ارتباط زلزله‌های ملارد و اصفهان با حذف آبخوان‌ها/حذف کشاورزی در زاگرس به دلیل بی‌آبی در آینده

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه به نظر می‌رسد زلزله ۲۹ آذر سال ۹۶ ملارد بر اثر تحریک گسل از طریق حذف آبخوان در غرب تهران بوده است، گفت: در اطراف شمال شهر اصفهان در ۱۰ و ۱۲ سال قبل دو زلزله رخ داد که بررسی‌ها نشان می‌دهد در پیرامون این دو منطقه هیچ زلزله دستگاهی به ثبت نرسیده است و باید بررسی شود که این دو رخداد لرزه‌ای تحت تاثیر حذف آب‌های زیر زمینی بوده است یا خیر؟

به گزارش ایسنا، دکتر مهدی زارع، امروز در نشست اقلیم و ترویج علم که با موضوع «اولویت مساله تغییر اقلیم در ایران چیست؟» به مناسبت هفته ترویج علم در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شد، با اشاره به گزارش‌های منتشر شده در خصوص تحت تاثیر قرار گرفتن ایران از پدیده تغییر اقلیم، افزود: در ابتدای مطرح شدن تغییر اقلیم در ایران مقاومت‌هایی صورت می‌گرفت، به گونه‌ای که برخی از متخصصان دانشگاهی اعتقاد داشتند برای تایید این گفته نیاز است تا سنجش صورت گیرد.

وی ادامه داد: از سال ۱۳۹۲ با گسترش آگاهی، مساله تغییر اقلیم مورد پذیرش قرار گرفت و گروه‌های اجرایی و تحقیقاتی در دانشگاه‌ها تشکیل و تزها و رساله‌های دکتری در این حوزه تعریف شد.

زارع با بیان اینکه در بدنه اجرایی سازمان هواشناسی و حفاظت محیط زیست مساله تغییر اقلیم در دستور کار قرار ‌گرفت، یادآور شد: ولی موضوع بنیادی در این حوزه فراتر از توجیهاتی بود که نسبت به این موضوع شد؛ چرا که آثار تغییر اقلیم با رخدادهای شدید به صورت مکرر در کشور رخ می‌داد.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، نمونه این آثار را خشکسالی‌های شدید دانست که در ۳ سال اخیر نه تنها ایران، بلکه کشورهایی چون افغانستان، ترکیه، عراق و سوریه را تحت تاثیر خود قرار داده است، به گونه‌ای که برای سومین بار در ترکیه اعلام شده است که اگر بارندگی‌های استانبول آغاز نشود، منابع آبی این شهر به مخاطره می‌افتد. اعلام شده آب ذخیره برای این شهر ۵۰ روز است.

وی مساله تغییر اقلیم را یک مساله منطقه‌ای عنوان کرد که می‌تواند مهاجرت‌های بزرگ را در پی داشته باشد، خاطر نشان کرد: در ایران نیز وضع به گونه‌ای است که ۴۰۰ دشت ایران درگیر پدیده فرونشست هستند؛ به‌ویژه در تهران و البرز به عنوان کانون‌های تجمع جمعیت.

زارع با بیان اینکه مهاجرت به سمت این دو کلانشهر همچنان ادامه دارد، اظهار کرد: همچنین در شهر اصفهان در منطقه استادیوم نقش جهان و فرودگاه، در تبریز به سمت فرودگاه و آذر شهر و دریاچه ارومیه و دشت‌های مهم استان کرمان دچار پدیده فرونشست زمین هستند.

وی با تاکید بر اینکه این چالش، چالشی نیست که به صورت آنی و ناگهانی ایجاد شده باشد و به صورت آنی هم نمی‌توانیم از آن خلاص شویم، ادامه داد: در کشور مجاور ما افغانستان برآورد می‌شود که ۴۰ میلیون نفر جمعیت دارد و ۱۰ درصد از این جمعیت یعنی ۱۰ میلیون نفر در فقر کامل و گرسنگی قرار دارند که می‌تواند جا به جایی داخلی و خارجی بزرگی را شکل دهند و این همان تنش‌هایی است که به دلیل مهاجرت افغانستانی‌ها در پاکستان و ایران رخ داده است و در صورتی که برنامه همکاری منطقه‌ای نباشد، گرفتاری‌های زیادی برای مردم ایجاد خواهد شد.

وی اضافه کرد: به اعتقاد من برای حل معضلات تغییر اقلیم باید دستور کار اصلی روی میز قرار گیرد و همه کشورهای منطقه دور یک میز جمع شوند و درباره آن مذاکره کنند و به نظر من حل این مشکل در دست دانشمندان این کشورها قرار دارد تا با هم به مذاکره بنشینند.

