انفجار بیروت؛ از زباله و ویرانی تا خشم مردم از سیاستمداران فاسد

در بیروت فاجعه‌زده، مردم و امدادگران همچنان به امید یافتن زنده‌های احتمالیِ انفجارهای هولناک عصر سه‌شنبه، چهاردهم مرداد، آوارهای سنگین ساختمان‌های ویران‌شده را می‌شکافند.

در این وضعیت، خشم مردم لبنان بیش از هر زمان دیگری متوجه مسئولان سیاسی کشور شده است.

لبنانی‌ها دولتمردان کنونی و پیشین را به یک چوب می‌رانند و همه آن‌ها را ناکارآمد، بی‌لیاقت و «مشتی فاسد که کوچک‌ترین ارزشی برای جان ملت خود قائل نیستند»، لقب می‌دهند.

به نوشته خبرگزاری‌ها و رسانه‌های بین‌المللی، خشم و نارضایتی مردم لبنان در حالی تشدید شده که آن‌ها در اعتراض‌های دو سال اخیر نیز مسئولان و سیاستمداران را به فساد متهم می‌کردند و آنان را عامل بروز بحران وخیم اقتصادی کشور معرفی می‌کردند.

لیندا داوود، زن ۴۵ساله ساکن بیروت، به خبرگزاری فرانسه گفته است: «دشمنان کشور همین سیاستمداران‌اند. آن‌ها آرزوها و حتی آینده ما را بر باد دادند. لبنان بهشت بود، اما آن‌ها این سرزمین را به جهنم روی زمین برای ما مبدل کرده‌اند».

ولید عاصی، ساکن بیروت و کارگر یک پیتزافروشی، به خبرگزاری رویترز گفته است: «بهت اولیه بعد از این فاجعه حالا جای خود را به خشم عمیق داده است. چرا مردم بی‌گناه و بی‌دفاع باید تاوان این حاکمان بی‌لیاقت را بدهند. جان ما این‌قدر بی‌ارزش است؟»

رونی ابوسعد، صاحب یک ساندویچی در محله الجمیزه، نیز گفته است: «مسئولان چه کاری کرده‌اند جز آن‌که تنها مرگ ما را نزدیک کرده‌اند؟ کارشان نتیجه‌ای غیر از این نداشته که بگوییم انگار تنها خواهان مرگ و نیستی ما هستند».

این جوان ایستاده بر تلی از خرده‌شیشه‌های صدها ساختمان ویران اطراف و آهن‌های مچالهٔ کسب‌وکار کوچکش می‌گوید، شاهد کشته شدن کارگرش در زیر آوار عصر شوم سه‌شنبه بود.

بیشتر در این باره: حوادثی که نیترات آمونیوم به راه انداخت: از تگزاس سیتی تا بیروت

محله الجمیزه، تا پیش از این مصیبت و با وجود بلاهای اقتصادی بعد از کرونا، هنوز یکی از مراکز تفریح شبانه بیروت بود.

رونی ابوسعد به رویترز گفته است: «حالا کشور دقیقاً مانند حاکمانش شده؛ زباله و ویرانی در خیابان‌ها تصویر حقیقی آن‌هاست».

رونی افزوده هر کسی که بتواند، دیگر از این خاک بلازده می‌رود، آخرین امیدهای ما بر باد رفت، این مملکت شاید دیگر درست‌شدنی نباشد.

کامل ترابی، مفسر سیاسی لبنانی، نیز به رویترز گفته است تصاویری که در کوی و برزن بیروت می‌بینید، شبیه جنگ داخلی سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ است.

چنین حجم ویرانی و فلاکت در خیابان‌ها از آن زمان دیده نشده بود.

حبیب مدور، صاحب ساختمانی در الجمیزه که دو تن از مستاجرانش در آن کشته شده‌اند، بر یک صندلی پلاستیکی زردرنگ نشسته و چشم به دریای مدیترانه دوخته است در حالی که ویرانی و مرگ و بوی سوختگی، بیش از گرمای روز آزاردهنده است.

او می‌گوید حتی نمی‌خواهد تکانی به خود بدهد و خرده‌شیشه‌ها را جمع کند.

این مرد ۶۵ ساله به تیم گزارشگران رویترز گفته که خشم عمیقی از مسئولان و همه دولتی‌های پیشین در وجودش احساس می‌کند، زیرا آن‌ها به عمق فاجعه‌ای که پیش‌رو بود، واقف بودند. حتماً می‌دانستند این انبار چه مخاطرات عظیمی دارد، اما کاری نکردند و گذاشتند همچنان این‌همه ماده خطرناک در کنار خانه‌های ما باقی بماند.

پی‌یر مراد، رئیس مرکز درمانی در الجمیزه، اشک می‌ریزد و می‌گوید این مرکز به‌کل ویران شده، دو تن از پرستارها جان دادند، همه مریض‌ها را به اماکن دیگر منتقل کردیم، باید همه‌چیز را از نو بسازیم. دیگر چه چیزی برای گفتن باقی مانده است؟

پروفسور فیصل ایتانی نیز در نیویورک‌تایمز نوشته است: «اهمال، فساد و فرار از مسئولیت در بروکراسی لبنانی به فرهنگ ریشه‌دار در حکومت این کشور مبدل شده است».

به نوشته این مدرس خاورمیانه در در دانشگاه جرج‎‎تاون واشینگتن، مردم لبنان حق دارند که سیاستمداران را به‌درستی فاقد توانایی و کسانی بنامند که جان و مال و منافع ملت را بی‌ارزش می‌دانند. آن‌ها همواره اهمال کرده، از مسئولیت گریخته و فرافکنی کرده‌اند.

