خط‌شکنی سپاه در ساخت شناور جنگی با موشک‌های عمودپرتاب

شناور شهید سلیمانی به‌عنوان جدیدترین شناور رزمی ساخت ایران، یک خط‌شکنی واضح در سبک و سیاق طراحی و نیز تنوع و کمّیت تجهیزات و تسلیحات محسوب می‌شود.

گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم ـ روز گذشته جدیدترین و مدرن‌ترین شناور جنگی نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام «شهید سلیمانی» و با حضور فرماندهان عالی‌رتبه نیروهای مسلح در خلیج فارس عملیاتی شد.

این شناور به‌عنوان جدیدترین شناور رزمی ساخت ایران که خط‌شکنی واضحی در سبک و سیاق طراحی و نیز تنوع و کمّیت تجهیزات و تسلیحات محسوب می‌شود توسط متخصصان جوان در مؤسسه صنایع دریایی شهید محلاتی در سپاه طراحی شده است، پیش از این هم شناور شهید ناظری به‌عنوان یک طراحی متفاوت از روند مرسوم طراحی شناورهای نظامی کشور در همین مؤسسه طراحی و ساخته شده است و هم‌اکنون در حدود ۶ ماه است که در خدمت ندسا قرار دارد.

فروند اول شناور شهید سلیمانی

برای اولین بار در خرداد ۱۳۹۹ فرمانده نیروی دریایی سپاه خبر از ساخت همزمان سه فروند شناور رزمی پیشرفته در سه نقطه از صنایع دریایی کشور در جنوب خبر داد. در مشخصات اعلام‌شده از این شناورها در آن زمان، طول ۶۵ متر و سرعت ۴۵ گره دریایی (حدود ۸۳ کیلومتر بر ساعت) برای آنها اعلام شد. در اخبار بعدی قابلیت نشستن بالگرد روی آن و مجهز بودن به موشکهای پدافند هوایی هم برای آن ذکر شد که در نوع خود بسیار جالب توجه بود.

شناور شهید سلیمانی

ساختار بدنه این شناور همچون شناور شهید ناظری از نوع دوبدنه یا کاتاماران است اما حجم داخلی بالاتری برای شناور شهید سلیمانی در نظر گرفته شده تا امکان جایدهی تسلیحات و اتاقهای مأموریت و نیز حمل تجهیزاتی همچون قایق تندرو و پهپادهای مختلف ممکن شود.

طراحی بیرونی بدنه شناور شهید سلیمانی هم دارای خطوط شکسته و زوایای تند است که سبب کاهش بازتاب راداری بدنه می‌شود. رنگ استفاده‌شده روی بدنه این شناور هم مشخصاً از انواع جدیدی است که در سالهای اخیر روی برخی شناورهای رزمی کشور دیده شده است و قابلیت کاستن از بازتاب راداری شناور را دارد.

تصاویر ماهواره‌ای از ساخت شناور شهید سلیمانی در صنایع دریایی بوشهر و قشم

با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و دیده شدن شکل کلی این شناورها که به‌طور همزمان در بوشهر، بندرعباس و قشم در حال ساخت بودند مشخص شد که سپاه در ادامه مسیر نوآوری در طراحی و نهراسیدن از رفتن به‌سمت طرح‌های پیشرفته، شناوری دوبدنه با یک عرشه پرواز بالگرد و چند محل نصب موشک در دست ساخت دارد. از تصاویر ماهواره‌ای پیدا بود که دو محل برای پرتاب موشک‌ها به‌صورت عمودی در نظر گرفته شده است، این هم برای اولین بار بود که پرتابگر عمودی روی شناورهای کشور پیاده‌سازی می‌شد.

ابعاد کلی شناور شهید سلیمانی

در واقع در شناور شهید سلیمانی علاوه بر خط‌شکنی در طراحی، برای اولین بار در حوزه تسلیحات هم جهش بزرگی رخ داده است.

