تشدید تحرکات در قراباغ؛ باکو به ایروان برتری نظامی دارد؟

ابوالفضل خدائی: طی چند روز گذشته، تصاویری در سراسر شبکه های اجتماعی آذربایجان دست به دست شده است که به نظر می رسد تحرکات نیروهای آذربایجانی را در اطراف قره باغ کوهستانی و در امتداد مرز با ارمنستان نشان می دهد. به نظر می رسد که محموله های نظامی از اسرائیل به آذربایجان به طور همزمان افزایش یافته است و این نگرانی ارمنی ها را از حمله قریب الوقوع دیگری از آذربایجان افزایش داده است.

پایگاه اوراسیانت در تحلیلی در این رابطه نوشت: نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در جلسه دولت در ۷ سپتامبر به این تحولات اشاره کرد و گفت که "وضعیت نظامی و سیاسی منطقه ما طی هفته گذشته به طور قابل توجهی تشدید شده است."

وی افزود: لفاظی های نفرت ستیزی ارمنستان در مطبوعات و تریبون های تبلیغاتی آذربایجان تشدید شده است. سیاست تجاوز به خاک ارمنستان همچنان ادامه دارد.

افزایش نظامی هشدار خاصی را در قره باغ کوهستانی، منطقه ای ارمنی نشین که به طور بین المللی به عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته شده است، ایجاد کرده است. این منطقه عملاً از ماه دسامبر در محاصره آذربایجان قرار گرفته است و محاصره به ویژه از اواسط ژوئن شدیدتر بوده است.

مقامات ارمنستان و قره باغ از مدت ها قبل در مورد طرح های آذربایجان برای پاکسازی قومی منطقه با استفاده از زور در صورت لزوم صحبت کرده اند.

آرتاک بیگلریان، یک مقام ارشد سابق قره باغ نوشت: "واضح است که آذربایجان در حال آماده سازی عملیات نظامی و همزمان تلاش برای اعمال فشار روانی بر دولت ها و مردم جمهوری های آرتساخ و ارمنستان و همچنین سنجش واکنش طرف های ارمنی و بازیگران منطقه ای و جهانی است". (آرتساخ نام جایگزین ارمنی برای ناگورنو - قره باغ است.)

در صورت حمله در ناگورنو - قره باغ، با توجه به برتری عددی و قدرت آذربایجان بر حدود ۱۲۰ هزار قره باغ، بعید است که نیروهای محلی بتوانند مقاومت زیادی از خود نشان دهند.

از زمان پیروزی آذربایجان در جنگ دوم قره باغ ۲۰۲۰، هم در داخل و اطراف ناگورنو - قره باغ و هم در مرز بین آذربایجان و جمهوری ارمنستان درگیری های متعددی رخ داده است.

"در مارس ۲۰۲۳ روزنامه اسرائیلی هاآرتص گزارشی را منتشر کرد که در آن میزان مشارکت نظامی اسرائیل و آذربایجان را تشریح کرد"چندین مورد از این حملات منجر به اشغال مواضع نیروهای آذربایجانی در داخل ارمنستان شده است.

پیش از این نیز رسانه های آذربایجانی از "عملیات انتقام جویانه" یا ادعای آمادگی نیروهای ارمنستان برای انجام اقدامات "تحریک آمیز" خبر داده بودند.

این بار رسانه‌های آذربایجان ادعاهای ارامنه را بازتاب می‌دهند. شبکه دولتی AzTV اعلام کرد که گزارش‌های ارمنستان درباره افزایش نظامی آذربایجان و لغو سفر برنامه‌ریزی شده به خارج از کشور توسط وزیر دفاع ارمنستان، نشانه‌هایی هستند که ایروان زمینه را برای تشدید تنش‌های خود فراهم می‌کند.

در همین حال وزارت خارجه آذربایجان هشدارهای پاشینیان را "بخشی جدایی ناپذیر از مواضع سیاسی نادرست ارمنستان" توصیف کرد.

هیات نظارت غیرنظامی اتحادیه اروپا که در سمت ارمنستان مرز مستقر شده، نگرانی های خود را از "افزایش تنش ها و تیراندازی ها در مناطق مرزی ارمنستان و آذربایجان" به بروکسل گزارش داده و گشت های خود را افزایش داده است. با این حال به دنبال مقصر دانستن دو طرف برای افزایش تنش کنونی نبوده است.

