تعدد نهادهای متولی فرهنگ ایراد بزرگ ساختار فرهنگی کشور است

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: واژه فرهنگ واجد طیف معنایی گسترده‌ای است. اصطلاحی است به واقع نامحدود که اساساً می‌توان آن را به هر چیزی اطلاق کرد که توسط موجودات انسانی آفریده شده و از هر آنچه که جزئی از طبیعت بوده، مجزاست. بسیاری از اندیشمندان برای روشن کردن این مفهوم گفتارهای متفاوتی را اطلاق کرده‌اند.

بر این اساس فرهنگ شامل ارزش‌های اجتماعی و هنجارهای موجود در جوامع بشری و همچنین دانش، باورها، هنرها، قوانین، آداب و رسوم، توانایی‌ها و عادت‌های افراد گروه یا جامعه می‌شود. در ادامه این تعریف بالتبع می‌توان بیان کرد که فرهنگ چیزی است که هر فرد به عنوان یک عضو از جامعه خود فرا می‌گیرد.

مفهوم مهمی که اینجا مطرح می‌شود «هنجار» است. هنجار فرهنگی رفتار قابل قبول یک جامعه را تعیین می‌کند و به عنوان راهنمای نحوه رفتار، پوشش لباس، زبان، و حرکت در یک موقعیت خاص و همچنین انتظارات در یک گروه اجتماعی عمل می‌کند.

"اصطلاحی است به واقع نامحدود که اساساً می‌توان آن را به هر چیزی اطلاق کرد که توسط موجودات انسانی آفریده شده و از هر آنچه که جزئی از طبیعت بوده، مجزاست"با توجه به این نکته که هر کشوری و هر فرهنگی واجد خرده‌فرهنگ‌هایی در زیرمجموعه خود است، بنابراین تک فرهنگ گرایی و ترویج یک فرهنگ خاص برای کل آن جامعه خطرهایی در پی خواهد داشت.

می‌دانیم که رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نخستین دیدار خود با هیأت دولت سیزدهم مسئله «بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ» را با قید عقلانیت مطرح کردند. بنابراین روند گذشته عرصه فرهنگ، روندی رو به تکامل نبوده است و چون فرهنگ برای مردم است و دستور رهبری نیز کلی است و کلیت فرهنگ را واجد می‌شود، بنابراین ضرورت دارد که نظرات و پیشنهادات نمایندگان کلیه خرده فرهنگ‌ها در این بازسازی اعمال شود.

متأسفانه نخبگان و فعالان فرهنگی در استان‌های کشور، راه چندانی به رسانه‌ها ندارند و نقطه نظرات، ایده‌ها و تئوری‌های آنها که بعضاً از نظرات پایتخت‌نشینان ممکن است بهتر باشد، مطرح نمی‌شوند. شاید یکی از دلایل برای ضرورت این بازسازی همین شنیده نشدن صدا و نظریات نخبگان استان‌ها و مناطق دورافتاده توسط رسانه‌های انقلابی باشد. رسانه‌ای که از بیت‌المال ارتزاق می‌کند باید صدای تک تک مردم ایران – و نه صرفاً پایتخت‌نشینان – باشد.

هم اکنون امور فرهنگی در دست افراد غیرمتخصصی است که از مهارت کافی برخوردار نیستند و همین موضوع هدف برنامه‌های نهادهای متولی را بی نتیجه می‌سازد برای رسیدن به این مقصود خبرگزاری مهر در پرونده بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ خود تلاش کرده تا با فعالان فرهنگی شهرستان‌های مختلف کشور نیز گفت‌وگو کند. از این دست مطالب پیشتر گفت‌وگوهایی با میترا متاجی، فعال و منتقد فرهنگی و ناشر مستقر در شهرستان نوشهر مازندران، محمدرضا یوسفی، کارشناس ارشد مدیریت آموزش و فعال فرهنگی در خراسان جنوبی، عبدالله رئیسی، از فعالان فرهنگی و رسانه‌ای در سیستان و بلوچستان و حجت‌الاسلام جواد فراهانی، فعال فرهنگی استان مرکزی و اکبر فراهانی نیا مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان، احمد رشیدی، فعال فرهنگی اهل سنت از شهر سقز و نواب کرد، رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی شهرستان خاش، حجت‌الاسلام سید حسین حسینی نوری، امام جمعه شهرستان ملارد و محمود نسرکانی، مدیر آموزش و پرورش شهرستان آق قلا و زینب هاشمی، عضو هیأت علمی گروه جامعه‌‎شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان و فعال فرهنگی در استان سیستان و بلوچستان و پوریا خواجه‌درگی، فعال فرهنگی و رسانه‌ای استان سیستان و بلوچستان گفت‌وگو کردیم و در این نوبت نشر با حجت‌الاسلام سیدمصطفی هاشمی، مدیر حوزه علمیه خواهران استان چهارمحال و بختیاری به گفت‌وگو نشستیم.

(گفت‌وگوهای پیشین را از اینجا بخوانید.)

