ارائه خدمات ۳۱ هزار دستگاه و تجهیز پیشرفته توسط ۱۵۰۰ دانشگاه و پژوهشگاه

شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی کشور، با هدف افزایش بهره‌وری زیرساخت‌های آزمایشگاهی کشور، پلتفرم  اشتراک‌گذاری دستگاه‌ها و ارائه خدمات آزمایشگاهی و حمایت از توسعه کمی و بهبود کیفی خدمات آزمایشگاهی را راه‌اندازی کرده است.

باشگاه مشتریان شبکه آزمایشگاهی نیز با ارائه پژوهانه و یارانه‌های متنوع به اعضای هیئت علمی و دانشجویان دریافت خدمات از مراکز عضو شبکه را تسهیل کرده است.

در این شبکه خدمات آزمایشگاهی متنوعی مانند حوزه‌های فنی و مهندسی همچون مکانیک، مواد و متالورژی، برق و الکترونیک، شیمی، هوا فضا، معدن؛ حوزه محیط زیست، کشاورزی و گیاهان دارویی؛ حوزه‌های زیست فناوری و پزشکی مانند داروسازی، سلول‌های بنیادی، مهندسی بافت؛ حوزه‌های علوم شناختی و مغز؛ صنایع دستی، مواد غذایی و غیره، ارائه می‌شود.

رضا اسدی‌فرد مدیر شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی کشور و معاون توسعه شرکت‌های دانش بنیان معاونت علمی در رابطه با شبکه آزمایشگاهی توضیحاتی داده است، که در ادامه می‌خوانید.

فلسفه و تاریخچه و علت تشکیل شبکه آزمایشگاهی چه بوده است؟

امروز در کشور دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی زیادی داریم که بخش عمده‌ای از آن ذیل وزارت علوم هستند، اما وزارتخانه‌های دیگری مثل وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و مراکز تحقیقاتی دارویی دارد از طرفی وزارت جهاد کشاورزی تعداد زیادی مراکز تحقیقاتی در سراسر کشور دارد و وزارتخانه‌های دیگر نیز همچون وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت صمت، سازمان انرژی اتمی و بسیاری از مجموعه‌های دیگر، مراکز تحقیقاتی خود را دارند.

به غیر از این، تعداد زیادی مرکز تحقیقاتی بخش خصوصی داریم که همه آن‌ها کلی تجهیزات آزمایشگاهی دارند که براساس نیاز خود خریداری کردند و در بسیاری از مواقع ظرفیت بسیار کمی از آن تجهیزات برای نیاز خودشان استفاده می‌شود و ظرفیت خالی زیادی دارند. همیشه تقاضای زیادی از سمت اساتید دانشگاه، اعضای هیئت علمی و پژوهشگران برای خرید تجهیزات وجود دارد تا دولت در این حوزه سرمایه‌گذاری کند که غالباً همه دوست دارند که این تجهیزات را در آزمایشگاه‌های خود داشته باشند که بسیار نیز گران هستند البته امروز خوشبختانه بسیاری از این تجهیزات بومی‌سازی شده و تعدادی از تجهیزات نیز وارداتی هستند.

شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی از سال ۱۳۹۳ آغاز به کار کرد

ما از سال ۱۳۹۳ مجموعه‌ای را که سابقه‌ای نیز در ستاد نانو داشت را پایه‌گذاری کرده‌ایم، اما امروز همه حوزه‌ها را پوشش می‌دهد که این مجموعه تحت عنوان شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی شکل گرفت که هدف آن این است که خدمات تجهیزاتی را که متعلق به بخش‌های مختلف دولتی و حتی بخش خصوصی است را به اشتراک بگذارد و درواقع یک سکوی به اشتراک‌گذاری خدمات تجهیزات آزمایشگاهی است بدون اینکه نیازی باشد که مراکز، تجهیزات خود را واگذار کنند.

ارائه خدمات ۳۱ هزار دستگاه و تجهیز پیشرفته توسط ۱۵۰۰ دانشگاه و پژوهشگاه

شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی یک فرهنگ و زیرساختی را آماده‌سازی کرد که این به اشتراک‌گذاری، روان‌تر انجام شود که بیش از ۱۰ نیز طول کشید تا این فرهنگ در کشور جا بیافتد. امروز ۱۵۰۰ دانشگاه و پژوهشگاه از سراسر کشور و نزدیک ۱۵۸ شهر در ۳۱ استان بیش از ۳۱ هزار دستگاه و تجهیز پیشرفته را خدماتش را به اشتراک گذاشته‌اند.

