برجام و رفع تحریم تسلیحاتی ایران؛ آیا آمریکا برای توقف فروش سلاح اهرم حقوقی دارد؟

حق نشر عکس

AFP

Image caption

آمریکا می‌خواهد تحریم‌های تسلیحاتی را در شورای امنیت تمدید کند

پس از آن که مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، با ارجاع به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل گفت آمریکا به عنوان یک "شرکت‌کننده" خواهان آن است که رفع تحریم تسلیحاتی ایران عملی نشود، ایران و روسیه موضع آمریکا را رد کرده‌اند و اتحادیه اروپا هم می‌گوید آمریکا خود پایان عضویتش در برجام را اعلام کرده است.

مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل، گفته آقای پومپئو در ارجاع به قطعنامه مربوطه، اشاره به واژه "برجام" بعد از واژه "شرکت‌کننده" را از قلم می اندازد و آمریکا "هیچ" استدلال حقوقی برای مشارکت در قطعنامه مورد اشاره ندارد.

میخائیل اولیانوف، فرستاده روسیه در سازمان ملل هم می‌گوید این سیاست آمریکا به جایی نخواهد رسید.

پیتر استانو، سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم به بی‌بی‌سی فارسی گفت آمریکا دو سال پیش اعلام کرد که به مشارکتدر "برنامه جامع اقدام مشترک" یا همان توافق هسته‌ای ایران پایان می‌دهد و از آن موقع در نشست‌های مربوط به آن شرکت نکرده است.

• آمریکا: نمی‌گذاریم ایران بعد از پایان تحریم تسلیحاتی سلاح بخرد
• قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت درباره ایران چه ویژگی‌هایی دارد؟
• برجام چیست؟ پاسخ به چند پرسش کلیدی

پومپئو چه گفته؟

آقای پومپئو در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی فاکس‌نیوز در آمریکا گفت: "ما هر کاری که بتوانیم می‌کنیم تا تحریم تسلیحاتی ایران بعد از چند ماه دیگر (اکتبر) هم ادامه پیدا کند و همچنان پابرجا باشد. یک راه، رجوع به سازمان ملل است."

"قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل واضح است و به وضوح می‌گوید چه کسی در آن مشارکت دارد. این مجزای از برجام است. ما یکی از شرکت‌کنندگان هستیم و شرکت‌کنندگان حق دارند تحریم‌ها را به طور خودکار بازگردانند."

حق نشر عکس

Reuters

آقای پومپئو در پاسخ به همتای ایرانی‌اش، محمدجواد ظریف، که گفته آمریکا عضو برجام نیست، گفت: "من توجه چندانی به حرف‌های او نمی‌کنم. او یک فعال حرفه‌ای جنگ روانی است."

او گفت آمریکا می‌خواهد جلوی رفع تحریم سلاح‌های متعارف به ایران را بگیرد و توان این را دارد.

وزیر خارجه آمریکا گفت: "این ربطی به بازگشت به برجام ندارد.

"یک راه، رجوع به سازمان ملل است.""قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل واضح است و به وضوح می‌گوید چه کسی در آن مشارکت دارد"ما اصلا چنین قصدی نداریم. آن توافق یک فاجعه بود. هدف ما آن است. ما می‌خواهیم از ابزاری که در سازمان ملل داریم و از قطعنامه مصوب شورای امنیت استفاده کنیم تا جلوی فروش سلاح را بگیریم."

ماجرا چیست؟

تا شش ماه دیگر مطابق توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی، تحریم تسلیحاتی ایران از طرف سازمان ملل برداشته می‌شود و ایران می‌تواند سلاح‌های متعارف بخرد و بفروشد.

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، از سال گذشته چند بار با تاکید بر این بند توافق از ماندن ایران در آن دفاع کرده است، هرچند آمریکا از توافق خارج شده و ایران هم اجرای تعهداتش را کاهش داده است.

چند روز پیش روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز فاش کرد که دولت دونالد ترامپ سرگرم کار روی طرحی است که از طریق آن به توافق هسته‌ای برگردد و به کمک‌ اهرم‌ها و تدابیر اندیشیده‌شده در آن تحریم‌های ایران را بازگرداند.

پس از آن مایک پومپئو به خبرنگاران گفت آمریکا با رجوع به شورای امنیت تحریم‌های تسلیحاتی را تمدید خواهد کرد.