"در مشخصات اعلام‌شده از این شناورها در آن زمان، طول ۶۵ متر و سرعت ۴۵ گره دریایی (حدود ۸۳ کیلومتر بر ساعت) برای آنها اعلام شد"این جهش در دو زمینه یکی نوع سلاح و دیگری نوع پرتابگر قابل بیان است. شناور شهید سلیمانی اولین شناور نظامی کشور است که به موشک‌های پدافند هوایی برد متوسط به بالا مجهز شده و اولین شناور نظامی کشور است که به پرتابگرهای عمودی تجهیز می‌شود.

قبلاً در شناورهای مختلفی از نیروی دریایی راهبردی ارتش جمهوری اسلامی ایران از جمله جماران، دماوند، سهند و دنا موشک سطح به هوا نصب شده بود که شامل موشک RIM-۶۶ استاندارد و بعداً انواع بهسازی‌شده بومی آن بود که به برد ۳۷ کیلومتر دست پیدا می‌کنند.

این موشک‌ها با دو پرتابگر و در ناو جماران با دو موشک ذخیره علاوه بر دو پرتابگر و در حالت نصب به‌صورت افقی به‌کار گرفته شدند، اما در شناور شهید سلیمانی برای اولین بار تعداد موشک‌های سطح به هوا به‌واسطه استفاده از پرتابگر عمودی و نیز برد نهایی آنها بسیار بالاتر می‌رود.

پرتابگرهای عمودی به‌سبب اشغال فضای سطحی کمتر، امکان به‌کارگیری به‌تعداد زیادتری روی واحدهای شناور را دارند. قرار است در ناو رزمی دماوند در شمال و ناو تفتان که از محصولات پروژه موج در نیروی دریایی ارتش هستند هم پرتابگرهای عمودی موشک به‌کار گرفته شود.

نمای بالای شناور رزمی شهید سلیمانی

از مزیت‌های مهم پرتابگرهای عمودی عدم نیاز به هرگونه تغییر مسیر توسط واحد شناور به‌سمت هدف برای درگیری با آن در هر زاویه‌ای پیرامون ۳۶۰ درجه شناور است زیرا موشک پس از پرتاب توسط عملگرهای کنترلی خود تغییر مسیر لازم به‌سمت هدف را انجام می‌دهد و در نتیجه سرعت واکنش به دشمن بسیار بالا می‌رود.

بر اساس تصاویر ماهواره‌ای به‌نظر می‌رسد پرتابگرهای عمودی در شناور شهید سلیمانی در دو نوع مربعی به‌تعداد ۶ عدد و مستطیلی به‌تعداد ۸ مورد با دریچه عریض آرایش یافته‌اند. این‌که زیر هر یک از این دریچه‌های عریض چه نوع چینشی قرار دارد مشخص نیست.

دریچه‌های مستطیلی در مجموع ۶ عدد (کادر زرد) و دریچه‌های مستطیلی عریض ۸ عدد (کادر قرمز)

بر اساس اطلاعات در دسترس شناور شهید سلیمانی به گونه عمودپرتاب از موشک‌های صیاد۳ مجهز شده است. گونه شناخته‌شده و زمین‌پایه صیاد ۳ با جرم ۹۹۵ کیلوگرم و طول ۶.۱ متر و قطر ۴۰ سانتی‌متر، دارای برد ۱۲۰ کیلومتر است و قابلیت درگیری با اهداف تا ارتفاع ۲۷ کیلومتری را دارد.

اما در اخبار اعلام‌شده از رسانه ملی برد موشک پدافندی شناور شهید سلیمانی ۱۵۰ کیلومتر اعلام شده که بیانگر تفاوت و بهسازی موشک نسبت به صیاد۳ زمین‌پایه است.

همچنین به‌گفته ریاست ستادکل نیروهای مسلح در مراسم رونمایی از شناور شهید سلیمانی این واحد رزمی به موشک‌های پدافندی عمودپرتاب برد کوتاه هم مجهز است، در واقع شناور شهید سلیمانی اولین شناور نظامی کشور است که به‌صورت ترکیبی به هر دو نوع موشک‌های برد کوتاه و متوسط به بالا مجهز شده است.