فیصل ایتانی افزوده است تابستان‌های خود او در دوران نوجوانی در دهه نود میلادی با کار در این بندر سپری می‌شد، اما آن زمان هنوز امیدی وجود داشت که بعد از جنگ‌های داخلی طولانی، وضع بهتر شود و کشور قد علم کند.

نمایی از ویرانی بندر بیروت

به نوشته این استاد دانشگاه، کشوری که حتی سرمایه‌دارانش آن را «وامانده و ویرانه» می‌نامند، دیگر یارای مدیریت این ابعاد از فاجعه جدید را ندارد... حالا لبنانی‌ها بیش از آن‌که به پیشرفت فکر کنند، درگیر تقلا برای بقا هستند.

نیویورک‌تایمز هشتگ‌هایی مانند «آن‌ها (مسئولین) را اعدام کنید» یا «می‌دانیم تو باعث ویرانی هستی» را که در روزهای گذشته در میان مردم لبنان ترند شده است، نشان خشم عمیق مردم از حاکمان لبنان می‌داند.

این روزنامه نوشته که عصبانیت عمیق مردم هنگام حضور سعد حریری، نخست‌وزیر پیشین، در میان ویرانه‌های بیروت یک روز پس از فاجعه آشکار بود.

یواس‌ای تودی هم نوشته است که لبنان پیش از این مصیبت بزرگ نیز وضعیت عادی نداشت و در آستانه فروپاشی بود.

زینا کرم، گزارشگر آسوشیتدپرس، نوشته است تزلزل اقتصادی، مؤسساتی که یکی پس از دیگری بسته می‌شوند، ابرتورم، فقر فزاینده همراه با کرونا، لبنان را با گام‌های شتابان به سوی نقطه غیرقابل‌بازگشت می‌کشاند.

تنها یک روز پیش از انفجار مهیب بیروت، ناصیف حِتّی، وزیر خارجه لبنان، دلیل استعفایش را نبود اراده واقعی برای اصلاحات و مبدل شدن لبنان به «کشور شکست‌خورده» اعلام کرده بود.

به نوشته آسوشیتدپرس، تا قبل از این مصیبت نیز هر روز نشانه‌های تاریک‌تری از آینده لبنان دیده می‌شد که در بحران‌های گذشته به چنین حدی سقوط نکرده بود: اخراج‌های دسته‌جمعی، تهدید بیمارستان‌ها به بسته شدن، مغازه‌ها و رستوران‌هایی که یکی پس از دیگری درهای خود را قفل می‌کردند، افزایش جرم و جنایت ناشی از نومیدی و نداری، نظامی که حتی دیگر نمی‌تواند خوراک سربازان را تأمین کند و مصادره انبارهایی که مرغ‌های تاریخ مصرف گذشته را می‌فروختند.

بیشتر در این باره: انفجار بزرگ بیروت

به نوشته زینا کرم، ملتی که نمادی از تنوع و مقاومت در جهان عرب بود، در هم شکسته است و دمل هرج و مرج سر گشوده است. فلاکت جاری و نبود امید نه تنها به روحیه کار و کارآفرینی لطمه می‌زند بلکه ممکن است به تغییر هویت آن بینجامد.

فلاکت اقتصادی لبنان به‌ویژه در یک‌ سال اخیر وخیم‌تر شد، با بحران کرونا در هم آمیخت و نیمی از لبنانی‌ها را به زیر خط فقر کشاند؛ لیر تا ۸۰ درصد ارزش خود را از دست داد و تورم چنان افزایش یافت که اقشار متوسط نیز دیگر توان خرید کالاهای اساسی را ندارند.

خرید نان در ماه‌های اخیر یکی از مصائب روزانه برای مردم بود و حالا فروپاشی سیلوی عظیم در لنگرگاه بیروت که تمامی گندم‌های سه ماه اخیر لبنان در آن ذخیره شده بود، وضع را فلاکت‌بارتر می‌کند.

خسارات عظیم بر پیکره بیروت تا ۱۵ میلیارد دلار و حتی بیش‌تر برآورد شده است.

مسئولان گفته‌اند حتی اگر کشورشان شرایط عادی داشت و سرشار از منابع مالی بود، جبران خسارات مالی و ساخت بندر و تأسیسات جدید حداقل چهار سال طول می‌کشید.

یک مقام لبنانی تأیید کرده است که انبار شماره ۱۲ در لنگرگاه بیروت که ۲۷۵۰ تن نیترات آمونیوم در شش تا هفت سال گذشته در آن نگهداری می‌شد، زنگ‌زده و دیواره‌هایش پر از سوراخ و شکاف ناشی از زنگ‌زدگی بود.

این مقام لبنانی در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه فاش کرده که سال گذشته، در پی نشت بوی شدید از این انبار، مسئله مورد تحقیق قرار گرفت اما کسی به نتیجه بررسی‌ها در مورد لزوم توجه به مخاطرات این وضعیت و انتقال مواد، توجهی نکرد.

ترکیب نیترات آمونیوم با مواد سوختی و گرمای شدید فعلاً تنها مظنون وقوع انفجار مهیبی است که نیمی از پایتخت لبنان را به شدت ویران و به تلی از آوار و آهن‌پاره مبدل کرده است.

تا ۳۶ ساعت بعد از این رویداد مهیب، ۱۴۵ جسد به دست آمده، نزدیک به پنج هزار نفر زخمی شده‌اند و حدود ۳۰۰ هزار نفر از حدود یک میلیون ساکن این شهر بی‌خانمان شده‌اند.

فاجعه بیروت که صحنه‌هایی آخرالزمانی را به تصویر کشید، به عنوان سومین انفجار مهیب یک قرن اخیر، بعد از انفجارهای اتمی هیروشیما و ناگازاکی، ثبت شد.