تکاپو برای تکمیل کریدور شمال جنوب با ریل‌گذاری قطعه رشت -انزلی -آستارا

ایجاد کریدور ریلی شمال - جنوب از حدود ۱۵ سال قبل مورد تاکید جمهوری اسلامی ایران، روسیه و هندوستان بود و بعدها کشورهای دیگر منطقه نظیر جمهوری آذربایجان از تکمیل آن استقبال کردند و هندوستان از توسعه بندر چابهار در جنوب کریدور ریلی برای برخورداری از خط ریلی ایران و گسترش روابط تجاری  حمایت کرد و ساخت و تکمیل این مسیر آهنی برای اتصال بندرهای جنوب به شمال، حمل بار سنگین و پرهزینه کشتی های تجاری هندی کانال سوئز، کاهش هزینه و افزایش سرعت انتقال کالا پیگیری شد.

اکنون دو مسیر ترانزیتی اصلی، ایران را به مناطق دیگر متصل می‌کند یکی مسیر غربی- شرقی است که به تازگی با تکمیل خط آهن ایران - افغانستان اهمیت دو چندانی برای دو کشور و حوزه شرق آسیا یافته و از موضوع بحث ما خارج است اما محور حمل و نقل دوم، مسیر ترانزیتی شمال-جنوب است؛ خط ریلی که از بنادر جنوبی (بندرعباس و چابهار) به بنادر شمالی (آستارا) و از آنجا به جمهوری آذربایجان و روسیه و کشورهای اروپایی می‌رسد و هم اینک قطعه بندرعباس تا رشت در حال بهره‌برداری و خط رشت-کاسپین-آستارا نیز در دست اجراست.

تحولات ریلی در کشور چشمگیر است و طبق آمار رسمی مجموع خطوط ریلی در طول بیش از ۹۰ سال گذشته تا ابتدای دولت یازدهم، ۹ هزار و ۶۰۰ کیلومتر بوده اما طبق گفته رییس جمهوری در سال ۱۳۹۷ در حاشیه افتتاح راه‌آهن قزوین – رشت، ۲۰ درصد مسیر ریلی کشور یا به عبارت دیگر یک پنجم مسیرهای ریلی در پنج سال اول دولت تدبیر و امید ساخته و بهره‌برداری شده است.

از سویی بر اساس اعلام شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران در هفته دولت امسال ۶۳ پروژه ریلی با پنج هزار و ۵۵۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری در کشور به بهره برداری رسید که نویدبخش آینده ای روشن تر برای ارزآوری و رونق اقتصاد منطقه ای و فرامنطقه ای است.

اهمیت کریدور ریلی شمال - جنوب

امروزه شاهراه های ارتباطی سریع، کم هزینه و ایمن از شاخص های توسعه هر کشور به حساب می آید و با توجه به گستره اشتغالزایی و ارزآوری صنعت حمل نقل، اتصال راه آهن به ریل های کشورهای همسایه از نظر توسعه میدان ترانزیت و تجارت خارجی اهمیت شایانی دارد و کریدور ریلی شمال - جنوب بستر حمل و نقل آسان از بنادر جنوب به شمال و اتصال ریلی کشورمان با اوراسیا و حوزه قفقاز را فراهم می کند و با تکمیل آن بار سنگین حمل و نقل از دوش کامیون ها و جاده ها برداشته شده و با سرعت و ایمنی بیشتر از کریدور ریلی ، ترانزیت خواهد شد و درکاهش ترافیک و حوادث جاده ای و جلوگیری از آلودگی محیط زیست نیز موثر خواهد بود.

طبق نظر کارشناسان، حرکت کشتی های تجاری از هندوستان به آسیای میانه از مسیر مومبای - کانال سوئز - مسکو به طول ۱۶ هزار و ۱۲۹ کیلومتر، ۴۰ روز طول می کشد اما بعد از تکمیل کریدور ریلی شمال - جنوب، فقط ۱۴ روز زمان نیاز خواهد داشت و هزینه های حمل و نقل نیز به اندازه قابل توجهی کاهش خوهد یافت.

کریدور حمل و نقل بین المللی شمال - جنوب ایران ارتباط کشورهای اروپایی، آسیای میانه، روسیه و منطقه قفقاز را با خلیج فارس و هندوستان فراهم می کند و گفته می شود با تحقق آن سالانه امکان نقل و انتقال ۱۰ میلیون تن بار و سه میلیون مسافر فراهم می شود و با تحکیم روابط تجاری ایران با کشورهای بهره مند از این مسیر ریلی، میزان اثرگذاری ایران در ثبات اقتصادی و سیاسی منطقه نیز ارتقا خواهد یافت.

کارشناسان امر اعلام کرده اند که اکنون حرکت کشتی های تجاری از هندوستان به آسیای میانه از مسیر مومبای - کانال سوئز - مسکو به طول ۱۶ هزار و ۱۲۹ کیلومتر ۴۰ روز طول می کشد اما بعد از تکمیل کریدور ریلی شمال - جنوب فقط ۱۴ روز زمان می برد و هزینه های حمل و نقل نیز به اندازه قابل توجهی کاهش می یابد.

