روسیه از دیرباز برای خود مأموریت جهانی تعریف کرده است

خبرگزاری میزان - ۲۷ مرداد ۱۴۰۰

خبرگزاری میزان - با ترسیم نمودار تحول نگرش روسیۀ پساشوروی به ایران، جابه جایی‌هایی با شدت نوسان گسترده قابل مشاهده است که در یک سوی آن، ایران به مثابه «متحدی مطمئن و قابل اتکا در منطقه و جهان» و «متحدی در برابر دشمان مشترک» و در سوی دیگر به عنوان «تهدید جنوبی و به منزله ابزاری برای تنظیم روابط با غرب» مورد شناسایی قرار گرفته است.

یکی از جلوه‌های عملی این نوسان، در ارائه دو رای متفاوت و مهم در شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال ایران مشاهده می‌شود، مخالفت و وتوی قطعنامه ضد ایرانی شورای امنیت در ۲۶ فوریه ۲۰۱۸ و موافقت و رای به قطعنامه ضد ایرانی ۱۹۲۹ در ۹ ژوئن ۲۰۱۰ است.

«ایران در هندسه سیاست خارجی روسیه» عنوان کتابی به قلم محمد شاد است که وی در این اثر کوشیده است تصویری منطبق با واقعیت، از نحوه سیاستگذاری خارجی روسیه در مقابل ایران و عناصر دخیل در شکل‌گیری این سیاست‌ها ارائه دهد. خبرگزاری میزان در نظر دارد هر روز برشی از این کتاب را با خوانندگان خود به اشتراک بگذارد.

این جمله مشهور جان ویتروپ، فرماندار ماساچوست، که در سال ۱۶۳۰ بیان شده است. نمونه بارزی است که این باور در حافظه تاریخی مردمان آمریکا نمایندگی می‌کند «این عهدی میان ما و خداست... ما باید آمریکا را شهری بر فراز تپه بدانیم... چشم‌های جهانیان به سوی ماست»
همچنین در برخی مقاطع، استثناد به «الهیات میثاقی» ایالات متحده نیز نقش هم افزایانه‌ای در تغلیظ این باور عمومی ایفا کرده است.

"خبرگزاری میزان در نظر دارد هر روز برشی از این کتاب را با خوانندگان خود به اشتراک بگذارد"
مفاهیمی نظیر سرنوشت محتوم و استثناگرایی که برآمده از هویت تاریخی و بیان مشترک عامه در ایالات متحده هستند، آثار خود را بر نگرش نخبگان سیاست خارجی ایالات متحده نیز گذاشته‌اند. برخی از محققان نتایج سیاسی این تعلق هویتی را در جهت‌گیری‌های سیاسی رؤسای جمهور ایالات متحده استخراج، و تأثیرات این گفتمان را بر ادبیات رهبران سیاسی این کشور بررسی کرده‌اند.
اگر در ادبیات سیاسی وودرو ویلسون به عنوان رئیس جمهوری دموکرات، سیاستی با عنوان تلاش تلاش در راستای «ایمن‌سازی جهان برای دموکراسی» مشاهده می‌شود یا در ادبیات رونالد ریگان، در مقام رئیس جمهوری جمهوری‌خواه، «مبارزه علیه امپراتوری شیطان» جواز طرح می‌یابد. ریشه در همین انگاره هویتی توسعه‌گرا، رسالت پایه و مداخله محور دارد.
برخی از متفکران و سیاسیون لیبرال در ایالات متحده در مقام نظر، انتقاداتی بر اندیشه استثنابودگی و نیز توسعه طلبی ایالات متحده وارد، و آن را مشی سیاسی محافظه‌کاران تلقی کرده‌اند.

اما آزمون علمی سیاست خارجی ایالات متحده مبین این نتیجه کلی است که سایه نگرش رسالت محور و مداخله‌گرایانه در ادوار گوناگون سیاست خارجی این کشور- چه در دوره‌های حاکمیت جمهوری‌خواهان و چه در بازه‌های حاکمیت دموکرات‌ها_ بر ادراک نخبگان ایالات متحده مستولی بوده و آثار مثنی و بینامتنی خود را بر حوزه سیاست‌گذاری خارجی به جای گذارده است.
بنابراین، باید دانست که مبنای فرهنگی و انسان شناختی نظام هویتی حاکم بر سیاست خارجی ایالات متحده همواره از این الگوواره‌های تبعیت کرده است. استثناگرایی آمریکایی، الگو تلقی کردن خود را برای کل جهان قائل بودن نقش محافظی مشروع برای نیمکره غربی و اختصاص سرنوشتی محتوم و یزدانی برای ایالات متحده، جملگی خمیر مایه تاریخی «هویت ملی» و «فرهنگ عمومی» در ایالات متحده بوده که نظام ساسی ایالات متحده را شکل داده است.
در فدراسیون روسیه نیز این استثناگرایی در حافظه تاریخی و ادبیات عامه کاملاً هویداست و با دکترین «اوسوپی پوت»، به معنای «راه خصوص» شناخته می‌شود. روسیه از دیرباز برای خود مأموریت جهانی تعریف کرده و بر اساس همین انگار غالب است که خود را برای مداخله در حوزه‌های پیرامونی‌اش مجاز دانسته و بر مبنای این فرهنگ توسعه گراست که بزرگ‌ترین قلمرو سرزمینی را در میان کشور‌های جهان از آن خود کرده است.

"نمونه بارزی است که این باور در حافظه تاریخی مردمان آمریکا نمایندگی می‌کند «این عهدی میان ما و خداست.."
این محدوده جغرافیایی در طول تاریخی نه در قلمرو و حاکمیت‌های غربی ادغام شده و نه تعلق سرزمینی به امپراتوری‌هیا شرقی داشته است؛ بلکه همواره الگوواره «راه سوم» را طرح، و نظام اندیشه سیاسی خود را بر استثناگرایی و خاص بودگی معطوف کرده است.