ما از همه وزارتخانه‌ها، دستگاه‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز پیام نور، مراکز فنی و حرفه‌ای و بخش‌های خصوصی در این شبکه، مرکز عضو داریم و حدود ۱۵۰۰ مجموعه آزمایشگاهی، عضو هستند.

۱۵۰ هزار استاد و دانشجوی تحصیلات تکمیلی؛ مشتریان شبکه آزمایشگاهی

مشتریان عمده شبکه، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، پژوهشگران هستند و بالغ بر ۱۵۰ هزار استاد یا دانشجوی تحصیلات تکمیلی از خدمات شبکه استفاده می‌کنند و ۶ هزار شرکت که غالباً نیز شرکت‌های دانش‌بنیان هستند عضو باشگاه مشتریان شبکه هستند که در طول سال از شبکه استفاده می‌کنند که این یک زیرساخت بی‌نظیر است که سراسر کشور را پوشش داده است.

آیا همه دانشجویان و اساتید و مراکز با خدمات شبکه آزمایشگاهی آشنا هستند؟

بعد از یک دهه فعالیت، خوشبختانه به یک نشان و برند شناخته‌شده به ویژه در دانشگاه‌ها تبدیل شده است و هیچ دانشگاهی نیست که در آن شبکه "لبزنت" یا شبکه آزمایشگاهی فناوری‌های راهبردی را نشناخته و از خدمات آن استفاده نکرده باشد. در طی ۱۰ سال بیش از ۱۵ میلیون خدمت این شبکه به جامعه مخاطبان خود ارائه کرده است و سال گذشته نیز حدود ۳.۵ میلیون خدمت ارائه شده است که عدد قابل توجهی است و ۲۰ هزار هیئت علمی در باشگاه مشتریان شبکه هستند و بالغ بر ۱۰۰ هزار دانشجوی تحصیلات تکمیلی ارشد و دکتری و بیش از ۶ هزار شرکت دانش‌بنیان و صنعتی از خدمات شبکه استفاده می‌کنند.

 یارانه خدماتی که معاونت علمی به آزمایشگاه‌ها ارائه می‌کند

 از سال ۱۳۹۷ یک برنامه جدیدی را در شبکه آغاز کردیم تا جامعه مخاطبان شبکه، بتوانند با تخفیف از خدمات شبکه استفاده کنند. دانشگاه‌های ما منابع کمی را برای پژوهش‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اساتید دارند و این کفاف هزینه‌های پژوهش را نمی‌دهد.

"دانشگاه‌های ما منابع کمی را برای پژوهش‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اساتید دارند و این کفاف هزینه‌های پژوهش را نمی‌دهد"معاونت علمی یک سیستم حمایتی را برای اساتید، دانشجویان و شرکت‌ها پیش‌بینی کرد تا بتوانند با تخفیف از خدمات شبکه استفاده کنند. این مبالغ تخفیف را که آزمایشگاه‌های عضو شبکه به اساتید و دانشجویان و شرکت‌ها اختصاص می‌کند بعد‌ها به شبکه گزارش می‌کنند و شبکه نیز بعد از صحت‌سنجی، این مبالغ را به عنوان بخش حمایتی معاونت به آزمایشگاه‌ها برمی‌گرداند.

به عنوان مثال یک دانشجوی ارشد می‌تواند از خدمات شبکه ۵ میلیون تومان اعتبار ۵۰ درصدی استفاده کند یعنی اگر در طول سال از کل آزمایشگاه‌های شبکه تا سقف ۱۰ میلیون تومان خدمت بگیرد ۵ میلیون تومان آن را خود پرداخت می‌کند و ۵ میلیون دیگر را معاونت علمی جبران کرده و به آزمایشگاه‌ها پرداخت می‌کند که مجموعه این ارقام در سال عدد قابل توجهی است.

آیا حمایت‌های معاونت علمی در حوزه آزمایشگاهی کافی است؟

یکی از وظایف معاونت علمی حمایت از پژوهش‌ها است و امروز نیز در قالب‌های مختلف مثل طرح‌های کلان و صندوق حمایت از پژوهشگران از پژوهش‌های هدف‌دار دانشگاه‌ها، اساتید و تیم‌های دانشگاهی حمایت می‌کند.

