ترکیه به بانک جهانی ۶۰۰ میلیارد دلار بدهکار است / از غرب‌زدگی به ترکیه‌زدگی رسیده‌ایم!

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- مهران شفاعتی؛ روز‌های سخت و بحرانی اقتصاد ایران، بسیاری از مردم را وحشت زده کرده است. اقتصادی که ۴ دهه در تحریم‌های سخت غرب بوده و ۵ دهه با تورم دست و پنجه نرم می‌کند. این درحالی است که شرایط امروز ایران، بسیاری خانواده‌ها را به فکر مهاجرت از کشور می‌اندازد. خانواده‌هایی که سال‌ها با کار و مشقت فراوان، صاحب اموالی شده اند و حالا برای فرار از این آشفته بازار، دل را به دریا زده و هست و نیست خود را می‌فروشند و از ایران خارج می‌شوند. عده‌ای از آن‌ها که برو و بیایی در شهر و محله خود داشتند، حالا به عنوان پناهجو، گرفتار در مرز‌های کشور‌های اروپایی به دنبال اقامتند و متاسفانه این روز‌ها گرفتار سرمای عجیب شرق اروپا نیز شده اند و معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظارشان باشد.

"گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو- مهران شفاعتی؛ روز‌های سخت و بحرانی اقتصاد ایران، بسیاری از مردم را وحشت زده کرده است"
انسان‌ها ذاتا به دنبال رفاه و آسایش هستند و هموطنانمان هم مانند مابقی انسان‌ها با هدف رسیدن به رفاه از کشور خارج می‌شوند، اما بسیاری از آن‌ها ممکن است موفق نشوند و شکست بخورند. عده‌ای نیز راحت‌ترین راه یعنی مهاجرت به ترکیه را بر میگزینند. کشوری توریستی که ماه هاست حال خوشی ندارد و هرروز شاهد کاهش ارزش واحد پولی اش (لیر) نسبت به دلار هستیم. این در حالی است که ایرانیان رتبه اول را در خرید ملک در ترکیه دارند و به گفته مجتبی یوسفی؛ عضو هیئت رئیسه مجلس، طی سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹، حدود ۷ میلیارد دلار ارز از ایران برای خرید ملک در ترکیه خارج شده است.

با توجه به مسائل مطرح شده، جلال ابراهیمی؛ مدیر مرکز مطالعات و پژوهش ایران و ترکیه با ما به گفتگو پرداخته است که در ادامه تقدیم می‌شود.

مکتب اتریش

ابراهیمی در ابتدای سخنان خود گفت: آنانی که در کار اقتصادی هستند و مدیران بازرگانی یا مدیران عامل شرکت‌ها آگاهند که هر اقتصادی، متشکل از خرد یا کلان است و در یک تشبیه، مکتب اتریش می‌گوید که اقتصاد خرد شبیه تک درختی است و اقتصاد کلان شبیه جنگل. یعنی تمام درختان تک تک در ارتباط با زمین هستند و در کنار هم قرار دارند و از یک آبشخور استفاده می‌کنند.

یعنی از خاک و هوا تک تک برخوردارند و تجمیعی نیست و این‌ها برحسب عوامل متعدد همانند انسان‌ها درخت‌ها هم باهم برخورد می‌کنند و اگر بادی بیاید، شاخه‌ها به یک دیگر نزدیک می‌شوند، ولی اقتصاد کلان عین جنگل در ارتباط تنگاتنگ باهم است. اگر هرکدام از درختان از یک علتی متاثر شود معلولی را در جنگل ایجاد می‌کند و در اقتصاد کلان هم همینطور.
وی با اشاره به کشور ترکیه ادامه داد: ما اگر در حوزه ترکیه بخواهیم صحبت کنیم ۲ موضوع را باید طرح کنیم اول اقتصاد خرد که اقتصاد بازار و کسبه و اصناف و شرکت‌های کوچک است. اقتصاد کلان در ترکیه یا دست هولدینگ هاست یا دست دولت. در اقتصاد کلان، اصناف یا شرکت‌های کوچک نمی‌توانند وارد شوند همانند قرارداد‌های نفتی و گازی ایران و ترکیه، قرارداد تجاری و تعرفه ترجیحی و؛ که دولت‌ها حضور در صحنه دارند، ولی در اقتصاد خرد شرکت‌های بخش خصوصی ورود می‌کنند و خیلی سریع از نوسانات ارزی، سیاست‌های بین دولت‌های همسونگر متاثر می‌شوند یا سریع رونق میگیرند و یا تحت تاثیرات یک ارتباط غلط و قرارداد‌ها و تفاهم نامه‌های تجاری که در چهارچوب قوانین تجاری تنظیم نشده باشد ضرر کرده و یا ورشکست می‌شوند.

