تجلی قرآن و معارف در اخلاق و ادعیه امام زین العابدین (ع)

حجت الاسلام مرتضی ترابی در گفتگو با خبرنگار مهر، با تبریک اعیاد مبارک شعبانیه و توصیه به استفاده از فرصت مناجات و خلوت با خداوند متعال و تاسّی به اهل بیت (ع) به خصوص حضرت زین‌العابدین (ع) گفت: ماه شعبان یکی از گرامی‌ترین ماه‌های اسلامی و یادآور خاطره‌های بزرگ است که یکی از مهمترین آنها، خاطره میلاد فرخنده امام زین‌العابدین علیه (ع) است که همراه با میلاد پدر گرامی‌شان سالار شهیدان کربلا، امام حسین (ع) و میلاد مبارک امام مهدی (عج) فضای این ماه را به نور ولایت، روشن و منور ساخته است.

عمق ارتباط امام سجاد (ع) با قرآن مجید

استاد سطح عالی حوزه علمیه با اشاره به اینکه ماه شعبان المعظم فرصتی برای شناخت این شخصیت‌های الهی و بهره برداری از روش و سیره زندگی آن بزرگواران است، گفت: یکی از مهمترین ویژگی‌های امام زین‌العابدین علیه السلام انس و ارتباط عمیق با قرآن کریم است. حضرت سجاد (ع) برای کسانی که به دنبال راهی عملی برای پیروی از قرآن و اهل بیت علیهم السلام هستند، بهترین الگو می‌باشند. عمق ارتباط و انس امام زین‌العابدین (ع) با قرآن مجید را می‌توان از توصیف و بیان خود آن حضرت فهمید.

پژوهشگر مسائل دینی با اشاره به این سخن امام سجاد (ع) که اگر همه کسانی که بین مشرق و مغرب عالم هستند بمیرند، پس از آنکه قرآن همراه من باشد، من احساس وحشتی ندارم، [۱] گفت: زین‌العابدین (ع) همراهی و انس با قرآن مجید را مایه چنان آرامشی می‌داند که با وجود آن، جدا شدن از همه آنچه در این جهان مایه دلدادگی است، برای انسان آسان می‌گردد. امام زین‌العابدین (ع) آیات قرآن را چون گنج‌های حاوی مخزن‌های گرانبها که شایسته است که در آن تأمل و اندیشه شود [۲] معرفی می‌نمایند.

امام سجاد (ع) متوسل به قرآن

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه امام علی بن حسین (ع) قرآن را وسیله‌ای برای رسیدن به گرامی‌ترین مقاصد در زندگی و نیل به سعادت و خوشبختی می‌دانند، گفت: امام (ع) در نیایش خود از درگاه خداوند می‌خواهد که نور قرآن، راهنما و مونس او باشد و مانع حرکت به سمت گناه و وسوسه‌های شیطان گردد، با قرآن خیر و صلاح ظاهر ما تداوم یابد و قرآن از خطرات وسوسه‌ها و تعرض به سلامت باطن، ما را مصون دارد، قرآن آلودگی دل‌ها و زنگار گناهانمان را بشوید و امور از هم گسسته ما با قرآن سامان یابد.

وی افزود: در سیره آن حضرت نیز انس با قرآن مجید به وضوح پیداست. امام (ع) قرآن کریم را با صدای دلنشین و چنان از عمق جان می‌خواندند که دیگران را مجذوب و کاملاً تحت تأثیر قرار می‌داد و به فرموده امام موسی بن جعفر (ع) گاه کسی که از محل تلاوت قرآن امام سجاد (ع) عبور می‌کرد، از صدای زیبای حضرت مدهوش می‌گشت.

"حضرت سجاد (ع) برای کسانی که به دنبال راهی عملی برای پیروی از قرآن و اهل بیت علیهم السلام هستند، بهترین الگو می‌باشند"[۳]

اخلاق قرآنی حضرت علی بن حسین (ع)

عضو شورای استفتائات دفتر آیت الله سبحانی با بیان رفتارهای فردی و اجتماعی آن حضرت که نشانه‌های روشن از ارتباط عمیق امام سجاد (ع) با قرآن دارد، افزود: فردی از اهل بیت امام سجاد علیه السلام بالای سر حضرت ایستاد و حضرت را دشنام داد و سخنان زشت به حضرت زد ولی حضرت با او سخنی نگفت. زمانی که آن فرد رفت، حضرت به هم‌نشینانش فرمود: شما شنیدید که این فرد چه گفت؟ من دوست دارم همراه من نزد او برویم تا بشنوید که چگونه پاسخ گفتارش را می‌دهم. حضرت کفش خود را پوشید و حرکت کرد در حالی که می‌فرمود: «و کسانی که خشم خود فرو برند و از مردم درگذرند و خداوند نیکو کاران را دوست می‌دارد.» اصحاب حضرت فهمیدند که حضرت به آن فرد حرفی نخواهد گفت. امام سجاد (ع) به شخص دشنام دهنده فرمود: ای برادرم تو کمی پیش، بالای سر من ایستادی و گفتی آنچه که گفتی. اگر آنچه در من بوده است گفته ای، من از خداوند درباره آن استغفار می‌کنم و اگر چیزی که در من نبوده به من گفته ای، خداوند تو را بیامرزد.

