کتاب «صداقت در تراث سیاسی اسلامی» روانه بازار نشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «صداقت در تراث سیاسی اسلامی» اثر طیبه محمدی کیا در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ۲۹۴ صفحه تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه به چاپ رسید.

سخن گفتن از نسبت صداقت و سیاست در جهان امروز، با توجه به زنجیره‌ای از انگاره‌های عمومی پیرامون سیاست، دشوار به نظر می‌رسد؛ اما پژوهش در چارچوبی اکتشافی، تحلیلی و انتقادی در این موضوع خصوصاً بررسی ویژگی‌های دانش سیاست در جهان و میراث کهن ضروری است. نکته آنجاست که بازخوانی این میراث پر بسامد می‌تواند در گره گشایی برخی از دشواره های جهان - زیست سیاست امروز به کار آید.

کتاب پیش روی، این کوشش را در حوزه‌های گسترده‌ای از اندیشه سیاسی هدف خود قرار داده و به نسبت صداقت و سیاست در میراث فلسفه سیاسی، کلام سیاسی سیاست نامه‌ها و عرفان سیاسی مسلمانان و ایرانیان پرداخته است.

پژوهش نشان می‌دهد تلاش پیشینیان در بنیانگذاری شیوه‌هایی از سیاست‌ورزی که زمامداری نیک‌آیین را در پیوند با صداقت مطرح می‌کند، ادبیات نظری سودمندی را به بار نشانده است.

هدف کتاب کشف این مهم است که چگونه اندیشه وران پیشین، به فراخور حوزه‌های دلمشغولی دانشی خویش، راهکارهایی را برای جریان یابی راستی در سیاست ورزی پیش کشیده و از این رهگذر اخلاقی - سیاسی شهریاران و شهروندان را به سر منزل سعادت و نیکبختی و رستگاری دو جهان رهنمون شده اند.

در فصل اول به «روش شناسی و کاربرد آن در مطالعه صداقت سیاسی در تراث اسلامی» پرداخته شده است؛ نویسنده در فصل دوم با عنوان «صداقت در تراث فلسفه سیاسی»، صداقت در تراث سیاسی فارابی (خیر، کمال و سعادت) را مورد بررسی قرار داده، صداقت در تراث سیاسی (سیاست پیامبران و صداقت، معرفت شناسی و سیاست و نفس انسانی و سیاست) را تبیین کرده و صداقت در تراث سیاسی سهروردی (نور در اندیشه سیاسی شیخ اشراق و صداقت و سیاست ورزی) را به رشته تحریر درآورده است.

«صداقت در کلام سیاسی» عنوان سومین فصل از کتاب حاضر است که در آن نویسنده به تبیین صداقت در کلام سیاسی اهل سنت و صداقت در کلام سیاسی اشعریان پرداخته، صداقت در کلام سیاسی معتزله و صداقت در کلام سیاسی شیعه را مورد تأکید قرار داده و جبر و اختیار و نظریه کسب و صداقت در کلام سیاسی شیعه و امامت، قاعده لطف و صداقت در کلام سیاسی شیعه را بررسی کرده است.

فصل چهارم با عنوات «صداقت در تراث سیاست نامه‌ها و اندرزنامه‌های سیاسی اسلامی به رشته تحریر درآمده و مطالعه جاویدان خرد یا پندنامه هوشنگ پیشدادی به عنوان کهن‌ترین اندرزنامه سیاسی جهان، بررسی رویکرد خواجه نظام الملک به سیاست به شیوه‌ای حرفه‌ای از یک سو و پرداختن به نگرش خنجی به مثابه گریز از جامعه‌ای متحول، از بخش‌های اصلی این فصل به شمار می‌روند.

نویسنده در فصل پنجم، صداقت در عرفان سیاسی اسلامی را از دیدگاه حسن بصری، ابراهیم ادهم، رابعه عدویه و شقیق بلخی مورد بررسی قرار داده است.

«ارزیابی صداقت در ایران امروز و راهکارهای ارتقای آن بر اساس میراث اسلامی» عنوان ششمین فصل از کتاب مذکور است که در آن نسبت صداقت و اخلاق در افق اندیشه ورزی معاصر اسلامی، بروز و ظهور صداقت در سیاست جدید و صداقت به‌مثابه کهن الگوی رفتاری تبیین شده و آسیب شناسی پرداختن به صداقت در منابع کهن مورد بررسی قرار گرفته و نگرش تاریخی، قطع ارتباط نسبی میان آگاهی معاصر با نظام آگاهی کلاسیک ایرانی و اسلامی و نگرش اجتماعی، بی‌اعتباری نسبی حوزه عمومی در مناسبات اجتماعی معاصر در ایران به رشته تحریر در آمده است.

نویسنده در هفتمین و آخرین فصل از کتاب حاضر به «بررسی پیامدهای شناسایی صداقت در تراث سیاسی اسلامی» پرداخته است.

‌صداقت در کلام سیاسی شیعه

اندیشه شیعه و دانش کلام از دیرباز با یکدیگر مرتبط بوده‌اند. از زمان امامان معصوم (ع) و سپس در عهد فقیهان متکلم بغداد، شیعیان در میان مهمترین متکلمان جای می‌گرفتند و بخشی از کانونی ترین جریان‌های کلامی اسلامی بوده‌اند. این ارتباط و همزادی میان تأملات شیعی و کلامی به آنجا باز می‌گردد که رویکرد اعتقادی متفاوت شیعه با اکثریت مسلمانان نمی‌توانست فارغ از مراجعه‌ای جانمایه دار و اساسی به دانش کلام تحقق یابد.

تشیع در نهاد خود وجهی کلامی نیز داشت و به یک معنا گویای نگرش کلامی متفاوتی با اکثریت و عامه بود؛ از همین رو، دانش کلام به مثابه بخشی از مهمترین فرازهای دانشی شیعی درآمد و در دل سنت و میراث شیعه کارکردی اساسی و پایه‌ای یافت. نکته مهم آن که این اهمیت و کارکرد به اعصار نخستین شیعه محدود نمی‌شود و رد رویکرد به کلام را _ به یک معنا _ در تاریخ شیعه می‌توان سراغ گرفت.

از متکلمان نامدار شیعی در عصر امامان معصوم (ع) گرفته تا بزرگان متکلم بغداد و بصره و کوفه و از فقیه _ متکلمان دوران طلایی شیعه در بغداد عصر آل بویه تا فیلسوف _ متکلمان دوران میانه اسلامی می‌توان نام برد و تطور دانش کلام شیعی را یافت و تکامل تاریخی آن را نشان داد.