نهج‌البلاغه محل ارجاع و اعتماد همگان است

حجت‌الاسلام مصطفی صادقی روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: نهج‌البلاغه شامل چند بخش از جمله خطبه‌ها و حکمت‌ها درباره اخلاق، موعظه، کلمات و نامه‌ها درباره تاریخ است.

وی با بیان اینکه خطبه‌ها به لحاظ حجم، بخش اصلی نهج‌البلاغه را در بر می‌گیرد، افزود: به‌طور تقریبی تمامی کلمه‌ها و پس از آن نامه‌های امیرالمومنین (ع) نیز که در میان خطبه‌ها بیان شده‌، مربوط به تاریخ و حتی بخش‌هایی از خطبه‌ها نیز شامل این مباحث است.

به گفته وی، در خطبه‌ها به مباحثی برای وعظ و عبرت گرفتن از پیشینیان از جمله اوضاع مردم در جاهلیت یا پرداختن به وصف پیامبر (ص) و حتی درباره پیامبران گذشته اشاره می‌شود که کمتر به آنها پرداخته شده است.

وی ادامه داد: برای مثال امیرالمومنین (ع) در خطبه ۱۹۲ مشهور به «قاصعه» از نحوه حضور حضرت موسی (ص) و برادرش هارون در بارگاه فرعون سخن می‌گوید یا از جایگاه خود نزد رسول ‌خدا (ص) در کودکی و نوجوانی پرده برمی‌دارد که کمتر کتاب تاریخی از این دوره زندگی امیرمومنان (ع) و جزییات آن اطلاعاتی می‌دهد، از این‌ رو بسیار ارزشمند است.

عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) با تاکید بر اینکه بخشی از مطالب نیز مربوط به برخوردها، روابط سیاسی و نظامی حضرت علی (ع) با دشمنان خود و افرادی است که سه جنگ ضد او تحمیل کردند، افزود: نامه‌ها و کلمات بسیاری درباره این سه جنگ آمده است.

بیان تاریخ در نهج‌البلاغه، نگاه قرآنی و عبرت‌آموز

حجت‌الاسلام صادقی، نوع نگاه امیرالمومنین (ع) به تاریخ را به پیروی از نگاه قرآن به تاریخ، پند آموزی و عبرت‌انگیزی عنوان و اضافه کرد: از این رو، آن حضرت گاهی در بین موعظه‌ها و خطبه‌ها به گوشه‌هایی از زندگی گذشتگان اشاره می‌کند و در بخش‌هایی از خطبه ۲۱۷ در نکوهش و عبرت از دنیا می‌فرماید که ای بندگان خدا بدانید، شما و آنان که در این دنیا زندگی می‌کنید، به همان راهی می‌روید که گذشتگان پیمودند؛ آنان زندگانی‌شان از شما طولانی‌تر، خانه‌های‌شان آبادتر، و آثارشان از شما بیشتر بود.

وی خاطر نشان کرد: حضرت علی (ع) در نامه مشهور به فرزندش امام حسن (ع) می‌فرماید که من زندگی پیشینیان را مرور و درباره رویدادهایی که بر آنان گذشته فکر و تامل کردم تا خوب و بد و نفع و ضررهایی که به آنان رسیده را بازشناسم و به‌کار بندم.

به گفته وی، این سخن امام علی(ع) که «گویی من با آنان زیسته‌ام و خوب و بد زندگی آنان را به دست آورده‌ام»، از نتایج اطلاع از تاریخ است.

مدیر گروه تشیع پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) اضافه کرد: امیرالمومنین (ع) در ادامه این نامه که نشان از بهره‌های اخلاقی ایشان از تاریخ است به فرزندش می‌فرماید که «دلت را با پند و اندرز زنده بدار و اخبار گذشتگان را بر دل خود عرضه کن و ببین چگونه از دوستان خود جدا شدند.»

تحلیل‌های حوادث تاریخی در نهج‌البلاغه

حجت‌الاسلام صادقی اظهار داشت: به‌طور حتم می‌توان از نهج‌البلاغه برای تحلیل‌های تاریخی بهره برد؛ چرا که سخنان امام علی (ع) بافت تاریخی آن دوره را برای ما ترسیم و تصویر می‌کند.