البته منابع ما کفاف همه تقاضا‌های دانشگاه‌ها را نمی‌دهد و امروز بالغ بر ۱۵۰ هزار نفر عضو باشگاه هستند و اگر فرض کنید که ۲۰ هزار نفر از این‌ها به صورت همزمان فعال باشند و به هر نفر نیز منابعی اختصاص بدهیم عدد قابل توجهی می‌شود. معاونت سالانه یک بودجه خوبی به تخفیف‌های پژوهش‌های دانشجویان و اساتید اختصاص می‌دهد و بسته به نیاز‌هایی که وجود دارد درصد‌های تخفیف و مبالغ مختلفی را اعلام می‌کند و دانشجویان و اساتید ثبت‌نام می‌کنند و اگر به هر کدام از ۱۵۰۰ مرکز عضو شبکه در ۱۵۸ شهر با کارت ملی مراجعه کنند به راحتی می‌توانند این خدمت با تخفیف را دریافت کنند.

در قانون جهش تولید دانش‌بنیان، حمایت از شبکه آزمایشگاهی دیده شده است؟

یکسری رسالت‌های ذیل برخی از موارد قانون جهش تولید دانش بنیان برای سرو سامان دادن به زیرساخت آزمایشگاهی کشور به شبکه آزمایشگاهی واگذار شده است ازجمله اینکه دستگاه‌ها موظف باشند که زیرساخت‌های آزمایشگاهی و تجهیزات خود را در شبکه به اشتراک بگذارند که ذیل ماده ۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، معاونت با همه دستگاه‌های اجرایی مکاتبه کرده است تا اگر احیاناً آزمایشگاه‌هایی وجود دارند که به شبکه ملحق نشدند آن‌ها نیز خدمات خود را در شبکه به اشتراک بگذارند.

۲۷ میلیارد تومان حجم یارانه خدمات شبکه آزمایشگاهی در سال ۱۴۰۱

سال گذشته در موضوع یارانه خدمات، نزدیک به ۲۷ میلیارد تومان مجموعه این سوبسید‌ها و یارانه‌هایی بوده است که به طرح‌های حمایت از دریافت خدمات توسط اساتید و دانشجویان اختصاص دادیم که استقبال خوبی شد، اما کفاف هزینه‌های تحقیقات را نمیداد! تلاش زیادی کردیم که امسال از کمک سایر دستگاه‌ها مثل وزارت علوم، وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی و ... استفاده کرده و منابع شبکه را تقویت کنیم؛ یک کار‌هایی انجام شده، اما هنوز به نتیجه نرسیده است و فعلاً بار این مسئولیت تنها بردوش معاونت علمی است.

حجم حمایت‌های شبکه آزمایشگاهی در سال جدید ۲.۵ برابر شده است

امسال با حمایت‌های دکتر دهقانی معاون علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری از شبکه آزمایشگاهی، حجم حمایت‌ها ۲.۵ برابر شده است یعنی ۲۵۰ درصد رشد نسبت به سال قبل را داشتیم. حمایت‌های معاونت علمی به دو بخش عمومی و خصوصی تبدیل می‌شود.

بخش عمومی صرفاً اگر یک نفر استاد یا دانشجو باشد می‌تواند ثبت‌نام کرده و از خدمات استفاده کند که سقف آن برای هرفرد یک محدودیت‌هایی دارد و معمولاً نیز به صورت فصلی اعلام می‌شود.

به طور مثال امسال هر دانشجوی ارشد ۲ میلیون تومان تخفیف ۵۰ درصدی و هر استاد ۴ میلیون تومان تخفیف ۶۰ درصدی شاملش می‌شود. گاهی اوقات یک استاد در مجموع ۴ فصل ۲۰ میلیون تومان مجموع سوبسید‌هایی بوده که می‌توانسته از شبکه دریافت کند.

بخش عمومی ما که شامل ۲۷ میلیارد تومان است با یک مقدار رشد به ۳۰ میلیارد تومان رسیده است و یک طرح جدید با اهداف خاص برای سال جدید طراحی کردیم که ۵۰ میلیارد تومان نیز به آن طرح‌ها اختصاص داده شده است به عنوان مثال افرادی که نتایج پژوهشی خود را در قالب مقالات معتبر یا ثبت پتنت بین‌المللی ثبت کرده باشند به عنوان جایزه، یک اعتبار حمایتی خوبی دریافت می‌کنند به عنوان مثال برای ثبت مقالات، یک عددی بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان تخفیف ۷۰ درصدی را به عنوان جایزه درنظر گرفتیم و برای ثبت پتنت بین‌المللی ۲۰ میلیون تومان تخفیف ۷۰ درصدی را درنظر گرفتیم.

معاونت علمی ۸ ستاد توسعه فناوری‌های راهبردی دارد که درحوزه‌های متمرکز از توسعه فناوری حمایت می‌کنند و قرار شده که این‌ها نیز از سکوی شبکه آزمایشگاهی استفاده کنند و حوزه‌هایی که برای این ستاد‌ها مهم بوده و قرار است به دانشگاه‌ها مأموریت‌هایی را بسپارند به شبکه آزمایشگاهی اعلام می‌کنند و برای پژوهش‌هایی که در این راستا انجام شده و پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری که در این حوزه انجام می‌شود ما یک تخفیف بیشتر، جدای از تخفیف عمومی خود قرار خواهیم داد.

