روحِ تسخیرناپذیرِ مینا

مهرنوش مزارعی، داستان‌نویس متولد ۱۳۳۰. مجموعه داستان‌های «بریده‌های نور» ۱۳۷۳، «من و خواهرم کلارا» ۱۳۷۷ و «خاکستری» ۱۳۸۱، «مادام ایکس» ۱۳۸۷ را منتشر کرده است. «انقلاب مینا» در سال ۹۴ به زبان انگلیسی منتشر شد و اخیرا این رمان را نشر باران به زبان فارسی نیز منتشر کرده است.
دکتر پیمان وهاب‌زاده، نویسنده و جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ویکتوریا کانادا. «در من چه مرده‌ست» از آثار او از نخستین آثار به زبان فارسی با درنمایه دادخواهی‌ و یک مجموعه داستان به یاد ماندنی در ادبیات تبعید است.

نخستین انقلاب، مینا را از زندگیِ سنتی رها می‌کند؛ سنت‌هایی که روح آزاد و سرکش او را در بند گرفته بودند. در حقیقت، سال‌های انقلابیِ ایران، ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۹، برای مینا توانمندی، آزادی، و رهایی به ارمغان می آورد.

"مجموعه داستان‌های «بریده‌های نور» ۱۳۷۳، «من و خواهرم کلارا» ۱۳۷۷ و «خاکستری» ۱۳۸۱، «مادام ایکس» ۱۳۸۷ را منتشر کرده است"انقلاب دوم، امکانِ رو در رویی با خویش و دستیابی به آرامشِ درونی در آینده را برای او به وجود می‌آورد.

در بطن این دو انقلاب و این دو راه‌‌پویی است که زندگی مینا، اگر چه با دشواری‌های طاقت‌فرسا و مخاطرات فراوان، دگرگون می‌شود. با وجود حوادث، مشکلات و گرفتاری‌های بی‌شماری که یکی پس از دیگری برای مینا پیش می‌آیند، داستان با تعادل و ظرافت زیبایی ادامه می‌یابد، تو گویی کیمیاگری زبردست این همه را با روح مینا در ترازو نهاده تا او به تعادلی درونی برسد و پس در جهان تعادل برقرار شود. مینا با سرسختی تمام تجربیات ویژه و دردناکی را از سر می‌گذراند: این زن بی‌باکانه و بی‌واهمه از پیامدهای احتمالی، و نیز با پرداخت بهایی کلان برای این تجربیات به پیش می‌رود، و در نهایت به نوعی آزادی و از بند گسیختگی می‌رسد. اگر بتوانیم با دیدگان مینا به دنیا نگاه کنیم، خطر استقامت و بقاء را در ارتباطی تنگاتنگ، زنده، و متقابل خواهیم دید.

زندگی دوگانه‌ی او میان ایران و امریکا، انتظاری که روابط اجتماعی و از پیش‌تعیین‌شده و تحمیلی از او دارند، و در مقابل، میان گذشته‌ای که آگاهانه رها کرده ولی، هنوز به نوعی ناگزیر در آن زندگی می‌کند، از سویی، و اکنونی که راه آینده را بر او بسته، از سوی دیگر، مینا می‌تواند همه‌ی تناقض‌ها را معجزه‌آسا در کنار هم نگه دارد.

مینا نمی‌تواند یک جنبه از ناسازه‌هایش را قربانی جنبه‌ی دیگر کند. در عوض، ‌ چه به نوع غریزی و چه با تلاش و سختی می‌تواند زندگی خود و اطرافیانش را در تعادلی نسبی نگه دارد.

مینا خود را در چنگ قوانین ناهمخوان و واگرا صدمه خورده می‌یابد: از یک سو گرفتار قرارداد‌های اجتماعی و تحمیلی است و از سوی دیگر پیرو روح سرکش خودش. از دید یونانیان باستان، شرایط او یک تراژدی است.

