روز جهانی کوهستان و ضرورت حکمرانی خوب

موضوع امسالِ روز کوهستان «باززنده‌سازیِ زیستبوم‌های کوهستانی» است؛ از آنجا که سازمان ملل دهه‌ی ۲۰۲۱ تا ۲۰۳۰ را «دهه ی باززنده‌سازیِ زیستبوم‌ها» اعلام کرده و هدف‌گذاری کرده که دولت‌ها را متقاعد سازد تا سی درصد از سطح کره‌ی زمین (شامل قاره‌ها و اقیانوس‌ها) به‌نوعی تحت حفاظت درآیند، شعار امسال روز کوهستان هم متناسب با شعار دهه تنظیم شده است.

در ایران، از نخستین سالِ اعلام روز جهانی کوهستان، کوه‌نوردان و انجمن‌های مربوط به آنان که نوعاً طرفدار محیط زیست هستند، فعالیت‌ها و همایش‌هایی را به این مناسبت سازماندهی کرده‌اند. امسال نیز چند برنامه و همچنین کارهای رسانه‌ای زیادی در این زمینه انجام شده که از جمله‌ی آن‌ها همایش هجدهم آذر در «خانه ی اندیشمندان» تهران بود. این همایش با حضور نمایندگانی از فدراسیون کوه نوردی، انجمن حفظ محیط کوهستان، انجمن کوه‌نوردان ایران، دانشگاه خوارزمی، انجمن دوستداران دماوند کوه، کمیسیون ورزش و محیط زیستِ کمیته‌ی ملی المپیک، و انجمن جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی ایران برگزار شد. پس از گفتگوهای متقابل و رونماییِ چند کتاب مربوط به کوهستان در همایش، بیانیه‌ای زیر خوانده شد:

مشارکت‌کنندگان در همایش روز جهانی کوهستان (۱۱ دسامبر / ۲۰ آذر) ۱۴۰۲، به نمایندگی از جامعه‌ی بزرگ دوستداران طبیعت کوهستانی ایران، ضروری می‌دانند نکته‌هایی را در زمینه‌ی ارزش محیط‌های کوهستانی و وظیفه‌ی مدیران و مردم عادی یادآور شوند:

1. کوهستان‌های کشور ما که تأمین‌کننده‌ی آب و انبوهی از نعمت‌های دیگر هستند، با وجود چند دهه هشدار کارشناسان و کنشگران حوزه‌ی منابع طبیعی و محیط زیست، همچنان و حتی با شدتی فزاینده دستخوش تغییرات تخریب‌گرایانه از جمله: چرای بی‌رویه دام، سبزی‌چینی، جنگل‌زدایی فراقانونی، معدن‌کاری بی‌رحمانه، طرح‌های جاده‌سازی، سدسازی و ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه‌ی دیگر هستند، که در کنار اثرات گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی ناشی از آن، روند تغییرات اکوسیستم‌های کوهستان را به سمت غیرقابل بازگشت پیش می‌برد. بنابراین، ضرورت دارد همه‌ی ابزارهای قانونی، اجرایی و علمی کشور با مشارکت همه‌ی ذی‌نفعان و ذی‌ربطان کوهستان برای جلوگیری یا کاهش عوامل تخریب، و تعدیل اثرات و سازگاری با آن به‌کار کرفته شود.
2. با توجه به موضوعِ امسال روز جهانی کوهستان که "باززنده‌سازی زیست‌بوم‌های کوهستانی" اعلام شده است، از مدیران ارشد کشور می‌خواهیم که با بازنگری ریشه‌ای در روش‌های بهره‌برداری از طبیعت و با اصلاح ساختاری شیوه‌های حکمرانی، در جهت کاستن از فشار بر زیست‌بوم‌های کوهستانی گام بردارند.
3. مدیران کشور باید توجه داشته باشند که بدون جلب اعتماد عمومی که پایه‌ی اصلی سرمایه‌ی اجتماعی است، مشارکت همگانیِ مؤثر در طرح‌های احیای اکوسیستم‌های کوهستان، جنگل و مرتع ممکن نیست.

   "امسال نیز چند برنامه و همچنین کارهای رسانه‌ای زیادی در این زمینه انجام شده که از جمله‌ی آن‌ها همایش هجدهم آذر در «خانه ی اندیشمندان» تهران بود"از این‌رو، در شرایط کنونی، برنامه‌هایی مانند کاشت یک میلیارد درخت موفقیت‌آمیز نخواهد بود و سبب ریخت‌وپاش بودجه و دستکاری‌های زیان‌آور در محیط‌های طبیعی خواهد شد.

4. در مورد کوه دماوند که نماد طبیعی و هویت ملی ما است، خواستار سامان‌دهی صعود و حفاظت واقعی آن با نظارت مأموران و مشارکت ذی‌نفعان محلی و کوه‌نوردان از حدود ارتفاع ۲۲۰۰ متر به بالا هستیم. برای دو کوه شاخص دیگر (علم‌کوه و سبلان) هم خواهان ثبت ملی و حفاظت و سامان‌دهی صعود هستیم.
5. خواستار تدوین قانون خاصِ کوهستان با هدف ایجاد سازوکار حقوقی برای حراست از این زیست‌بوم‌های حساس هستیم.
6. ما سازمان‌های مردم‌نهاد، دانشگاهیان و کوه‌نوردان با همه‌ی توان، در بیان معضلات کوه‌های کشور و در جهت افزایش دانش عمومی در زمینه‌ی ارزش‌های کوهستان فعالیت خواهیم کرد. همچنین برای همکاری با سازمان های ذی‌ربط در جهت حفاظت و احیای محیط‌های کوهستانی و ایفای نقش به‌عنوان رابط افکار عمومی و حکومت، آمادگی خود را اعلام می‌کنیم.