نازک نی هایی که در دل کوهستان جا خوش کرده اند

با شروع فصل بهار، خدا نعمت‌های خوشمزه و طبیعی خود را بر بندگانش ارزانی می‌بخشد؛ نعمات خدادادی که در کوهستان ها می‌رویند کاملا ارگانیک هستند و در مراحل رشد آنها هیچگونه کودشیمیایی و سموم کشاورزی استفاده نشده است.

گیاه ریواس از گذشته دور تا به امروز بعنوان گیاه خوراکی و دارویی از کاربرد‌های فراوانی برخوردار بوده است.

بخش خوراکی ریواس همان ساقه‌های گل دهنده گیاه است که همزمان با باز شدن گل‌ها به مصرف می‌رسند و ساقه‌ها در این مرحله ترد و تازه بوده و توسط روستاییان جمع آوری و وارد بازار می‌شود.

خام خوری ریواس متداول‌ترین نوع مصرف این گیاه معجزه گر است که از ساقه‌های آن در تهیه انواع خورشت‌ها، کمپوت، مربا و شربت استفاده‌های فراوان می‌شود.

قسمت‌های گیاه ریواس ویژگی و خواص آنها:

ریشه: ریواس دارای یک ریشه معمولی است که یک تا دو متر در خاک رشد می‌کند و ریشه آن در برابر سرما و یخبندان مقاوم است.

ساقه: ریواس دارای دو نوع ساقه است. یکی ساقه زیرزمینی که به آن ریزوم می‌گویند. ریزوم پس از رشد گوشتی و چوبی می‌شود که از جوانه‌های آن، ساقه‌های هوایی و برگ‌های پهن بوجود می‌آید. نوع دوم ساقه در ریواس ساقه‌های هوایی است که تا حدود یک متر نیز رشد می‌کند.

برگ: ریواس دارای برگ‌هایی است که از جوانه جانبی ریزوم‌ها بوجود می‌آیند. برگ‌ها دارای پهنک نسبتاً پهن هستند و دمبرگ ریواس که بخش خوراکی آن را تشکیل می‌دهد، گوشتی بوده و طول آن به بیش از نیم متر می‌رسد.

گل: به تعداد زیاد و به صورت خوشه در انتهای ساقه اصلی ایجاد می‌گردد.

"ریزوم پس از رشد گوشتی و چوبی می‌شود که از جوانه‌های آن، ساقه‌های هوایی و برگ‌های پهن بوجود می‌آید"گل‌های ریواس به رنگ سبز هستند و در اثر تلقیح بذر را تشکیل می‌دهند.

هنوز خاصیت و کاربرد‌های این گیاه بهشتی به اتمام نرسیده است و می توان به سایر مصارف ریواس اشاره کرد.

ریواس به علت خاصیت اسیدی، برای پاک کردن ظروفی که آثار سوختگی مواد غذایی در آن‌ها به جای مانده باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در مورد خواص درمانی گیاه ریواس می‌توان گفت: ریواس دارای ویتامین‌های A و C فراوان و املاح معدنی زیاد نظیر پتاسیم، کلسیم است. از طرفی، ریواس دارای فیبر فراوان و در مقابل کمترین میزان چربی است؛ بنابراین از ارزش غذایی زیادی برخوردار است. ریواس برای تقویت معده و کبد و بیماران تب دار و بی اشتها مفید بوده، یرقان، حصبه، وسواس، صفرا و دل به هم خوردگی را رفع می‌کند و کرم کُش است و حالات سستی بدن را دفع می‌کند.

بهترین شیوه مصرف ریواس، گرفتن آب ریواس است. آب ریواس هم بصورت جدا و هم بصورت مخلوط با آب هویج، کرفس، خیار و سیب استفاده می‌نمایند.

کردستان خاستگاه رویش ریواس 

کردستان به دلیل کوهستانی بودنش خاستگاه رویش ریواس است این خوراکی بهاری عموما در ارتفاعات و مناطق برف گیری تا ارتفاع ۲ و ۹۰۰ متری رشد می‌کند و در مناطق سنگلاخی رشد می کند.

رویش گیاه ریواس از اواسط فروردین ماه آغاز می‌شود و تقربیا تا اواخر اردیبهشت ادامه دارد این گیاه به دلیل سرمادوست بودنش در مواقعی رشد خوبی دارد که بارندگی مناسبی در منطقه وجود داشته باشد.

در بازار گیاهان خواراکی که قدم بزنی ریواس از بقیه گیاهان دیگر بیشتر خودنمایی می‌کند و قیمتش هم نسبت به سالیان گذشته مناسب‌تر بود.

امسال به دلیل افزایش بارندگی‌ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته‌های در مناطق کردستان رویش این گیاه به صورت چشمگیری افزایش داشت.ریواس در منطقه کردستان عمدتا در شهر‌های دیواندره مریوان، سروآباد و سنندج رشد دارد.

مسئول بهره برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان می‌گوید: خشکسالی چندین ساله به خصوص در سال گذشته باعث تخریب زیستگاه‌های گیاهان و رویش آن شد اما خوشبختانه امسال با بارش های مناسبی که از اواخر فروردین در استان شاهدبودیم رشد گیاه خوراکی دوباره رونق گرفت.

آزاد محبت گفت: اما از عمده مشکلاتی که در بحث برداشت محصول داریم این است که تعدادی از مردم به دلیل عدم آشنایی با روش‌های مناسب برداشت گیاهان خوراکی در حین برداشت به نقاط مختلف گیاه آسیب وارد می‌کند.

او گفت: طی مشاهده‌ی چنین اقداماتی اداره منابع طبیعی اقدام به ابلاغ سیاست گذاری‌هایی مبنی بر جلوگیری برداشت توناژ بالا در منابع طبیعی کرد.

محبت می گوید: این اداره صرفا به افرادی مجوز برداشت توناژ بالا در مراتع را می‌دهد که به صورت مزایده با تعاونی مرتع داران ذی نفع قرارداد مستقیم داشته باشدو  پس از صدور مجوز، برداشت این گیاهان  به صورت حرفه ای‌تر انجام گرفته و نیاز مازاد استان به کشور عراق صادر می‌شود.

او می گوید: قاچاق گیاهان خوراکی از جمله ریواس از دیگر مشکلات این حوزه است به همین خاطر ادره منابع طبیعی در زمان برداشت گیاهان برداشت با توناژ بالا و حمل و نقل با ماشین را در این مناطق ممنوع کرده است.و چه بسا همین مسئله قاچاق است که باعث افزایش قیمت گیاهان خوراکی می شود.

به گفته مسئول بهره برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان صادرات گیاهان خوراکی چند سالی است که رونق گرفته، سال گذشته ۴۳ تن گیاه خوراکی کنگر به عراق صادر شد، امسال نیز اولین محموله کنگر چند هفته گذشته به این کشور صادر شد.

در کردستان به دلیل وجود مناطق مرتفع و سنگلاخی رویش گیاهان خوراکی رونق بسیاری دارد به طوری که در سال‌های اخیر کشور‌های همسایه دیگر همچون امارات خواهان واردات گیاهان خوراکی به آنجا هستند.