تاریخچه روابط ایران و ترکیه

مدیر مرکز مطالعات و پژوهش ایران و ترکیه با تبیین پبشینه دو کشور افزود: تجارت ایران و ترکیه در دوره امپراطوری عثمانی‌ها در چهارچوب شریعت حرکت می‌کرد و تقریبا شبیه اقتصاد بازار ایران در آن دوره بود و مشابهات بازرگانی زیادی با هم داشتند و بیشتر از اقتصاد بازار مبتنی بر سنت و عرف متاثر بودند، با این تفاوت که ترکیه به سبب نزدیکی به اروپا یا هم مرزی با کشور‌های اروپایی از اقتصاد بازار اروپا متاثر میشد، بالاخص در دوران تحولات سیاسی اقتصادی یعنی دوره رشد دیالوگ‌های کمونیستی و مارکس و از طرفی مکتب اتریش که تا اواخر دوره عثمانی و اوایل جمهوریت اول ترکیه به رهبری کمال پاشا آتاتورک کاملا آشکار بود. اما قبل از آن در گذشته‌های دور، یعنی ایران و روم هر دوکشور در مسیر کاروان‌های تجاری که از شرق به غرب و بالعکس حرکت می‌کردند، یعنی جاده ابریشم قرار داشتند که اگر گوشمان را در مسیر این جاده در جای جای عبور کاروانیان تجاری زمین بگذاریم، صدای اشتران و چهارپایان حامل بار یا در حال بارگیری و یا باراندازی را می‌شنویم، همراه با صدای کاروانسالاران و خدم و حشم آن‌ها و پیله ورانی که کالا با هم مبادله می‌کردند و اجناس محلی را با کالای تجاری مبادله می‌نمودند (یا پایاپای) ایران و ترکیه در مسیر تبادل امتعه و کالای تجاری بودند، تهاتر یا مبادله کالا به کالا شیوه‌ای از مبادلات تجاری که هنوز هم مرسوم است که وقتی مشکل پولی، ارزی، بانکی و یا موانع پرداخت پولی وجود داشته باشد تجارت به صورت کالا به کالا صورت میگیرد.
ابراهیمی تصریح کرد: اقتصاد ترکیه و ایران از طرفی به موفولوژی یا چهره زمین و مناطق جغرافیایی بستگی دارد و از طرفی به دوری و نزدیکی به دریا و یا جلگه‌ها و دشت‌ها و کوه‌ها بسیار با هم شباهت دارند.

"این درحالی است که شرایط امروز ایران، بسیاری خانواده‌ها را به فکر مهاجرت از کشور می‌اندازد"تراکم و تمرکز جمعیت در کناره دریای مدیترانه و دریای سیاه و بغاز و داردانل و کنار رودخانه‌های سیحان و جیحان و دریاچه‌های وان، ایگری دی گول و سایر که مراکز تولید و همچنین مصرف هستند شباهت به حضور شهر‌ها از شمال شرقی ایران در طول خط جاده ابریشم و ادامه آن در کنار دریای خزر و قوس گذری آن تا بازرگانی از یک سو و اسکان جماعات در غرب ایران در کناره‌ها و خاک‌های حاصلخیز کناره‌های رودخانه‌های ارس رود، گاماساب (کرخه و کارون و در سواحل جنوبی خلیج همیشه پارس و دریای عمان دارد و حتی کشت و برداشت در حوضه و سواحل دریا‌ها از لحاظ میوه و محصولات کشاورزی هم شبیه اند، به جز اینکه ایران چهارفصل کامل دارد یعنی زمستان در تابستان و پاییز در بهار که از اقلیم معتدله شمالی به طرف گرمسیری ادامه دارد که در اقتصاد کشاورزی نوع مدیترانه‌ای با گرمسیری جنوب ایران متفاوت است.

