پایان نظم آمریکایی!

کاخ سفید که مدعی پیروزی در جنگ سرد بودبااز میدان به در کردن رقیب، مدعی رهبری بلامنازع جهان شد و آینده جهان را تحت سلطه نظام تک قطبی به رهبری آمریکا ترسیم کردوهمه توان خود را برای تسلط هژمونی آمریکابر جهان به کار گرفت.
 تئوریسین‌های کاخ سفید دیکتاتوری جهانی را تئوریزه کردند؛ مک لوهان با دکترین «دهکده جهانی» بسترهای مناسب را برای حاکمیت کدخدای این دهکده فراهم کرد و هانتینگتون در انگاره «برخورد تمدن‌ها»سیطره تمدن آمریکایی بر تمدن‌های جهان را به رخ کشید .

بسیاری از تحلیلگران رخدادهای پس از حمله به برج‌های دوقلوی تجارت جهانی در سال ۲۰۰۱ را در راستای نهادینه کردن نظام تک قطبی ارزیابی می کنند. تجاوز نظامی به افغانستان و عراق با همیاری ائتلاف به اصطلاح مبارزه با تروریسم به رهبری آمریکااز مهمترین اقدامات کاخ سفید برای تحمیل هژمونی آمریکا بر جهان و نهادینه کردن نظام تک قطبی بشمار می رود.
 از سوی دیگر چین، روسیه و اروپا به عنوان مدعیان نظام چند قطبی ،برایجاد چالش در نظم آمریکایی متمرکز شدند. چین با راهبرد اقتصادی ،روسیه با راهبرد نظامی و اروپا با راهبرد سیاسی و تلاش در جهت تحکیم انسجام اروپایی در اتحادیه اروپا به میدان مقابله با نظام تک قطبی آمدند.

دراین میان پیروزی انقلاب اسلامی با شعار «نه شرقی نه غربی» رابایدنخستین  گام ایدئولوژیک دربرابرنظام دو قطبی وپس از آن در مقابله با نظام تک قطبی دانست که در« راهبردمقاومت» تبلور یافت و سیاست‌های منطقه‌ای کاخ‌سفید به ویژه در فلسطین، لبنان، سوریه و یمن را بامانع جدی مواجه کرد و علاوه برایحاد چالش در نظم جهانی آمریکایی تزلزل زودهنگام پایه های نظم آمریکایی  در منطقه را رقم زد و اخیراً نیز با پیروزی در دوئل اقتدارودیپلماسی در آبهای آزاد،برحاکمیت بلامنازع آمریکا بر اقیانوس‌هانقطه پایان گذاشت.

اگرچه در بین کشورهای مقابله کننده با نظام تک قطبی شاید بتوان چین را موفق‌تر از دیگران ارزیابی کردامابی تردید اتحادیه اروپا با سیاست‌های ضعیف ،شاگرد تنبل این کلاس به شمار می‌آید.برخورد انفعالی اروپا با سیاست های یکجانبه گرایانه آمریکا به ویژه پس از روی کار آمدن ترامپ، این اتحادیه را در موقعیتی شکننده قرار داده است. تلاش آمریکا برای بر هم زدن انسجام اروپایی با حمایت از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و نیز واکنش های ضعیف اروپا در برابر خروج کاخ سفید از پیمان های بین المللی و به ویژه نقض عهد آمریکا در برجام نشان داد که اروپا از صف مقابله کنندگان با یک جانبه گرایی کاخ سفید عقب مانده است.اظهارات  اخیر جوزف بورل درباره پایان رهبری آمریکا بیانگر تاخیر اروپا در درک واقعیت های جهانی است .مسئول دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا گفته است: مدتهاست که تحلیلگران درباره پایان سیستم تحت رهبری آمریکا و ورود به عصر آسیا صحبت می‌کنند و این مسئله اکنون در مقابل چشمان ما در حال روی دادن است.

پس از آنکه سیستم انتخاباتی آمریکا_ علیرغم بالاتر بودن رای رقیب ترامپ_ سرنوشت این کشور را به کلینیک«ترامپو تراپی »سپرد، دوران انزوای آمریکا شتاب بیشتری گرفت و پیدایش کرونا و عملکرد ضعیف کاخ سفید در این زمینه را می توان  آخرین میخ ها بر تابوت نظام تک قطبی امریکایی دانست .
اکنون فرصت آن است که قدرت‌های جهان برای تقویت سازوکارهای بین‌المللی در نظام چندقطبی تلاش‌های خود را مضاعف کرده و دوران دیکتاتوری جهانی کاخ سفید را پایان یافته تلقی کنند.

* منتشر شده در سرمقاله روزنامه قدس ۱۳۹۹/۳/۸