سرانجام مینا آزادی را انتخاب می‌کند، ولی نه به بهای ترک آنچه برایش عزیز و گرانبهاست. در حقیقت، این دیگران هستند که او را ترک می‌کنند، دیگرانی که آزادگی او را برنمی‌تابند.

مینا تجسمِ زن طغیانگر ایرانی است. چنین شخصیتی تنها به یک انقلاب مشخص و تاریخی ایران وابسته نیست، هرچند که به عنوان یک فرد، مینا نمی‌توانست خارج از این شرایط اجتماعی معین به وجود آید. تجربیات و دشواری‌هایی که مینا از سر می‌گذراند، اکنون از او یک مبارز جهانی می‌سازد: اسطوره‌ای از یک زن انقلابی انقلاب ایران و کنشگری اجتماعی به او نشان می‌دهند که چگونه با ستیز و مقاومت به شرایط تحمیلی و نامطلوب خود چیره شود.

"«انقلاب مینا» در سال ۹۴ به زبان انگلیسی منتشر شد و اخیرا این رمان را نشر باران به زبان فارسی نیز منتشر کرده است.دکتر پیمان وهاب‌زاده، نویسنده و جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ویکتوریا کانادا"مینا به ما نشان می‌دهد که انسان از راه مبارزه و تغییر آنچه ناخواستنی است زنده می‌شود. بنابراین بسیاری از انسان‌ها، شاید بیشتر ما، زنده بودن را تجربه نمی‌کنیم.

مینای مهرنوش مزارعی یک زن است، و البته قهرمان این داستان، ولی او در عین حال نماینده‌ی زن‌های بسیاری است. مینا تجسمِ زن طغیانگر ایرانی است. چنین شخصیتی تنها به یک انقلاب مشخص و تاریخی ایران وابسته نیست، هرچند که به عنوان یک فرد، مینا نمی‌توانست خارج از این شرایط اجتماعی معین به وجود آید. تجربیات و دشواری‌هایی که مینا از سر می‌گذراند، اکنون از او یک مبارز جهانی می‌سازد: اسطوره‌ای از یک زن انقلابی انقلاب ایران و کنشگری اجتماعی به او نشان می‌دهند که چگونه با ستیز و مقاومت به شرایط تحمیلی و نامطلوب خود چیره شود.

مینا به ما نشان می‌دهد که انسان از راه مبارزه و تغییر آنچه ناخواستنی است زنده می‌شود. بنابراین بسیاری از انسان‌ها، شاید بیشتر ما، زنده بودن را تجربه نمی‌کنیم.

در تلاش برای حفظ تجربه شخصی خواننده، من در اینجا تلاش کرده‌ام بدون اشاره به نکات حساس و تعیین کننده، در مورد این رُمان بنویسم. انقلاب مینا با زبانی ساده، صادقانه و صمیمی نوشته شده است و خواندنی لذت‌بخش را برای خواننده به ارمغان می‌آورد. خواننده می تواند خود را در تلاطم ماجراها مجسم کند و به گونه‌ای با تجربیات مینا سهیم باشد. داستان با هیجان جذابی جریان می‌یابد و خواننده که پس از چند صفحه پابند این داستان شده، دیگر نمی‌تواند کتاب را کنار بگذارد.

"در حقیقت، سال‌های انقلابیِ ایران، ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۹، برای مینا توانمندی، آزادی، و رهایی به ارمغان می آورد"و چنین است که من اثر برجسته‌ی مهرنوش مزارعی قصه گوی پرشگرد، را تقدیر می‌کنم.

با اشاره دوباره به قانون کیمیاگری، این یادداشت پیش‌تر از همه ادای دینی است به مینا، قهرمان رمان مزارعی، و نیز میناهای دیگری که در دنیا وجود دارند. به امید اینکه دنیایی که من و شخصیت اصلیِ انقلاب مینا را در برمی‌گیرد به تعادلی دوباره برسد.

تهیه کتاب