این استاد حوزه زلزله‌شناسی با بیان اینکه ما راهی جز مذاکره برای جلوگیری از ریسک‌های بیشتر نداریم، گفت: هر چند که برای پر کردن دریاچه ارومیه راهکار تاسیس سد و کانال انتقال آب مطرح است، ولی در سال‌های بعد چالش‌هایی برای ساکنان پایین‌دست ایجاد خواهد شد.

ایران و خشکسالی

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، یادآور شد: در ایران حدود ۱۳ میلیون هکتار اراضی قابل کشت داریم که ۸ میلیون هکتار کشت آبی و ۵ میلیون هکتار دیم است، ضمن آنکه ۹۰ درصد از کشاورزی ایران نیز روی زمین‌های کشت آبی و ۱۰ درصد آن روی اراضی دیم انجام می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: در اصفهان نیز در سال ۱۳۹۷ در بخش کشاورزی با داشتن حدود ۵۶۸ هزار هکتار اراضی کشاورزی که حدود ۷ درصد اراضی کشاورزی ایران را شامل می‌شود، حدود ۵.۷ میلیون تن محصول کشاورزی (حدود ۴ درصد از ۱۳۰ میلیون تن کل تولید محصولات کشاورزی ایران) تولید شده است.

زارع افزود: این در حالی است که پدیده فرونشست در استان اصفهان در حال وارد شدن به داخل شهر اصفهان است، ضمن انکه استان اصفهان نیز به منابع آبی دسترسی ندارد و سرچشمه زاینده‌رود نیز از کوهرنگ چهارمحال و بختیاری است که به دلیل احداث سد، زندگی ۳ میلیون نفر از شهروندان اصفهان را تحت تاثیر قرار داده است.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به تامین آب صنایع این استان از خلیج فارس و دریای عمان، گفت: این امر هر چند می‌تواند موجب انتقال آب بیشتر به این استان شود، ولی مهاجرت‌های بیشتر را نیز موجب خواهد شد.

زلزله و فرونشست

این محقق حوزه زلزله با اشاره به اثرات احتمالی فرونشست بر روی رخدادهای لرزه‌ای، گفت: در اطراف شمال شهر اصفهان در ۱۰ و ۱۲ سال قبل دو زلزله رخ داد که بررسی‌ها نشان می‌دهد در پیرامون این دو منطقه هیچ زلزله دستگاهی به ثبت نرسیده است و باید بررسی شود که این دو رخداد لرزه‌ای تحت تاثیر حذف آب‌های زیر زمینی بوده است یا خیر؟

وی با تاکید بر اینکه مساله تحریک گسل‌ها به دلیل حذف آبخوان‌ها باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب آب از منابع طبیعی و آب‌های زیر زمینی برداشت می‌شود و اگر این روند ادامه یابد تا ۲۰ سال آینده اثری از کشاورزی در اطراف رشته کوه زاگرس باقی نمی‌ماند.

وی اضافه کرد: سالانه در ایران ۹۶ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود، اما کل منابع آب تجدیدپذیر کشور تنها ۹۰ میلیارد متر مکعب است. بر اساس اعلام شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در مهر سال ۹۹ در ایران سهم مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۹۰ درصد، شرب ۸ درصد و صنایع و معادن حدود ۲ درصد بوده است.

شواهدی از تحریک‌پذیری گسل‌ها به دلیل بدرفتاری با طبیعت

این استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی در خصوص شواهد ثبت شده از اثرات حذف آبخوان‌ها در رخدادهای لرزه‌ای، توضیح داد: به نظر می‌رسد زلزله ۲۹ آذر سال ۹۶ ملارد بر اثر تحریک گسل از طریق حذف آبخوان در غرب تهران بوده است.

این بررسی‌ها انجام شده و نتایج این موضوع را نشان می‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه گفته می‌شود که حذف آبخوان می‌تواند زلزله‌ای تا بزرگای ۷ را ایجاد کند، گفت: محققان معتقدند زلزله در سال ۲۰۰۸ در اطراف یک سد با بزرگای ۷.۸ نیز ناشی از تحریک سدسازی در این منطقه بوده است. همچنین اخیرا مقاله آب به چاپ رسیده که نشان می‌دهد زلزله ۲۰۱۵ نپال با بزرگای ۷.۸ ناشی از برداشت وسیع آبهای زیر زمینی در شمال هند بوده است.

زارع با بیان اینکه احتمال می‌رود زلزله قهرمان ماراش ترکیه به دلیل تحریک آب‌های پشت سد باشد، گفت: در این زمینه مذاکراتی برای انجام مطالعات با محققان ترکیه در دانشگاه خاورمیانه آنکارا انجام شده است.

انتهای پیام