گزارش‌های کنونی از افزایش نیروهای ارتش آذربایجان پس از حمله آذربایجان در ۱ سپتامبر در نزدیکی شهر مرزی سوتک ارمنستان منتشر می‌شود که سه سرباز ارمنی کشته شدند.

پنج روز پس از آن، ارمنستان اعلام کرد که رزمایش نظامی «متحد عقاب ۲۰۲۳» را به طور مشترک با ایالات متحده در ۱۱ تا ۲۰ سپتامبر برگزار خواهد کرد. وزارت دفاع هدف از این رزمایش را آماده سازی نیروهای ارمنستان برای ماموریت های بین المللی حفظ صلح اعلام کرد.

ایالات متحده از زمان جنگ ۲۰۲۰ به یک بازیگر کلیدی در روند صلح ارمنستان و آذربایجان تبدیل شده است و بر روند صلح آذربایجان و ارمنستان همراه با اتحادیه اروپا نظارت می کند. یک مسیر مذاکره جداگانه نیز توسط روسیه مدیریت می شود که از زمان پایان جنگ تاکنون ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح در قره باغ کوهستانی مستقر شده اند.

روسیه همچنین شریک استراتژیک سنتی نظامی و اقتصادی ارمنستان است، اما رهبران ارمنستان با توجه به امتناع مسکو از کمک به آن در برابر تهاجمات آذربایجان و ادعای شکست نیروهای حافظ صلح در حفاظت از ارمنی های قره باغ، رهبران ارمنستان آشکارا کارآمدی این اتحاد را زیر سوال می برند.

روسیه همچنین شریک استراتژیک نظامی و اقتصادی سنتی ارمنستان است، اما رهبران ارمنستان با توجه به امتناع مسکو از کمک به این کشور در برابر تهاجمات آذربایجان و عدم حمایت از ارمنی های قره باغ، بیش از پیش کارآمدی این اتحاد را زیر سوال می برند.

در حالی که چشم انداز صلح تاریک تر از همیشه به نظر می رسد، نخست وزیر ارمنستان در اظهارات ۷ سپتامبر خود بار دیگر تاکید کرد که آماده امضای معاهده صلح با آذربایجان و پایان دادن به چندین دهه خصومت بین کشورهای همسایه است.

نقش اسرائیل در تنش ها

اسرائیل یکی از متحدان استراتژیک آذربایجان و تامین کنندگان کلیدی تسلیحات است.

در مارس ۲۰۲۳ روزنامه اسرائیلی هاآرتص گزارشی را منتشر کرد که در آن میزان مشارکت نظامی اسرائیل و آذربایجان را تشریح کرد. این گزارش نشان داد که ۹۲ پرواز جت باری نظامی بین اوودا، یک پایگاه هوایی نظامی در جنوب اسرائیل، و فرودگاه‌های آذربایجان از سال ۲۰۱۶ انجام شده است.

شبکه تحقیقاتی ارمنستان هتک از آن زمان پروازهای بین اوودا و آذربایجان را زیر نظر داشت. اخیراً مشخص شد که یک هواپیمای خاص خطوط هوایی ابریشم آذربایجان در اوودا فرود آمد و چهار بار بین ۱۵ اوت تا ۲ سپتامبر به آذربایجان بازگشت.

در مقاله هاآرتص اشاره شده است که طی سال‌ها پروازهای اوودا-آذربایجان با دوره‌های درگیری در قره‌باغ کوهستانی، از جمله تشدید تنش در آوریل ۲۰۱۶، جنگ ۲۰۲۰ و چندین تنش پس از جنگ، همزمان شد.

سینان اوغان، سیاستمدار ملی گرای ترکیه نیز اقدام ارمنستان را به عنوان سیگنال شوم تلقی کرد.

تصویری از اوغان با عبارت "خانکندی افتخار جهان ترک است" در کنار یک A وارونه که نمادی است که بر روی خودروهای نظامی آذربایجان نقاشی شده است را نشان می دهد. (خانکندی نام آذربایجانی استپانکرت، مرکز قره باغ کوهستانی است.)

اوغان که اصالتاً آذربایجانی دارد و در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به نفع اردوغان کنار از رقابت ها کنار کشید.

۳۱۱۳۱۱