دولت انقلابی جمع نقیضین است، احمد فعال - Gooya News

تبدیل نهضت به نهاد

نگارنده این یادداشت با وجود آنکه نزدیک به همه آثار مرحوم شریعتی را از مطالعه گذرانده است، اما حقیقتاً یک کار تحقیقیاتی و آکادمیک روی کارهای ایشان انجام نداده است. آنچه می‌داند تکیه بر حافظه و درکی است که از روح اندیشه‌های ایشان دارد. در خصوص دو مفهوم نهضت و نهاد تا آنجا که به خاطر دارد ایشان به لحاظ جامعه شناختی به تحلیل این دو مفهوم می‌پردازد. یکی از کارها و روش‌ها نیک مرحوم شریعتی که نگارنده از همان زمان به این روش علاقمند شد، و در کارهای میشل فوکو آن را کامل یافت، استفاده از روش تبارشناختی است. در حقیقت شریعتی با روش تبارشناختی سعی کرد تحلیل جامعه شناختی از این دو مفهوم بدست دهد.

"تبدیل نهضت به نهاد نگارنده این یادداشت با وجود آنکه نزدیک به همه آثار مرحوم شریعتی را از مطالعه گذرانده است، اما حقیقتاً یک کار تحقیقیاتی و آکادمیک روی کارهای ایشان انجام نداده است"کلمه نهاد ترجمه اینستیتو Institute است. اینستیتوسیون institution یعنی نهادینه کردن. هر چیزی که از حرکت بازبایستد به نهاد تبدیل می‌شود. در فارسی کلماتی مانند استوانه، استخوان، استوار، استکان، استقامت، ایست، است، ایستادن، ایستگاه، استادیوم، که این آخری هم انگلیسی است، اینها همه به معنای اسامی، افعال و صفاتی هستند که بر نهاد بودن و یا از حرکت بازایستادن یک چیز دلالت می‌کنند. واژه اینستیتو هم به تعبیری صفت ایستادن را با خود حمل می‌کند.

اگر دلالت این کلمات به تعبیری که شریعتی بکار می‌گرفت درست باشند و یا غلط مسئولیت بر عهده خود ایشان است. اینجانب تنها روایت ایشان را نقل کردم. حالا شاید بعضی از کلمات هم استفاده خود شریعتی نبود، و به مسامحه اضافه نگارنده باشد. مراد شریعتی این بود که هر نهضت اجتماعی تا حتی نهضت انبیاء پس از مدتی به نهاد تبدیل می‌شود. اکنون پرسش اینجاست، آیا جذب شدن و یا تبدیل شدن یک نهضت در نهادهای سیاسی و اجتماعی خوب است و یا بد است؟ به تعبیری آثار مثبت در بر دارد و یا منفی؟ تلقی شریعتی این بود که بد است.

"در خصوص دو مفهوم نهضت و نهاد تا آنجا که به خاطر دارد ایشان به لحاظ جامعه شناختی به تحلیل این دو مفهوم می‌پردازد"چرا؟ چون نهضت از میان می‌رود، و حرکت به نقطه پیشین بازمی‌گردد. وقتی یک نهضت به نهاد تبدیل می‌شود، جذب نهادهای پیشین می‌شود.