چگونه سیاست بایدن در قبال افغانستان تغییر کرد؟

پایگاه فارن پالسی در تحلیلی به قلم مایکل هرش، از مقاله نویسان این نشریه به سیاستهای اخیر دولت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در قبال افغانستان و مقایسه آنها با مواضع قبلی وی درباره مساله خروج نظامیان آمریکایی از این کشور پرداخته است.

این نشریه ابتدا گذری به مواضع گذشته جو بایدن زده و می‌نویسد: جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا زمانی متعهد به کمک به افغانستان برای این که این کشور دوباره روی پای خودش بایستد بود و در اوایل جنگ در این کشور نیز تصور می‌کرد که جورج دبلیو. بوش، رئیس جمهور اسبق آمریکا هم نظرش مثل نظر او است. در نوامبر ۲۰۰۱ بایدن به عنوان رئیس سابق کمیته روابط خارجی سنای آمریکا در دفتر بیضی کاخ سفید نشست و به صحبتهای مشتاقانه بوش درباره ایده‌ای که زمانی نکوهش کرده بود یعنی ایده "کشور سازی" گوش کرد. طالبان در آن زمان بعد از بمبارانهای بی وقفه آمریکا فرار کرده بود و جنگ مختصر در این کشور مشهور به "عملیات آزادی با دوام" بعد از تنها یک ماه به پیروزی رسید. موضوع بحث این بود که بعد از آن چه اتفاقی برای افغانستان می‌افتد.

در حالی که بوش تاکید کرد که وضعیت مثل زمان سال ۱۹۸۹ (هنگامی که آمریکا این کشور را بعد از سالها تامین شبه نظامیان مجاهدین طی جنگ موفق آنها علیه نیروهای شوروی همچون یک کارتریج استفاده شده رها کرده و راه را برای حکومت طالبان هموار ساخت) نیست و بایدن نیز سرش را به علامت تایید تکان میداد.

بایدن از این ایده حمایت کرد: این بار آمریکا باید می‌ماند.

"در نوامبر ۲۰۰۱ بایدن به عنوان رئیس سابق کمیته روابط خارجی سنای آمریکا در دفتر بیضی کاخ سفید نشست و به صحبتهای مشتاقانه بوش درباره ایده‌ای که زمانی نکوهش کرده بود یعنی ایده "کشور سازی" گوش کرد"بایدن یک بار در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۱ در مصاحبه‌ای با من یادآوری کرد، رئیس جمهور اسبق آمریکا "به تعهد بلندمدتی که ما باید ایجاد کنیم پرداخت. من گفتم آقای رئیس جمهور این کار میلیاردها دلار هزینه خواهد داشت. من فکر می‌کنم که ما قرار است در آنجا یک نیروی چندجانبه داشته باشیم و من معتقدم که من و او عمدتا با هم موافق هستیم".

در حقیقت آنها با هم موافق نبودند. به گفته چند دستیار سابق در ماه‌های بعد، بایدن هر چه بیشتر از تغییر توجه بوش به سمت عراق و غفلت او از افغانستان در آن زمان ناخرسند شد. بر اساس اکثر روایتها بایدن در آن زمان سرمایه گذاری احساسی در افغانستان کرده بود.

در ژانویه ۲۰۰۲ او تبدیل به اولین نماینده کنگره آمریکا شد که به کابل سفر می‌کند. به گفته رایان کروکر، از سفیران سابق آمریکا، بایدن به یک مدرسه دخترانه تازه تاسیس رفت و این تجربه تاثیر چشمگیری بر او با توجه به ممنوع بودن مدارس دختران در زمان حکومت طالبان گذاشت. همچنین نورم کورتز، سخنگوی سابق بایدن در سنا که او هم مثل کروکر در این سفر بوده، اظهار کرد: من می‌توانم بگویم که او به نوه‌های دختر کم سن و سال خودش فکر می‌کرد.

در اوایل دهه ۲۰۰۰ بایدن تلاش داشت دونالد رامسفلد، وزیر دفاع اسبق آمریکا را متقاعد سازد که برای آوردن افغانستان به جهان مدرن تلاش بیشتری کند. اما رامسفلد تاکید بر "جای پایی کوچک" به همراه حملات ضد تروریستی هر از چند وقت از جانب هوا داشت. کورتز یادآوری کرد که رامسفلد به استدلالهای بایدن در خصوص تشدید کمک‌ها و حضور نظامی آمریکا در افغانستان گوش نمی‌کرد.