حق نشر عکس

ANA

Image caption

حسن روحانی رفع تحریم تسلیحاتی را یکی از دستاوردهای دولتش در توافق هسته‌ای می‌داند

روسیه و چین، دو عضو صاحب حق وتو در شورای امنیت و از اعضای برجام هستند که روابط نزدیکی با ایران دارند و هر دو پس از آمریکا جزو صادرکنندگان عمده سلاح در جهان به شمار می‌روند.

واکنش‌ها چیست؟

مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل گفته آقای پومپئو "ادعا می‌کند که بر مبنای قطعنامه ۲۲۳۱، آمریکا 'شرکت‌کننده ' است، در حالی که قطعنامه به 'شرکت‌کننده برجام ' اشاره دارد. او 'برجام ' را از قلم می‌اندازد، چون در ۸ مه ۲۰۱۸، رئیس او اعلام کرد 'مشارکت آمریکا در برجام را پایان می‌دهد '.

به این ترتیب آمریکا هیچ استدلال حقوقی برای 'عضو ' بودن ندارد."

محمدجواد ظریف هم قبلا موضع مشابهی گرفته است.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان ملل گفته: "تلاش آمریکا برای معرفی خود به عنوان یک 'شرکت‌کننده برجام ' آینده‌ای ندارد. مثل به مضحکه گرفتن عقل سلیم است. آنهایی که این ایده را ساختند به مقام‌های آمریکایی مشاوره بدی داده‌اند."

پیتر استانو، سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم به بی‌بی‌سی فارسی گفت: "ما درباره گزارش‌های مربوط به موضع احتمالی آمریکا، یا هر کشور دیگر عضو سازمان ملل که بخواهد موضعی درباره برجام بگیرد، نظری نمی‌دهیم."

آقای استانو افزود مطابق تصمیم دو سال قبل دونالد ترامپ "آمریکا اعلام کرد عضویتش در برجام را پایان می‌دهد. همچنین قابل یادآوری است که آمریکا از آن موقع در هیچ یک از جلسات و فعالیت‌هایی که در چهارچوب برجام بوده شرکت نکرده است."

پیش از این دیگر دیپلمات‌های اروپایی نیز درباره احتمال موفقیت تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران ابراز تردید کرده‌اند.

دو روز پیش سخنگوی وزارت خارجه فرانسه هم از "تعهد عمیق" کشورش برای احترام به برجام خبر داد و گفت فرانسه "کاملا به خلق شرایط لازم برای کاهش تنش در منطقه" پایبند است.

او در عین حال یادآوری کرد که تحریم‌های تسلیحاتی اتحادیه اروپا، که مجزا از تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل هستند، همچنان تا سه سال دیگر برقرار خواهند بود.

فرق برجام با قطعنامه ۲۲۳۱ چیست؟ شرکت‌کننده کیست؟

پنج سال پیش ایران، آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان، در کنار اتحادیه اروپا، طی مذاکراتی در وین به توافق جامعی برای محدودیت برنامه هسته‌ای ایران در مقابل رفع تحریم‌ها رسیدند.

این توافق به توافق هسته‌ای ایران مشهور شد و نام رسمی آن "برنامه جامع اقدام مشترک" است و از آن به اختصار به عنوان "برجام" نیز یاد می‌شود.

شورای امنیت سازمان ملل کمتر از یک هفته پس از توافق ایران و قدرت‌های جهانی، با قطعنامه ۲۲۳۱ پشتیبانی خود از این توافق، یا همان برجام را اعلام کرد و خواهان اجرای کامل آن مطابق برنامه زمانی تعیین‌شده شد.

در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و ضمیمه‌های آن، در مجموع ۷۲ بار از واژه "شرکت‌کننده" یا عضو استفاده شده است.

تقریبا در نیمی از این موارد این استفاده در قالب "مشارکت‌کننده در برجام" است.

در این قطعنامه گفته شده که منظور از عضو برجام همان امضاکنندگان توافق وین است.

در مواردی دیگر هم از لفظ شرکت‌کننده برای اشاره به شرکت‌کنندگان در کمیسیون مشترک، یا شرکت‌کنندگان در کارگروه خرید استفاده شده است که هر دو بخشی از سازوکارهای برجام هستند.

در ۱۲ مورد هم در متن قطعنامه عبارت "شرکت‌کنندگان E۳/EU+۳" آمده که به معنای سه قدرت اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) و اتحادیه اروپا و آمریکا، چین و روسیه است.

.