آغاز ماشینی شدن اقتصاد ترکیه

این مدیر ضمن تشریح اقتصاد ترکیه گفت: در ترکیه از زمانی که جمهوری اول به رهبری آتاتورک شکل گرفت گرایش‌های اقتصادی هر دو کشور به اروپا یا غرب بیشتر شد و همزمانی روی کارآمدن کمال پاشا آتاتورک با رضا شاه در ایران دوران تجدد و استفاده از اقتصاد صنعتی و کشاورزی و ماشینیزه شدن آغاز گردید و این امر تا جنگ جهانی دوم ادامه داشت که در ترکیه ماجرای «تقسیم» و در ایران شهریور ۱۳۲۰ و اشغال ایران روی داد آن دوره بود که در هر دو کشور اجبار گرایش غرب را عملی ساخت و ترکیه عضو پیمان نظامی ناتو و ایران، ترکیه، پاکستان عضو سنتو که پیمان در ظاهر اقتصادی بود شدند و اصل ترومن و اصل ۴ برای کشاورزی ایران از سوی آمریکا شروع به کار کرد و آمریکا مستشاران اقتصادی و نظامی خود را به ایران و ترکیه فرستاد و دراین میان سیاست ترکیه توسط تحصیل کردگان دانشگاه‌های آمریکایی مثل دمیرل و آرباکان که نگاهشان به غرب در حوزه اقتصاد سیاسی بود و هم اکنون دیدگاه و روش اقتصاد ترکیه در ۱۹ سال حکومت AKP (آک پارتی) با حزب عدالت و توسعه، ورود به بازار مشترک اروپا و گسترش صادرات به حوزه کشور‌های اروپایی همزمان با کشور‌های همسایه است. اقتصاد ترکیه به صدور ماشین آلات و قطعات و مواد شیمیایی و توریسم گره خورده است به خصوص در حوزه کشاورزی و صادرات و از سوی دیگر برای ترکیه حفظ بازار مشترک و بازارکشور‌های اروپا برای صادرات تولیدات خود به خصوص پوشاک (از همه نوع) و همچنین صادرات مواد غذایی بسیار اهمیت دارد بالاخص واردات مواد اولیه تولیدی و مواد اولیه اقلام صادراتی ترکیه که از خارج وارد میشود.

شروع دوران اردوغان

او با اشاره به شروع دوره ارزدوغان افزود: از زمانی که اردوغان روی کار آمد سیاست وارد اقتصاد ترکیه شد، درست است که سیاست باید راه گشای مسیر اقتصادی باشد و تمامی دولت‌ها از دیپلماسی برای رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی بهره می‌گیرند، ولی حزب AKP سیاست را وارد اقتصاد کرد و بعد از کودتای اخیر اختیارات نظامیان کمتر شدو تفکر اردوغان در مجلس یک دست حزب حاکم بیشترین مصوبه‌ها و خواسته‌های حزب حاکم است. مثلا در کوتاهیه فرودگاهی ساخته شد که قرار بود یک میلیون و ششصد هزار نفر مسافر داشته باشد و مقرر بود که اگر کمتر از این تعداد مسافر داشت نفری یک دلار خسارت پیمان کار داده شود که امسال ۶۰۰ هزار مسافر داشت، یا کشیدن دیوار در مرز ایران و ترکیه و مرز‌های بین سوریه و ترکیه که در مقایسه باید دیوار بزرگ چین که برای جلوگیری از حمله قبایل آسیای مرکزی کشیده شده بود، دیوار در مرز سوریه و ترکیه ۸۰۰ کیلومتر است و این‌ها خواسته‌های حزب حاکم است که بر مردم ترک تحمیل می‌شود و نتایج آن بحران‌های اقتصادی و ارزی است.

بدهی ۶۰۰ میلیارد دلاری ترکیه به بانک جهانی!

ابراهیمی ضمن برشمردن مشکلات حال حاضر ترکیه گفت: هم اکنون کارخانجات ترکیه مواد اولیه ندارند و افزایش قیمت دلار و یا پایین آمدن ارزش لیر که کارخانجات کوچک را مجبور به توقف تولید کرده است. ترکیه هم اکنون بالاتر از ۶۰۰ میلیارد دلار به بانک جهانی بدهی دارد. صادرات به اروپا با یورو صورت می‌گیرد و پرداخت به بانک جهانی با دلار است.

رقم توریست بعد از کرونا به نصف رسید و هتل‌ها در بعضی مناطق با یک سوم گنجایش کار می‌کنند، به خصوص در حوزه ازمیر و آنتالیا و آلانیا، بودروم و این روسیه بود که در صنعت توریسم بداد ترکیه رسید. من نمیدانم چرا ترکیه زده شده ایم به خصوص در طبقات متوسط و کم درآمد جامعه قبلا غرب زده حالا باید بگوییم ترکیه زده. ما داریم ترکیه را خیلی بزرگ می‌کنیم. ۲۶۰۰ کمی بیشتر رقم خرید خانه توسط ایرانیان در ترکیه با میانگین ۳۰۰ هزار دلار (از ۲۰۰ تا یک میلیون دلار) رقم سرسام آوری است که در صنعت ساختمان سازی و ارزآوری به ترکیه کمک می‌کند و بهره بانکی و گردش بانکی آن مستقیم به خزانه ترکیه می‌رود. چرا قبل از هر اقدام مسائل را تجزیه تحلیل نمیکنیم.

