آیا سرود ملی ایران کپی است؟

شاید بهتر باشد اندیشیدن در مورد این سرود را از اینجا آغاز کنیم که ابتدا ما از یک «سرود ملی» چه می‌خواهیم. چه انتظاراتی از آن باید داشته باشیم؛ بعضی از موسیقی‌دان‌ها پیشنهاد داده‌اند این سرود استفاده بیشتری از مواد موسیقی ایرانی (احتمالا منظور مواد موسیقی دستگاهی ایران است نه مثلا موسیقی ترکمن‌صحرا یا هوره‌لکی) بکند. در پاسخ باید گفت، هر چند بهتر است سرود ملی یک کشور از مواد موسیقایی مخصوص همان کشور بهره ببرد ولی در این مسیر مشکلاتی می‌تواند وجود داشته باشد که مهم‌ترین آنها اول عدم آشنایی مجریان این موسیقی در کشورهای دیگر با فواصل خاص یا تکنیک‌های مخصوص موسیقی آن کشور و دوم غریب بودن آن موسیقی به گوش شنونده خارجی است.

این دو مشکل بسیار مهم باعث شده که امروزه سرود ملی بیشتر کشورهای جهان از جمله کشور ما ایران برخوردار از یک‌سری کلیشه‌ها باشند: طول زمان: حدود یک دقیقه؛ مد: ماژور؛ متر: چهارضربی (مارش)؛ چندصدایی: هارمونی تیرس؛ خصوصیت ارکستر و کر: ارکستر سمفونیک به‌ همراه گروه کر زنان و مردان به صورت تکصدایی (۳)؛ خصوصیات ملودیک: آغاز با یک حرکت صعودی دومینانت به تونیک با ضرب آهنگی شکوهمند با همراهی سازهای بادی برنجی و کوبه‌ای؛ میانه با نوانس پیانو و حرکت پیوسته نغمه‌ها؛ پایان با فرودی باشکوه با همراهی پررنگِ سازهای کوبه‌ای و بادی برنجی با نوانس فورته. چنانکه گفته شد شش خصوصیت در بیشتر موسیقی‌های ملی سراسر جهان وجود دارد، وجود این عناصر موجب می‌شود مجموعه‌ای از سرودهای کلیشه‌ای و مشابه در سراسر جهان وجود داشته باشد که البته قابل فهم و اجرا برای مجریان و مخاطبان موسیقی در دنیا است.

به جز مواردی که ذکر شد، دیگر شباهت‌های دو موسیقی مورد بحث (سرودهای ملی دو کشور ایران و کره‌جنوبی) تنها مربوط به چند نغمه پایانی در پایان جملات موسیقایی این سرودهاست که قطعا مصداق «کپی کاری» نمی‌تواند باشد؛ مگر اینکه بسیاری از آثار بزرگان موسیقی کلاسیک را به ‌همین خاطر کپی شده از یکدیگر بدانیم!

ما در ایران مدی شبیه به ماژور داریم که به آن ماهور می‌گوییم ولی بعضی ممالک جهان در موسیقی‌های محلی و ملی خود چنین مدی ندارند؛ همین سرود ملی کره‌جنوبی اگر خود تقلیدی از موسیقی غربی نبود و برگرفته از موسیقی محلی کره بود، چیزی بسیار غریب و احتمالا غیرقابل اجرا برای مجریان موسیقی در کشورهای خاورمیانه و غربی بود.

شاید بتوان گفت؛ حسن ریاحی، خالق آثار برجسته موسیقی سمفونیک ایران مانند «سوئیت ایرانی» می‌توانست برای این سرود، ملودی‌پردازی بهتری از چیزی که امروز می‌شنویم، داشته باشد ولی گمان می‌کنم نهایت بی‌انصافی باشد وقتی سرودهای ملی دیگر ممالک جهان را شنیده‌ایم و با آن عناصر تکرار شونده در این سرودها آشنا هستیم، ادعا کنیم «این سرود کپی است.»

۵۸۵۸