برنامه ویژه شبکه آزمایشگاه برای همکاری با دانشگاه‌ها و حمایت ویژه ۲۰ درصدی

یک برنامه دیگری نیز برای مشارکت با دانشگاه‌ها داریم به این معنا که اگر دانشگاه‌ها منابع پژوهشی خود را در قالب اعتبار شبکه آزمایشگاهی هزینه کنند و به اساتید و دانشجویان از طریق شبکه اختصاص بدهند ما ۲۰ درصد حمایت بیشتری را اختصاص خواهیم داد. اگر دانشگاهی یک میلیارد تومان از سکوی شبکه، منابع پژوهشی را مدیریت کند ما ۲۰۰ میلیون نیز اضافه کرد و ۱.۲ میلیارد تومان اعتبار به آن دانشگاه می‌دهیم که بین اساتید و دانشجویان خود توزیع کند و منابع در گردش در شبکه افزایش پیدا کند و آزمایشگاه‌ها فعال می‌شوند.

طرح‌های بهار شبکه در سال جاری یک مقدار با تأخیر آغاز شد که انتقاد‌هایی را به همراه داشته است. در این رابطه توضیح بفرمایید؟

ما در سال‌های گذشته در اواخر فروردین طرح بهار را اعلام می‌کردیم، اما امسال یک مقداری با تاخیر آغاز شد که علت آن نیز افزایش منابع و طراحی‌های جدید است که تصویب آن نیز یک مقدار طول کشید. طرح جدید از اواخر خردادماه اعلام شده و اساتید، ثبت‌نام خود را انجام داده‌اند که بعضاً نگرانی‌هایی ایجاد کرده بود که شاید شبکه قصد ارائه طرح جدیدی ندارد! اما اینطور نبود؛ و یا اینکه گاهاً دانشجویان در معذوریت زمانی هستند که تست‌های آزمایشگاهی را انجام داده تا از تز‌های خود دفاع کنند که ممکن است این تأخیر تعدادی از دانشجویان را با مشکل مواجه کند که از این دانشجویان نیز عذرخواهی می‌کنیم.

افزایش ظرفیت ۳ هزار نفری برای استفاده از خدمات شبکه آزمایشگاهی

یک موضوع مهم این است که تقاضا بیشتر از منابع است.

"معاونت علمی یک سیستم حمایتی را برای اساتید، دانشجویان و شرکت‌ها پیش‌بینی کرد تا بتوانند با تخفیف از خدمات شبکه استفاده کنند"ظرفیت ۶ هزار نفری که شامل ۲ هزار نفر از اساتید و ۴ هزار نفر از دانشجویان بود، به سرعت تکمیل شد و همچنان نیز تقاضا وجود دارد. در نظر داریم که یک ظرفیت ۳ هزار نفری شامل ۱۰۰۰ نفر از اساتید و ۲ هزار نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی با اولویت افرادی که در شش ماهه دوم سال گذشته از این خدمات استفاده نکردند، به مجموعه اضافه کنیم.

در موضوع حمایت از آزمایشگاه‌های مختلف چه برنامه‌های دارید؟

ما در سرفصل‌های مختلف از آزمایشگاه‌های عضو حمایت می‌کنیم که این حمایت‌ها در آموزش نیروی انسانی، استاندارد و کالیبراسیون تجهیزات و ارتقا و تعمیر و ... است. ما یک مرکز نوسازی تجهیزات ایران داریم که "نوتا" نام دارد که ذیل شبکه فعالیت می‌کند که شبکه تعمیرات، تعمیرکاران و کسانی که نیاز به تعمیر دارند را مدیریت می‌کند و بعضاً اگر در نقاطی از کشور نیاز به خرید تجهیزات باشد از آن حمایت می‌کند.

 آیا ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را در شبکه آزمایشگاهی طراحی کرده‌اید؟

یکی از سیستم‌هایی که در شبکه آزمایشگاهی داریم طراحی مسابقات برای ارائه خدمت بهتر است. هر سال، همه ۱۵۰۰ مرکز عضو شبکه را براساس میزان خدمات و میزان رضایت مشتری ارزیابی کرده و رتبه‌بندی می‌کنیم که یکسری از حمایت‌های ما نیز به این رتبه‌ها بستگی دارد.

 منبع: معاونت علمی