سامانه پدافندی کوتاه‌بردی که شناور شهید سلیمانی از آن استفاده می‌کند، سامانه نواب است که در حقیقت نمونه دریاپایه سامانه پدافندی دزفول و مجهز به موشک‌های ایرانی با نام عقاب است که تا ۱۰ کیلومتر برد دارد.

موشک‌های برد کوتاه به‌عنوان یک ابزار واکنش سریع علیه پهپادها، موشک‌های کروز و مهمات هواپرتاب مورد نیاز واحدهای شناور هستند. تا پیش از این صرفاً موشک‌های دوش‌پرتاب در حلقه نهایی پدافند موشکی شناورهای نظامی ایران و آن هم به‌صورت استفاده‌شونده توسط نفرات و نه به‌صورت نصب‌شده روی سکوی پایدارشده مورد استفاده بودند.

علاوه بر برد محدود به ۵ کیلومتر، به‌کارگیری این نوع سلاح توسط نفرات با محدودیت‌های متعددی همراه بود، اما با نصب موشک‌های برد کوتاه که امروزه تنوع بسیار مطلوبی از آنها از برد ۸ تا ۲۰ کیلومتر در صنعت دفاعی کشور تولید می‌شود و البته به‌لطف تعداد بالای قابل به‌کارگیری در پرتابگرهای عمودی تحول بزرگی در دفاع لایه آخر موشکی در شناورهای رزمی کشور صورت می‌دهد که شناور شهید سلیمانی در این زمینه هم خط‌شکنی می‌کند.

با مشخص شدن بهره‌گیری دو نوع موشک پدافند هوایی روی شناور شهید سلیمانی ابهام در مورد چینش موشک‌های موجود در دو نوع پرتابگر عمودی روی این شناور همچنان باقی است. ۸ پرتابگر عمودی با دریچه مستطیلی و ۶ پرتابگر هم با دریچه مربعی روی این شناور دیده می‌شود.

از نظر ابعادی، هر یک از پرتابگرهای کوچک برای جای‌دهی یک موشک در رده صیاد۳ مناسب است. از سوی دیگر بسته به قطر بدنه و میزان جمع‌شدگی بالها و بالک‌های موشک برد کوتاه، امکان نصب چندتایی آنها در محل پرتابگرهای ۸تایی عریض هم وجود دارد، این امکان برای ۶ محل پرتاب عمودی با مساحت بالا هم وجود دارد.

از طرفی تحلیل‌های فعالان تحلیل دفاعی نشان می‌دهد که امکان نصب موشک‌های کروز ضد اهداف زمینی عمودپرتاب هم در این ۶ پرتابگر عمودی بر اساس اخبار قبلی وجود دارد؛ امری که در رونمایی روز گذشته به آن اشاره‌ای نشد.

در نتیجه چینش واقعی تسلیحات در این پرتابگرهای عمودی همچنان مورد سؤال است، اما در هر صورت نکته امیدبخش ماجرا استفاده از هر دو نوع موشک پدافند هوایی برد کوتاه و متوسط به بالا روی شناور شهید سلیمانی است.

در مورد نوع موشک کوتاه‌برد هم اطلاعات ضد و نقیضی در گزارش خبری رسانه ملی ارائه شد. اساساً موشک‌های سامانه زوبین با سامانه دزفول متفاوت‌اند چه از نظر شکل و چه از نظر برد.

"گونه شناخته‌شده و زمین‌پایه صیاد ۳ با جرم ۹۹۵ کیلوگرم و طول ۶.۱ متر و قطر ۴۰ سانتی‌متر، دارای برد ۱۲۰ کیلومتر است و قابلیت درگیری با اهداف تا ارتفاع ۲۷ کیلومتری را دارد"این‌که کدام مورد و به چه تعداد روی شناور شهید سلیمانی به‌کار گرفته شده همچنان مورد سؤال است. موشک سامانه دزفول در رزمایش سال گذشته به‌طور عملیاتی آزمایش و شلیک شد و با موفقیت هدف را در ارتفاع پایین منهدم کرد.