فارن پالسی در ادامه این تحلیل به زمان حال حاضر اشاره می‌کند و درباره مواضع اخیر بایدن درباره جنگ افغانستان می‌نویسد:

حالا بایدن سرخورده یک نقطه نظر بسیار متفاوت را در پیش گرفته است- رفتن به سراغ رویکردی که به طرزی ناراحت کننده شبیه به مواضع آن زمان بوش و رامسفلد درباره افغانستان است.

"طالبان در آن زمان بعد از بمبارانهای بی وقفه آمریکا فرار کرده بود و جنگ مختصر در این کشور مشهور به "عملیات آزادی با دوام" بعد از تنها یک ماه به پیروزی رسید"در روزهای اخیر بایدن اعلام کرد که همه سربازان آمریکایی در بیستمین سالگرد حملات ۱۱ سپتامبر از افغانستان خارج خواهند شد. ناتو نیز فورا از رویه بایدن تبعیت کرده و اعلام کرد که ۷۰۰۰ نیروی نظامی غیرآمریکایی حاضر در افغانستان نیز در عرض چند ماه از این کشور خارج خواهند شد.

در ادامه این مطلب نوشته شده است: با وجود آنکه بایدن اقدام به اعزام آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا به افغانستان در روز بعد از سخنرانی‌اش با دادن وعده "تعهد ادامه دار" آمریکا به دولت منتخب کابل کرد، اما هیچ کس تردیدی نسبت به مسلم بودن بازگشت دست کم مقطعی قدرت طالبان به افغانستان ندارد. اولین آسیب پذیران از این امر دختران و زنانی هستند که طالبان در زمان ظهور یافتنش در قدرت از ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ آنها را از مدرسه و انظار عمومی خارج نگه داشت. آنها همچنین مجبور به پوشیدن روبند بودند.

برخی در داخل پنتاگون و جامعه اطلاعاتی آمریکا نگران هستند که اعلام شتابزده موفقیت و خروج بیش از حد سریع از افغانستان بایدن را با همان انتقادهای مطرح شده علیه باراک اوباما، رئیس جمهور اسبق آمریکا در زمان دستورش به خروج از عراق در سال ۲۰۱۱ (به توصیه بایدن) که منجر به یک خلا بعدا پر شده از سوی گروه تروریستی داعش شد، مواجه کند. برخی دیگر هم نگران هستند که با این تصمیم بایدن آمریکا به شکل بالقوه در جایگاهی مشابه با جایگاهش قبل از حملات ۱۱ سپتامبر قرار بگیرد: مواجهه با یک کشور تحت تسلط طالبان و میزبانی کننده از القاعده.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که طالبان در حال تقویت روابط نزدیکش با آنچه که از آن گروه تروریستی باقی مانده، است.

کروکر که دو بار به عنوان سفیر در افغانستان خدمت کرده می‌گوید، فکر می‌کند که بایدنی که معمولا دیدگاه روشنی دارد نسبت به افغانستان درگیر "تفکر جادویی" به ویژه در صورت باور داشتن به وجود اهرم آمریکا بر طالبان، شده است.

کروکر که اخیرا از مقام یکی از تحسین شده‌ترین دیپلماتهای آمریکا بازنشسته شده، گفت، مذاکرات صلح افغانستان اکنون محکوم به شکست است. او اظهار کرد: "طالبان دیگر انگیزه‌ای برای آنکه درباره چیزی مذاکره کند ندارد. من فکر می‌کنم بایدن بعدا به عقب نگاه کرده و از بابت اتخاذ این تصمیم و آن سخنرانی پشیمان شود. شما با خارج ساختن نیروهایتان به یک جنگ پایان نمی‌دهید. جنگ بدون شما همچنان ادامه می‌یابد."

فارن پالسی در ادامه این تحلیل تصریح داشته است: نزد بایدن چه چیزی تغییر کرده است؟ طبق روایتهای چند فردی که این رئیس جمهور آمریکا را خیلی خوب می‌شناسند، او در پایان یک دوره طولانی از ناخرسندی تشدید شده از افغانستان است، پروسه‌ای که ابتدا با حامد کرازی، رهبری که واشنگتن در اوایل دهه ۲۰۰۰ در افغانستان منصوب کرد، شروع شد.