سیدمصطفی هاشمی درباره این موضوع گفت: متولیان فرهنگی قبل از هر اقدامی باید عمل و تقید خود به ارزش‌های دینی از جمله حفظ بیت المال را تقویت کنند چرا که همین امر موجب اشتیاق جامعه به اصلاح امور و تقویت بنیان‌های دینی می‌شود. تعدد نهادهای متولی فرهنگ و موازی کاری، یکی از عیب‌های بزرگ ساختارهای فرهنگی کشور است که این مورد به عنوان یک آسیب، باعث سردرگمی و آشفتگی می‌شود. یکپارچه کردن و یا ساماندهی و نظم بخشی این ادارات و ادغام آنها می‌تواند به نتایج مثبت منجر شود.

وی افزود: هم اکنون امور فرهنگی در دست افراد غیرمتخصصی است که از مهارت کافی برخوردار نیستند و همین موضوع هدف برنامه‌های نهادهای متولی را بی نتیجه می‌سازد. اگر نهادها برنامه‌های منسجم داشته باشند ولی فرمان دست افراد بی تجربه و ناآگاه باشد، طبیعتاً نیروها سقوط می‌کند و نتیجه‌ایی حاصل نمی‌شود. یکی دیگر از انتقادها و ضعف‌هایی که درمراکز فرهنگی وجود دارد بی توجهی به اولویت‌هاست به طوری که هنوز اولویت اول فرهنگی کشور احصا نشده است و همین عدم تشخیص و برنامه ریزی مناسب، عقب افتادگی را منجر می‌شود.

"در ادامه این تعریف بالتبع می‌توان بیان کرد که فرهنگ چیزی است که هر فرد به عنوان یک عضو از جامعه خود فرا می‌گیرد.مفهوم مهمی که اینجا مطرح می‌شود «هنجار» است"بنابراین بر سروسامان دادن به نهادهای فرهنگی از جهت کمی و تقویت مسولیت پذیری متولیان و توجه به تخصص و تعهد افراد تاکید دارم.

مدیر حوزه علمیه خواهران استان چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: مهمترین مسئله کشور و مردم که با بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه باید حل شود مساله جمعیت، فرزندآوری و ازدواج است که دولت و نهادهای فرهنگی باید اتاق فکری تشکیل دهند و راه حل‌ها و راهکارهای این موضوع را تشخیص دهند. آمار پایین ازدواج و آمار بالای طلاق و حرکت جامعه به سمت پیری یک زنگ خطر جدی و یک تهدید است که نیازمند حرکتی سریع و اثرگذاری است.

متولیان فرهنگی قبل از هر اقدامی باید عمل و تقید خود به ارزش‌های دینی از جمله حفظ بیت المال را تقویت کنند چرا که همین امر موجب اشتیاق جامعه به اصلاح امور و تقویت بنیان‌های دینی می‌شود وی همچنین تدوین موفق طرح بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه و در مرحله اجرا و نظارت بر اجرا را متمرکز بر نیروهای انسانی در مراکز فرهنگی دانست و افزود: اگر متولیان دغدغه‌مند باشند و انتخاب مدیران، آگاهانه و به دور از حب و بغض صورت گیرد و تفکر جهادی نهادینه شود و الگوی مدیریتی دفاع مقدس در زمینه اراده و شجاعت و فداکاری و حماسه آفرینی با دست‌های خالی سرلوحه امور قرار گیرد و رمز حرکت نهادهای فرهنگی تقلید از حرکت جوانان بی ادعای دوران هشت سال دفاع مقدس باشد شاهکار بی نظیری در این عرصه رخ خواهد داد

مدیر حوزه علمیه خواهران استان تاکید کرد: مسئولان باید آنچه را که در دوران دفاع مقدس رخ داد، بدانند و دلسوزانه و با تقرب به خدا و با بهره‌مندی از توان جوانان با اخلاق، متعهد و متخصص یک مدیریت انقلابی و اثر بخش را به دور از حاشیه‌ها رقم بزنند. سبک زندگی متولیان فرهنگی در جامعه در تیررس مردم قرار دارد و همین امر لزوم پاکدامنی و تقوی متولیان و پرهیز از اشرافی‌گری، را در عرصه‌های مختلف روشن می‌سازد و همین سلوک مسئولان موجب دینداری جوانان می‌شود. همانطور که گفتم متولیان فرهنگی قبل از هر اقدامی باید عمل خود را و تقید خود به ارزش‌های دینی تقویت کنند.

هاشمی اضافه کرد: اگر مدیران سبک دینی و اولویت‌های کاری را رعایت نکردند و نیروهای زیرمجموعه، شبکه‌ای از نیروهای ضعیف و بی انگیزه باشند بی علاقگی و بی‌تفاوتی مردم را منجر می‌شود و برعکس اگر این موازین محقق شود یک کار نرم افزاری صورت می‌گیرد و همین امر ظرفیت پذیرش و اثرگذاری در جامعه را افزایش می‌دهد. متاسفانه اکتفا به حرف زدن بدون عمل و عامل نبودن مسئولان سبب ترویج بی دینی میان مردم است.