"به‌ویژه بیان حوادث دوران امام علی (ع) در جاهلیت و صدر اسلام از بعثت تا حضور خود آن حضرت در صحنه خلافت که در چه بستری رخ داده، بسیار ارزشمند است."

پژوهشگر دینی، این مطلب را از ۲ جنبه قابل توجه دانست و گفت: یکی، اصل حکایت‌ها و گزارش‌های تاریخی که از زبان آن حضرت بیان شده و برای ما ارزشمند است و دوم، حتی موعظه‌ها و توصیه‌های او که می‌تواند فضای دنیاطلبی آن دوره و وضعیت صحابه را پس از رحلت رسول‌الله (ص) نشان دهد.

به گفته وی، سید رضی منبع و اعتبار روایت‌های تاریخی در نهج‌البلاغه را از منابع تاریخ و حدیث زمان خود و پیش از آن فراهم آورده که بیشتر منابع معتبر و شناخته شده‌ای از جمله منابع مهم و معتبر تاریخ طبری، انساب الاشراف بلاذری، مروج الذهب مسعودی، الاغانی ابوالفرج اصفهانی و کتاب الجمل شیخ مفید است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به آثاری که درباره مصادر نهج‌البلاغه تحقیق شده و فراهم آمده است اضافه‌کرد: امروزه با جستجو در نرم‌افزارها نیز می‌توان کلمات تاریخی امیرالمومنین (ع) در نهج‌البلاغه را به راحتی یافت.

حجت الاسلام صادقی درباره اینکه برخی سخنان امام علی (ع) مانند نقد خلفا چگونه در آن شرایط قابل توجیه و پذیرفتنی است؟ افزود: در برخی کتاب‌های غیرمعتبر مطالبی یافت می‌شود که با فضای حاکم بر دوران امام تطبیق ندارد، برای مثال این کتاب‌ها، شیعیان اطراف امیرمومنان (ع) را به گونه‌ای تصویر می‌کند که با شیعیان سده‌های هفتم یا دهم قابل تطبیق هستند.

وی ادامه داد: این در حالی است که امام علی (ع) در عصر خود محدودیت‌های بسیاری داشت و حتی نتوانست برخی بدعت‌های خلفا را حذف کند، چرا که نگاه اطرافیان او به خلفا مانند شیعیان امروزی نبود.

اعتبار چینش مطالب سید رضی در نهج‌البلاغه

حجت‌الاسلام صادقی تصریح کرد: در نهج‌البلاغه چنین وضعیتی دیده نمی‌شود و مطالبی که سید رضی چینش کرده از اعتبار بالایی برخوردار است و با فضای حاکم بر آن زمان سازگاری دارد.

وی با اشاره به اینکه فقط در خطبه شقشقیه نکته‌ای است که گویا در تعبیر خطایی رخ داده باشد، گفت: شواهد نشان می‌دهد شقشقیه خطبه نیست، بلکه کلام آن حضرت است که در میان خطبه‌ها ذکر شده‌، چرا که امیرمومنان (ع) در جمع عمومی و خطبه‌های رسمی خود چنین مطالبی را نمی‌فرمود.

عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) شقشقیه را کلامی از امیرالمومنین (ع) در گفتگو با ابن‌عباس نه خطبه عمومی بیان و اضافه کرد: شاهدش هم فردی است که به آن حضرت نامه داد و کلامش را قطع کرد، چرا که در هنگام ایراد خطبه، نامه دادن و قطع کلام معمول نیست.

حجت‌الاسلام صادقی ادامه داد: گویا نامه هم سیاسی بوده که به امام موضوعی را یادآوری کرده و حضرت دیگر آن مطالب خاص را ادامه نداده ‌است.

وی اظهار امیدواری کرد که هر شیعه امیرمومنان (ع) موفق شود دست کم یک بار کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه را به طور کامل مطالعه کند.

شهرستان کاشان از ۲۱ مهر سال ۱۳۹۹ به مدت ۲ سال به عنوان نخستین پایتخت نهج‌البلاغه کشور نام‌گذاری شده است.

افزون بر ۵۰ نفر حافظ نهج‌البلاغه، یک هزار و ۲۰۰ نفر حافظ بخش‌هایی از این کتاب ارزشمند، ۲۰۰ نفر حافظ کل قرآن مجید و ۱۵ نفر حافظ کل صحیفه سجادیه در کاشان آموزش دیده‌اند.