اول، پس از سقوط: همین چند روز پیش برای بی‌بی‌سی فارسی یادداشتی فرستاده بودم در نقد و بررسی فیلم "اسامه" ساخته صدیق برمک که زندگی زنان زیر سایه طالبان را به تصویر کشیده بود. ظهر امروز در کمال ناباوری، کابل پس از دو دهه تلاش و تخصیص سرمایه برای آبادانی، مجددا به دست طالبان سقوط کرد. سر مادر (وطن) را قطع کردند. کابل سر مادر بود. مادری که دست‌ها و پاهایش را قطع کردند.

"این شهر بزرگ چند هفته پس از خروج نیروهای نظامی‌‌‌‌‌‌‌ آمریکا و ناتو از افغانستان به چنگ طالبان افتاد"ناخن‌هایش را کشیدند تا از درد به خود بپیچد و او با تنه‌‌ای بدون دست و پا و غرق در خون هنوز ایستاده بود. ‌‌‌‌اما اکنون مادر بدون سر بدون ذهن، بدون کابل دیگر زنده نخواهد ماند. کابل سقوط کرد و مادر مُرد. و من تراژدی دردناک مرگ مادر وطن را آن‌گاه که پرچم سه رنگ را از بلندای اهتزازِ "جمهوریت" پایین کشیدند و بیرق تک رنگ خود را ظفرمندانه بر جایش کوبیدند، با تمام وجود و به پهنای صورت گریستم.

سکانس دوم، ترک وطن: طالبان بیش از یک ماه است بر شهر مسلط شده‌‌‌اند. آمریکایی‌ها رفتند و عملیات شتابزده خروج پایان یافت.

خروج اضطراری و عملیات شتاب‌زده تخلیه خارجی‌ها و شهروندان افغانستان، سرخط تمام خبرهای جهان شده و قصه آن آدم‌ها که به بال‌های هواپیماهای نظامی ‌‌‌‌آمریکایی آویزان شده بودند، نَقل مجلس همه جهانیان شده است. جمعیت انبوه پشت دروازه‌های غیرنظامی و نظامی ‌ورودی فرودگاه کابل، کشته شدن نزدیک به ۲۰۰ نفر در اثر حمله انتحاری در یکی از ورودی‌های فرودگاه که داعش مسئولیت آن را پذیرفت و داستان‌های پیرامونی، فاجعه‌‌ای تیترساز برای رسانه‌های بین المللی شده و ادامه شوک و ماتم برای ما.

تاریکی دوباره حاکم شده و من هنوز هستم. در تشییع جنازه کابل حضور یافتم. فاتحه‌‌‌اش را خواندم.

"مزار شریف شهر عرفان مولا علی، شهر عارفان و عاشقان، چهارمین شهر بزرگ سرزمین مادری، در یک مرداد تلخ در پی حملات طالبان سقوط می‌کند"بوی تن شهر و چهره‌‌‌اش آن قدر تغییر کرده که من بیگانگی در زادگاهم را تا نهایت سلول‌های استخوان‌هایم حس کردم. و آن‌گاه از تمام هویتم، قلبم و آسمان آبی وطن و مبارزات و روزنامه و زنان و آدم‌ها و خیابان‌ها و کافه‌ها و کاشانه‌‌ای که ذره ذره‌‌‌اش را با تلاش و زحمت ساخته بودم، فقط یک کوله پشتی آبی از خاطرات‌‌‌‌ام را برداشتم به شانه آویزانش کردم و به سمت تبعیدی ناخواسته به نام مهاجرت، در مسیر برهوتی مبهم و گنگ و جدا افتاده از هویت و معنا گام نهادم. و من هرچه تلاش کردم نقاشی‌های دیوارهای شهر و صدای احمدظاهر و استاد سرآهنگ و کوچه کاه فروشی و قلعه نُه برجه و باغ بابر در آن کوله پشتی جا نشدند.

مطالب بیشتر از مجموعه صد زن:

• صدزن؛ مژده بهار، اولین زن معاون اختراعات در موسسه ملی فناوری آمریکا
• صد زن؛ در جستجوی لبخند زن افغان
• صد زن؛ من از 'بزرگ‌ترین زندان زنان روزنامه‌نگار' گزارش می‌دهم
• صد زن؛ 'به تاثیر اعتراضات مردم افغانستان باور دارم'
• صد زن؛ زنان دادخواهی که 'نه می‌بخشند، نه فراموش می‌کنند'
• صد زن؛ چرا زنان بیش از مردان دچار فرسودگی شغلی می‌شوند؟