"خانواده‌هایی که سال‌ها با کار و مشقت فراوان، صاحب اموالی شده اند و حالا برای فرار از این آشفته بازار، دل را به دریا زده و هست و نیست خود را می‌فروشند و از ایران خارج می‌شوند"دوستان برای اخذ اقامت ۲۰۰ هزار دلار برای وطن داش (هم وطنی یا سیتیزن) ۵۰۰ هزار دلار باید در ترکیه هزینه کنند یا در بانک سپرده کنند یا اموال غیرمنقول بخرند. بهره بانکی پول خوابیده را حساب کنید با هزینه‌های حضور در ترکیه یعنی هزینه زندگی روزمره و هزینه‌های خدماتی که نصیب ترکیه میشود.

رتبه اول ایرانیان در خرید ملک در ترکیه

او ادامه داد: در روزنامه‌های ترکیه میخوانیم که ایرانیان در خرید ملک (اموال غیر منقول) در ترکیه اول شدند، قبل از آن عراق اول و آلمان دوم و ایران سوم بود و حالا ما اول شدیم آن هم نه سرمایه گذاری در یک تولید بلکه سرمایه گذاری در خرید خانه که تا ۵ سال نمی‌توانیم بفروشیم و اگر در این مدت بفروشیم باید به لیر و به یک فرد ترک فروخته شود و البته بعد از اتمام دوره سپرده گذاری می‌توانیم به هرکس بفروشیم یعنی ۵ سال پول خوابیده است. من به عنوان یک کارشناس ترکیه و مدیر مرکز مطالعات ایران و ترکیه میگویم: در ترکیه بنزین ۱۲ برابر، گازوئیل ۹ الی ۱۰ برابر، کرایه حمل و نقل درون شهری تا ۶ برابر، مواد غذایی دو یا سه برابر ایران است. گویند مرغ آنجا رود که دانه بود، در حالی که در ترکیه نه دانه است و نه لانه. حداقل هزینه ماهانه بدون اجاره بها ۴ الی ۵ هزار لیر آن هم در حد طبقات متوسط رو به پایین جامعه است.

وی ضمن اشاره به سریال‌های ترکیه‌ای افزود: امان از دست این تبلیغات بزک کرده سریال‌های ترکیه (البته بگذریم از زیبایی‌های طبیعی و آثار تاریخی که ما خود از آن‌ها بیشتر هم داریم فقط هتل کم داریم) و امان از این تحریم ظالمانه که ترکیه نمی‌توانست و نمی‌تواند حتی یکسال آن را تحمل کند، چون بسیاری از بانک‌ها با سرمایه خارجی کار می‌کنند، به جز ۱۰ الی ۱۲ بانک مثل خالق بانک، عثمانلی بانکاسی، ایش بانکاسی، زراعت بانک و بانک اوقاف (واقف بانک) و یکی دو بانک دیگر.

می‌گویند ترکیه در صادرات ارزش افزوده دارد، ولی من میگویم در بسیاری از مواقع ترکیه در صادراتش ارزش افزوده ندارد. از ایران یا کشور‌های دیگر کالا و اجناس تولیدی را می‌خرد و بسته بندی عوض می‌کند و صادر می‌کند. از چه چیز استفاده می‌کند؟ از نیروی گاز ما، برق ما، آب و کارگر ارزان ما، پس برای ترکیه صرف می‌کند که کالا را در کشور‌هایی که انرژی و کارگر ارزان دارد، خریداری بکند و به مرحله فینیشنیگ و بسته بندی برسانند و آن‌ها را در لیست صادرات کشاورزی خود قرار دهد مثل زعفران، پسته، که مال ایران هست خرما را یا از عراق میخرد یا از ایران، گوجه فرنگی، سیب، خشکبار، هندوانه از ایران می‌خرد، بسته بندی عوض میکند و کادره می‌کند و به اروپا می‌فروشد. یعنی ترکیه فقط به صادرات می‌اندیشد، آن هم به هر نحو ممکن. آقای اردوغان میخواهد آمار صادرات را در اتحادیه اروپا بالا ببرد و تبلیغات رسانه‌ای برای گرفتن چهره جهانی و جذب سرمایه خارجی در ترکیه بسیار مهم است.