وی همچنین جایگاه مردم در نظام حکمرانی مطلوب فرهنگ را مهم‌ترین نقش دانست و ادامه داد: مردم در ایجاد حکومت اسلامی و مدیریت و حاکمیت ارزش‌های دینی نقش اساسی دارند و اگر مردم پای ولی خدا نباشند کار اندک نهادهای حکومتی و دولتی راه به جایی نخواهد برد.

مسئولان باید محبت، حسن خلف، ارتباط با مردم و دلجویی از حال عموم مردم و جوانان را در دستور کار خود قرار دهند چرا که فاصله بین مردم و متولیان فرهنگی یک تهدید بزرگ است و موجب از دست رفتن مردم و به ویژه جوانان و بی فایده شدن اقدامات می‌شود این در حالی است که صاحبان اصلی انقلاب جوانان هستند و باید در برنامه‌ریزی‌ها این قشر مورد توجه ویژه قرار بگیرند.

مدیر حوزه علمیه خواهران استان چهار محال و بختیاری وظایف نخبگان، فعالان فرهنگی و مسئولان در بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه را بالا بردن روحیه ادب، ایثار و عدالت، ارتباط گیری با مردم و جوانان و اعتقاد و التزام به ساده زیستی بیان کرد و گفت: اگر مسولان حتی در پذیرش برخی مسئولیت‌ها مصلحت اندیشی و منفعت طلبی داشته باشند منجر به از بین رفتن برخی ارزش‌ها می‌شود. مسئولان باید آگاهانه و عالمانه برای دین خدا به کف میدان عمل بیایند و برای مردم همت کنند. همچنین آنها باید برای مردم اثبات کنند که دغدغه‌مند و پیگیر اقتصاد و معیشت مردم هستند و با رانتخواری‌ها و امتیاز گیری‌ها مبارزه می‌کنند، چرا که اگر مسئولان خوب پای نان مردم آمدند مردم هم خوب پای دین می‌آیند.

تعدد نهادهای متولی فرهنگ و موازی کاری، یکی از عیب‌های بزرگ ساختارهای فرهنگی کشور است که این مورد به عنوان یک آسیب، باعث سردرگمی و آشفتگی می‌شود هاشمی در بخش دیگری ازز این گفت‌وگو مهمترین اصل و سیاست حکمرانی فرهنگی را الگو برداری از آیات قرآن، مفاهیم احادیث و مدیریت عملی پیامبر دانست و بیان کرد: مهمترین اصل و سیاست حکمرانی پیامبر حسن خلق بوده است چرا که حتی در صورت نداشتن منابع مالی کافی، ارتباط با مردم از طریق نوع دوستی، سادگی و فداکاری اثربخش و مفید است و به طور کلی حسن خلق یکی از شاخص‌ها و اصول مهم حکمرانی فرهنگی است. اما متاسفانه مردم می‌بینند که برخی مسئولان به اسم دین نان می‌خورند و دنبال مقاصد و اهداف هستند. سیره عملی مسئولان اگر اشرافی گری و امتیاز خواهی و ارایه صرفاً آماری و عملکردی در امورات فرهنگی باشد و خدا نادیده گرفته شود برنامه‌ریزی‌ها نتیجه‌ای نخواهد داشت.

"هنجار فرهنگی رفتار قابل قبول یک جامعه را تعیین می‌کند و به عنوان راهنمای نحوه رفتار، پوشش لباس، زبان، و حرکت در یک موقعیت خاص و همچنین انتظارات در یک گروه اجتماعی عمل می‌کند"صداوسیما نقش عجیبی در فرهنگ جامعه و برای سنین مختلف دارد و به عنوان یک دانشگاه که میلیون‌ها نفر در آن ثبت نام کرده‌اند و پای کلاس درس این مکتب هستند از جایگاه رفیعی برخوردار است که می‌تواند نقش مهمی را در تسری یک فرهنگ در جامعه یا حذف فرهنگ غلط ایفا کند.

سید مصطفی هاشمی با انتقاد از اینکه اتاق فکر فرهنگی در صداوسیما وجود ندارد تا تصمیم‌گیری‌های مثبت گرفته و عملیاتی شود، گفت: این موضوع، کارشناسان خاص خود را برای هر قشری می‌طلبد تا ناظر به روحیات و خلقیات افراد و با بهره‌مندی از ظرفیت عظیم هنر برای انتقال معارف و توسعه فرهنگی بهره برد. این سازمان از جهت فرهنگی مسیر را اشتباه می‌رود و متولیان کار فرهنگی در صدا و سیما باید اهلیت این کار را داشته باشند و اولویت اول رئیس صدا و سیما برنامه‌های فرهنگی و اغنای فرهنگی باشد که در آن باید به همه مسایل جزئی و کلی از جمله سبک پوشش، سبک کسب درآمد، میزان تقید به ارزش‌های دینی و دستورات دینی، همه و همه پرداخته شود.از همه این صحبت‌ها نتیجه می‌گیریم که هیچ کار فرهنگی نباید بدون کارشناسی و بدون مطالعه و نقشه و برنامه‌ریزی پیش برود، چرا که محکوم به شکست خواهد بود.