در گذر زمان بایدن به این باور رسید که آمریکا به سبب وجود فساد مزمن، دارد میلیاردها دلار پول خود و جان از دست رفته ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی و بیش از ۲۰۰۰۰ زخمی را در کشوری صرف می‌کند که به شکلی ترمیم ناپذیر عقب مانده و در هم شکسته بوده و تحت اداره جنگسالاران قرون وسطایی و حساسیتهای بنیادگرایانه قرار دارد.

روز جمعه طبق نتایج پروژه "هزینه‌های جنگ" در دانشگاه براون، جنگ افغانستان ۲.۲۶ تریلیون دلار هزینه از زمان حمله آمریکا به این کشور در هفتم اکتبر ۲۰۰۱ داشته است.

"بایدن یک بار در ۲۰ دسامبر ۲۰۰۱ در مصاحبه‌ای با من یادآوری کرد، رئیس جمهور اسبق آمریکا "به تعهد بلندمدتی که ما باید ایجاد کنیم پرداخت"طبق گزارش بازرس کل ویژه بازسازی افغانستان (سیگار) در پاییز سال گذشته، "اتلافها، تقلبها و سواستفاده‌ها" باعث وارد شدن هزینه‌ای دست کم ۱۹ میلیارد دلاری در قالب پولهای بازسازی شده و این حدود ۳۰ درصد از حجم پول سرمایه گذاری شده از سال ۲۰۰۲ در افغانستان که مورد بازبینی کنگره نیز قرار گرفت، است.

جونا بلنک، دستیار سابق بایدن که او را در زمان سفرش در مقام سناتور اسبق به افغانستان به عنوان کارشناس امور افغانستان همراهی کرده بود، می‌گوید: من فکر می‌کنم بین سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۹ یک روند تدریجی رخ داد و هر چه بیشتر آشکار شد که کرزای چندان رهبری مدنی مناسبی ارائه نمی‌کند و ناخرسندی بایدن از این وضعیت تا سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ به نقطه جوش رسید.

در فوریه ۲۰۰۸ بایدن بار دیگر همراه با جان کری و چاک هاگل، همکاران نزدیکش در سنا به افغانستان سفر کرده و در آن سفر آنها دعوت به شامی با حامد کرزای در کاخش شدند. این سه چهره با نفوذ وقت سنای آمریکا خواستار رسیدگی به مساله فساد در دولت کرزای از جمله در ارتباط با اختلاسهای مهار نشدنی و ارتباطات حوزه مواد مخدر شدند. بعد از آنکه کرزای وجود چنین مشکلاتی را رد کرد، بایدن خشمگین دستمال سفره خود را کنار انداخته، با دست روی میز کوبیده و از آنجا خارج شد و همزمان گفت: این شام تمام شده است. بلنک گفت: جدایی بزرگ برای بایدن در ژانویه ۲۰۰۹ رخ داد، زمانی که تنها سفرش را در مقام معاون رئیس جمهور منتخب به افغانستان انجام داد. بایدن در ضمن نا امید شدن از با ثبات سازی افغانستان تبدیل به تنها مقام ارشدی شد که از همان اوایل کار در دولت اوباما استدلال کرد که "جهش" دیگر تعداد سربازان در افغانستان اتلاف هزینه است.

آن طور که اوباما در کتاب خاطراتش تحت نام "یک سرزمین موعود" نوشته است، بایدن باور چندانی به قابل اعتماد بودن دولت افغانستان تحت رهبری کرزای و بعدا رهبر فعلی این دولت یعنی اشرف غنی نداشته است.

در ادامه مطلب فارن پالسی تصریح شده است: بایدن در عین حال نسبت به استدلالهای بی پایان پنتاگون درباره انتظار برای ایجاد شرایط "مناسب" قبل از خارج شدن مردد بود.

او در مقام رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی روز چهارشنبه گذشته خود گفت، برای سالهای خیلی زیاد شنونده همین صحبتها بوده است. بایدن متذکر شد که در سال ۲۰۱۴ ناتو با صدور بیانیه‌ای تایید کرد که نیروهای امنیتی افغانستان قرار است تا پایان آن سال مسئولیت تامین امنیت کشورشان را به عهده بگیرند. این اتفاق واقعا نیفتاد؛ نیروهای ناتو و نیروهای عملیات ویژه آمریکا با وجود اینکه اسما به نیروهای افغان "مشاوره می‌دادند" اغلب خودشان را در مقام رهبری نبرد می‌یافتند.