عدم مشارکت دولت ترکیه در توسعه زیرساخت‌ها

مدیر مرکز مطالعات و پژوهش ایران و ترکیه اظهار کرد: دولت ترکیه در زیر ساخت‌ها هزینه نمی‌کند، نه در راهسازی و پل سازی و نه در بیمارستان، هیچ کدام را دولت نمی‌سازد و بخش خصوصی می‌سازد و بخش خصوصی با ایجاد فدراسیون و انجمن و گروه کاری سرمایه گذار پیدا می‌کند و در پیمانکاری‌ها شرکت می‌کند فقط دولت سرمایه گذار خارجی را حمایت می‌کند.

"انسان‌ها ذاتا به دنبال رفاه و آسایش هستند و هموطنانمان هم مانند مابقی انسان‌ها با هدف رسیدن به رفاه از کشور خارج می‌شوند، اما بسیاری از آن‌ها ممکن است موفق نشوند و شکست بخورند"ولی چطور آن‌ها می‌توانند سرمایه گذار پیدا کنند و ما نمی‌توانیم. در شبکه‌های تجاری ترکیه هر جا کلیک کنید انجمن‌های صادراتی در هر استان و در هر شهر به تعداد وجود دارد ما باید انجمن ها، گروه‌های صادراتی ایجاد کنیم و داشته هایمان را در سایت‌ها نشان دهیم.

کالای ایرانی به ترکیه صادر کنید!

ابراهیمی ادامه داد: اگر در ترکیه خانه می‌خرید و شرکت می‌زنید، از آن پایگاه پرتاب برای صادرات کالای ایرانی به اروپا و سایرمناطق ایجاد کنید. نه به امید اینکه می‌توانید در داخل ترکیه چیزی بفروشید، چون آن‌ها برندساز شده اند، مگر اینکه کالای شما جنسی باشد که در ترکیه تولید نشده است یا اگر هست خیلی کم است. آن‌ها هرچقد تولیداتشان را بیشتر بکنند، تعرفه گمرکی را هم بالا میبرند. ترکیه بهترین جا برای ارتباط با کشور‌های دیگر و حوزه دریای مدیترانه است ارتباط با شمال آفریقا بهترین مکان برای شاخ آفریقا و کشور‌های جنوب دریای مدیترانه است.

کشور‌های آنجا دهن بزرگی برای مصرف هستند و همه چی لازم دارند. اگر میخواهید در ترکیه شرکت ثبت کنید هدفتان صادرات به کشور‌های بیرون مرز ترکیه، اروپا، حوزه دریای مدیترانه، آفریقا باید باشد. باید از قبل هم در ایران حریف شناسی و بازارشناسی کنید، مخاطب و طرف تجاری را پیدا کنید و بعد اقدام نمایید.

غلبه سیاست بر اقتصاد در ترکیه

وی در پایان سخنان خود تصریح کرد: در مورد اقتصاد اجتماعی که در دوره آقای اردوغان بوجود آمد تجمل گرایی خیلی شدید ایجاد شد، یعنی ترکیه از برون زیباسازی شد، سریال‌هایی با خانه‌های مجلل تجمل گرایی بسیار شدید ساخته شد. رفاه گرایی اشکال ندارد و مرفه زندگی کردن با مجلل زندگی کردن فرق دارد. در ترکیه سیاست بر اقتصاد غالب شده، به طورکلی ترکیه امروز در یک ماه اخیر حال خوشی ندارد و سقوط دولت‌ها با تجمل گرایی آغاز می‌شود.

"کشوری توریستی که ماه هاست حال خوشی ندارد و هرروز شاهد کاهش ارزش واحد پولی اش (لیر) نسبت به دلار هستیم"در حال حاضر نیز ترکیه و دولت اردوغان با این مسائل روبه رو است؛ اول اپوزیسیون فتح الله گولن (نوری ها) که بازار ترکیه را پشت سر خود دارند و روشن فکر‌های مذهبی، دوم مسائل مناطق کردنشین در شرق ترکیه، حکاری، شرناک، مرک و دیاربکر، سوم درگیری با PYD و PKK در شرق عراق و مرز سوریه، چهارم اختلاف نظر با روسیه در مورد اوکراین و پنجم نیز اختلاف دید با پوتین که غیر مستقیم اعلام می‌کند که ترکیه باید نیروی نظامی خود را از مرز سوریه بیرون ببرد. همه این مسائل و تورم شدید و افت ارزش پول ملی که به سیاست اقتصادی تبدیل شده است نه اقتصاد سیاسی، چون همه هزینه به مردم ترکیه و جامعه ترک تحمیل شده است.