همان طور که در گزارش‌ها و اخبار قبلی تسنیم هم ذکر شده بود شناور شهید سلیمانی به ۶ پرتابگر موشک کروز ضدکشتی مایل‌پرتاب مجهز شده است که تصور شد همگی از نوع قدیر با برد ۳۰۰ کیلومتر باشد. اما در رونمایی از این شناور مشخص شد که ۴ موشک برد بلند و دو موشک برد متوسط روی این شناور کار گذاشته شده است.

تا چند هفته پیش و قبل از مشاهده شناور موشک‌انداز سپر در ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش که اخیراً به ۸ موشک کروز مجهز شده است، سایر شناورهای رزمی کشور به ۴ موشک از یک نوع مجهز بودند، البته شناور شهید رودکی با ۸ موشک که در سال ۱۳۹۹ رونمایی شد هم قابل ذکر است اما این شناور در دسته پشتیبانی قرار می‌گیرد.

محل پرتابگر موشک‌های کروز ضدکشتی روی شناور رزمی شهید سلیمانی

به‌گفته فرمانده نیروی دریایی سپاه، در شناور شهید سلیمانی موشک‌های برد ۹۰ تا ۷۰۰ کیلومتری قابل به‌کارگیری است. برد ۹۰ مربوط به موشک نصیر است که ۳۵۱ کیلوگرم جرم دارد و از سر جنگی ۱۳۰ کیلوگرمی بهره می‌برد. اما موشک برد ۷۰۰ کیلومتری نیروی دریایی سپاه هنوز رونمایی نشده است.

البته در گزارش‌های خبری روز گذشته از موشک کروز برد ۱۸۰ کیلومتر هم نام برده شد که نوع جدیدی از موشک‌های کروز در حدود ابعادی موشک‌های نصر/نصیر است و آن هم هنوز رسماً رونمایی نشده است.

دریچه پرتابگر عمودی شکل مربعی (کادر قرمز) و مستطیلی (کادر مشکی)؛ پرتابگر موشک نصیر با برد ۹۰ کیلومتر (کادر زرد) و موشک‌های قدیر با برد ۳۰۰ کیلومتر کنار آن

شناور شهید سلیمانی به انواعی از توپ‌های کالیبر پایین در نقش دفاع هوایی لایه آخر هم مجهز است. ۴ توپ ۲۰ میلی‌متری سه‌لوله چرخان خودکار یا کنترل از داخل شناور و یک قبضه توپ ۳۰میلی‌متری تک‌لوله روی این شناور به‌کارگیری شده است.

دست‌کم ۳ توپ نصب‌شده جلوی شناور هر یک دارای سامانه اپتیکی مختص خود هستند که در کنترل آتش سلاح مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌کمک کنترل آتش، احتمال اصابت شلیکهای این توپها به هدف بسیار بالاتر می‌رود.

توپ ۳۰ میلی‌متری (کادر مشکی)، پرتابگر راکتهای حامل فریب‌دهنده (کادر قرمز)، توپهای ۲۰میلی‌متری (کادر زرد) جلوی شناور شهید سلیمانی

توپ ۳۰ ‌میلی‌متری مجهز به سامانه هدفگیری اپتیکی و پرتابگر فریب‌دهنده‌ها کنار آن

توپ ۳ لوله ۲۰ میلی‌متری مجهز به سامانه هدفگیری اپتیکی

در اخبار مختلف از احتمال مجهز بودن شناور شهید سلیمانی به پرتابگر اژدر هم سخن گفته شده است. با توجه به تصاویر مشاهده‌شده از این شناور رزمی، در صورت وجود پرتابگر اژدر، این پرتابگرها در داخل بدنه قرار گرفته‌اند و توسط دریچه‌ای روی بدنه برای شلیک به محیط بیرون دسترسی پیدا می‌کنند.