آن مرد پس از این سخن، پیشانی حضرت را بوسید و گفت: نه، من درباره شما حرفی گفتم که در شما نیست و خودم برای آن سزاوارترم. [۴]

قرآن کریم معرفی کننده اهل بیت (ع)

استاد سطح عالی حوزه علمیه با اشاره به اینکه امام (ع) در سخت‌ترین شرایط زندگی خود نیز با قرآن کریم هم‌نوا و همدم بودند گفت: بر اساس نقل تاریخ نگاران وقتی امام سجاد (ع) به حال اسارت توسط سربازان یزید ملعون همراه زنان و کودکان اهل بیت (ع) وارد شهر شام می‌شود و مورد شماتت برخی از اشخاص فریفته تبلیغات دستگاه بنی‌امیه قرار می‌گیرد، امام (ع) با یادآوری آیاتی از قرآن کریم خود را معرفی می‌نماید و موجب بیداری و تحول درونی در یک شخص فریب خورده می‌گردد.

وی در ادامه گفتگو با بیان اینکه امام سجاد (ع) آخرین لحظات زندگی خود را نیز با قرائت قرآن کریم سپری نموده و روح پاکشان در حال قرائت قرآن از این دنیا مفارقت نموده است، گفت: نقل شده است که امام علیه السلام در واپسین لحظات زندگی خود چشم‌هایشان را گشودند و سوره واقعه و فتح را خواندند و فرمودند: «حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که به وعده خویش درباره ما وفا کرد و زمین (بهشت) را میراث ما قرارداد که هر جا را بخواهیم منزلگاه خود قرار دهیم، چه نیکوست پاداش عمل کنندگان!» [۵] سپس همان ساعت قبض روح شدند… [۶]

مدیریت پسا عاشورایی امام سجاد (ع)

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه امام سجاد (ع) بعد از شهادت اباعبدالله الحسین (ع) به همراه کاروان اسرا در ۴۰ منزل در مسیر رسیدن به شام و حتی زمان بازگشت به مدینه، فعالیت‌های تبلیغی و پیام رسانی خود را به همراه حضرت زینب سلام الله علیها را به بهترین وجه انجام دادند، افزود: حضرت سجاد (ع) در هر فرصتی پیام‌رسان قیام عاشورا شدند. حضرت در طول مسیر در شهرها و مناطقی که از سرچشمه اسلام به دور بودند، با معرفی اسلام ناب محمدی (ص) در گفتار و رفتارشان، اسلام اهل بیت (ع) را به همگان شناساند تا تعریف معاویه از اسلام و رسول خدا (ص) را مفتضح نمایند.

وی افزود: بعد از قیام و شهادت اباعبدالله الحسین (ع) جوّ روانی اختناق و ترس از حکومت توسط بنی‌امیه در سراسر کشورهای اسلامی ایجاد شده بود و کسی جرأت صحبت درباره قیام اباعبدالله و فجایع روز عاشورا را نداشت. امام سجاد علیه السلام با رهبری عالی خود تحولات را به نفع شیعه کنترل نموده و مظلومیت شهدای اهل بیت (ع) را بیان و به گوش همه مسلمانان رساندند.

مکتب انسان ساز امام زین‌العابدین (ع)

حجت‌الاسلام ترابی با اشاره به اینکه امام زین‌العابدین (ع) در قالب دعا مضامین عالی تربیتی و توحیدی در اسلام و شیعه را بیان فرمودند، گفت: حضرت سجاد (ع) در ضمن ارتباط محدود با شیعیان، در شاگرد پروری افرادی مثل ابوحمزه ثمالی، ابان بن تغلب، قاسم بن محمد بن ابی‌بکر و ابو خالد کابلی را تربیت فرمود تا به بهترین و مؤثر ترین راه مروج اسلام باشند. بسیاری از معارف دین به ویژه در زمینه تربیت و تهذیب نفس در دعاهای امام سجاد توسط شاگردان آن حضرت در قالب صحیفه سجادیه به ما رسیده است و ما همه مدیون آن حضرت هستیم.

عضو شورای استفتای دفتر آیت الله سبحانی با بیان اینکه امام سجاد علیه السلام عصر خود را به نحوی مدیریت فرمود که آن جو خفقان تبدیل به اظهار تمایل به اسلام واقعی و شنیدن معارف اهل بیت (ع) شد، افزود: مسلمانان در پی کسب معارف اهل بیت و دستیابی به منابع اصیل اسلام و قرآن از خاندان حضرت رسول اکرم (ص) بودند.

وی در پایان گفتگو افزود: به همین ترتیب با گسترش اسلام در سایر بلاد و مراجعه سایر مسلمانان در پی به دست آوردن معارف صحیح اسلام به مدینه به عنوان ام القرای اسلام، مجبور به مراجعه به امام معصوم (ع) و به دست آوردن حقیقت، و سیراب نمودن عطش علم آموزی خود می‌شدند؛ که همین امر، زمینه ساز ایجاد و راه اندازی حوزه‌های علمیه بعد از شهادت آن حضرت توسط فرزندشان امام محمد باقر علیه السلام گردید.

[۱] الکافی جلد ۲ صفحه ۶۱۵