بایدن پرسید: بنابراین زمان درست برای خروج کی خواهد بود؟ یک سال دیگر؟ دو سال دیگر؟ ۱۰ سال دیگر؟ با صرفه ۱۰، ۲۰، ۳۰ میلیارد دلار هزینه دیگر علاوه بر هزینه تریلیونی صرف شده تا کنون؟ الان نه؟ این طوری بوده که ما به اینجا رسیده‌ایم.

به نوشته فارن پالسی بایدن به مجرد این که رئیس جمهور شد سریعا نیاتش را با حفظ کردن زلمای خلیلزاد، فرستاده دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا به مذاکرات افغانستان ابراز کرد. سال گذشته میلادی خلیلزاد یک توافق مناقشه برانگیز را با طالبان مورد مذاکره قرار داد که به موجب آن قرار بود سربازان آمریکایی تا اول مه در ازای تعهد طالبان به طرد القاعده و ورود به مذاکرات صلح با هیات افغانستان این کشور را ترک کنند. طالبان عمدتا در پایبندی به وعده‌ها کوتاهی کرد، هر چند که بایدن می‌گوید خروج آمریکا از اول مه به هر ترتیب شروع خواهد شد.

"من فکر می‌کنم که ما قرار است در آنجا یک نیروی چندجانبه داشته باشیم و من معتقدم که من و او عمدتا با هم موافق هستیم".در حقیقت آنها با هم موافق نبودند"در اولین هفته‌های ریاست جمهوری بایدن، کروکر و دیگران گفتند ظاهرا بحثی داخلی بر سر پذیرش این توافق در جریان است. قبل از آنکه بلینکن به عنوان وزیر خارجه دولت بایدن توسط سنای آمریکا تایید شود، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی با حمدالله محب، همتای افغانش در کابل تماس تلفنی گرفته و بر نیت بایدن برای همکاری با دولت افغانستان و "بازبینی" در توافق حاصل شده توسط خلیلزاد تاکید کرد.

بلینکن، بایدن را در تمام ماجراهایش در ارتباط با افغانستان از زمان مشغولیتش به عنوان مدیر کارکنان کمیته روابط خارجی سنا همراهی کرده و به نظر رسید که بعد از ورود پیدا کردن بلینکن به دولت آن موضع تغییر یافت. ماه گذشته میلادی بلینکن نامه‌ای غیر دیپلماتیک و تحکم آمیز برای اشرف غنی (که مجددا سال ۲۰۱۹ به ریاست جمهوری افغانستان انتخاب شد) فرستاده و در آن از اینکه او قدرت را با طالبان در یک دولت "جدید، فراگیر" تقسیم کند صحبت کرد. خود این نامه یک نقض عجیب پروتکلها بود چون بلینکن به عنوان وزیر امور خارجه قرار نبوده که رئیس یک دولت را در جایگاهی برابر با خود یافته و خطاب قرار دهد.

اعلامیه اخیر بایدن درباره افغانستان همچنین میتواند باعث پایان یافتن "جنگهای ابدی" علیه دیگر گروه‌های تروریستی سراسر جهان همچون داعش، در صورتی که دیگر یک تهدید راهبردی علیه آمریکا تلقی نشوند، شود. رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی خود به ظهور چالشهای جدید نظیر چین و مساله سلامت جهانی استناد کرده و گفت: ما در بلند مدت در صورتی که در جنگهایی برای ۲۰ سال آینده و نه جنگهای مربوط به ۲۰ سال گذشته بجنگیم، خیلی وضعیت عالی‌تری نسبت به رقبا و دشمنانمان پیدا خواهیم کرد.

در پایان بایدن گفت، تصمیم او درباره پایان دادن به فدا کردن غیرضروری جان آمریکایی‌های جوان همچون پسر درگذشته خود او یعنی "بو بایدن" است؛ کسی که قبلا در جنگ عراق خدمت کرده و بایدن نیز در سخنرانی‌اش نامش را ذکر کرد.

۳۱۱۳۱۱