علاوه بر بالگرد به‌عنوان یک وسیله هوایی، پهپادهای عمودپرواز هم در شناور شهید سلیمانی وجود دارد. ندسا در سال‌های اخیر انواعی از پهپادهای عمودپرواز را برای به‌کارگیری روی شناورهای خود در اختیار گرفته است که شامل انواع مولتی‌روتور و نیز بال ثابت با قابلیت پرواز و نشست عمودی است، در مورد اخیر نمونه عمودپروازشده پهپاد معراج دیده شده است.

همچنین در شناور شهید سلیمانی قایق‌های تندروی گشت‌زنی با سرعت نزدیک به ۱۰۰ نات (حدود ۱۸۰ کیلومتر بر ساعت) هم قرار دارد که به‌کمک یک جرثقیل نصب‌شده پشت شناور به آب انداخته یا بازیابی می‌شود.

نمای عقب شناور شهید سلیمانی و محل ورود و خروج قایق تندرو و قرارگیری جرثقیل

انواع سامانه‌های راداری سطحی، مخابرات دریایی و خط انتقال داده (دیتا لینک) امن، سامانه‌های جمع‌آوری و شنود سیگنالی، سامانه‌های کشف اهداف زیرسطحی (سونار) و سامانه‌های جنگ الکترونیک پیشرفته روی شناور شهید سلیمانی به‌کارگیری شده است، در نتیجه این شناور نقش مهمی در پشتیبانی الکترونیکی برای شناورهای دیگر و خصوصاً دسته‌های قایق‌های تندروی سپاه خواهد داشت.

محل نصب رادارها و برخی سامانه‌های هشداردهنده روی شناور شهید سلیمانی

دو مجموعه پرتابگر فریب‌دهنده‌های NDS12 ساخت صنعت دفاعی کشور هم روی شناور شهید سلیمانی نصب شده است که قابلیت چرخش به‌صورت دو‌بعدی را دارند.

"8 پرتابگر عمودی با دریچه مستطیلی و ۶ پرتابگر هم با دریچه مربعی روی این شناور دیده می‌شود.از نظر ابعادی، هر یک از پرتابگرهای کوچک برای جای‌دهی یک موشک در رده صیاد۳ مناسب است"انواع فریب‌دهنده‌های راداری و حرارتی و لیزری (بر اساس مواد پودری) به‌تعداد ۱۲ عدد به‌صورت راکت‌پرتاب، روی هر یک از دو مجموعه مذکور قابل به‌کارگیری است. این نوع پرتابگر فریب‌دهنده‌ها روی شناورهای مختلف نیروی دریایی ارتش هم نصب و به‌کارگیری شده است. هر راکت فریب‌دهنده راداری این مجموعه می‌تواند هدفی در سطح مقطع راداری ۲۵۰۰ مترمربع را برای دشمن ایجاد کند که حفاظت خوبی برای شناور خودی در برابر موشک دشمن ایجاد می‌کند. این پرتابگر می‌تواند ۳۶۰ درجه در صفحه افقی و تا ۸۰ درجه در صفحه عمودی با سرعت زاویه‌ای بالایی دوران کند.

شناور شهید سلیمانی دارای مجموعه‌های مدیریت صحنه نبرد بر اساس تلفیق داده‌های مختلف از اهداف هوایی، سطحی و زیرسطحی در هماهنگی با آرایش تهاجمی یا دفاعی نیروهای خودی است و اتاق عملیات مجهز برای مأموریت‌های مذکور در این شناور تعبیه شده است.

با توجه به ساختار بدنه و قابلیت‌های بالای دریانوردی این شناور از نظر نیروی تلاطم دریا (فورس دریا) و برد رزمی شناور شهید سلیمانی دست سپاه را برای حضور در آبهای دور از ساحل باز خواهد کرد.