پیشینه اشتراکات تاریخی و فرهنگی ایران و هندوستان و نزدیکی جغرافیایی بنادر جنوبی ایران از جمله چابهار به هندوستان، زمینه افزایش روابط تجاری دو کشور را فراهم کرده و حمایت هند ازتوسعه و رونق چابهار نیز نشانگر علاقه مندی این کشور به برخورداری ازخطوط ریلی ایران برای اتصال به اروپاست و کریدور شمال - جنوب ایران بندر "جواهر لعل نهرو" بزرگترین بندر کانتینری واقع در شرق بمبئی را از طریق بندر چابهار در جنوب شرق ایران به بندر انزلی در ساحل دریای خزر و سپس به منطقه آستارا خان روسیه و در نهایت به شمال اروپا متصل می کند و امکان رقابت ایران با برخی کشورهای عربی نظیر عربستان و امارات را در کانال سوئز ارتقا خواهد داد.

از سوی دیگر صنعت حمل و نقل در دنیای امروز علاوه بر مزیت اقتصادی و ترانزیتی، مزایای سیاسی و امنیتی نیز دارد و هر کشوری به تناسب افزایش روابط تجاری منطقه ای و بین المللی دست برتر را از نظر سیاسی و امنیتی خواهد داشت و به قول معروف (دارندگی، برازندگی است) و سرمایه گذاری ۶۰ میلیون دلاری جمهوری آذربایجان در راه آهن آستارا - آستارا و بارانداز این بندر نیاز کشورهای منطقه به شاهراه ریلی ایران را آشکار می کند و شکی نیست که با تکمیل کریدور و تحقق همه ظرفیت های آن کشورهای دیگر نیز برای استفاده و سرمایه گذاری در توسعه آن پیشگام خواهند شد.

عظمت کریدور ریلی با تامل بر قطعه قزوین - رشت

اجرای پروژه بخصوص راه آهن در اراضی کوهستانی، جنگلی و جلگه ای با توجه به ضرورت حذف پیچ ها و برداشتن موانع سخت و سنگی بسیار دشوار و طاقت فرساست و راه آهن قزوین - رشت ۵۳ تونل به طول ۲۲ کیلومتر دارد و بزرگترین پل راه آهن کشور به طول هزار و ۴۳۰ متر در این مسیر و روی سد منجیل ساخته و برای احداث این خط ریلی حدود ۹ کیلومتر پل بزرگ ساخته شده و به گفته مدیرکل راه و شهرسازی گیلان این پروژه در مسیر توسعه ملی، بزرگترین و موثرترین شبکه ریلی ایران بوده و در راستای برنامه‌ریزی دولت برای اتصال مراکز استان‌ها به شبکه ریلی کشور اجرا شده است.

راه آهن قزوین - رشت به عنوان قطعه ای از کریدور شمال - جنوب در نیمه اسفندماه سال ۹۷ با حضور رئیس جمهوری و هیأت هایی خارجی، به طور رسمی افتتاح شد و این مسیر ریلی به صورت یک خطه از ایستگاه سیاه چشمه در شمال غرب قزوین و قبل از شهر تاکستان از خط آهن اصلی تهران - تبریز منشعب شده و با گذر از روستاهای کوهین و شیرین سو در محدوده شهرهای لوشان، منجیل، رودبار، رستم آباد و امامزاده هاشم به ایستگاه رشت می رسد.  

مدیر کل راه و شهرسازی گیلان: ریل قزوین - رشت از لحاظ محل اجرا و عبور از کوه‌های البرز و پیچیدگی مهندسی، یک ابر پروژه عمرانی است و طولانی‌ترین پل ریلی و سخت‌ترین بخش کریدور شمال - جنوب کشور در این مسیر واقع شده و برای احداث آن ۲۲ میلیون متر مکعب خاکبرداری و خاکریزی و افزون بر یک هزار و ۸۵۰ میلیارد تومان هزینه شده و در زمان بهره برداری (سال ۹۷) با قیمت گذاری روز، حدود پنج هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

ماکان پدرام با اشاره به اینکه ساخت راه‌آهن در استان گیلان در سال ۱۳۸۵ شروع و در سال ۱۳۹۷ به اتمام رسیده ، طول پروژه های ریلی این استان را ۱۶۱ کیلومتر و امتداد ریل‌گذاری را ۱۸۵ کیلومتر اعلام کرد.
وی مسیر ریلی قزوین - رشت را از لحاظ محل اجرا و عبور از کوه‌های البرز و پیچیدگی کارهای مهندسی، یک ابر پروژه عمرانی توصیف کرد که طولانی‌ترین پل ریلی و سخت‌ترین بخش کریدور شمال - جنوب کشور در این مسیر واقع شده است.

طبق اعلام وی، برای احداث راه آهن قزوین - رشت ۲۲ میلیون متر مکعب خاکبرداری و خاکریزی و افزون بر یک هزار و ۸۵۰ میلیارد تومان هزینه شده و در زمان بهره برداری (سال ۹۷) با قیمت گذاری روز حدود پنج هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

معاون وزیر راه و شهرسازی نیز در زمان افتتاح و بهره برداری مسیر ریلی قزوین – رشت، این پروژه را ابر پروژه و از افتخارات مهندسی کشور عنوان و تصریح کرد: رشت به ‌عنوان چهارمین مرکز استان در برنامه‌های اقتصاد مقاومتی حوزه حمل‌ و نقل به شبکه ریلی متصل شد.

خیرالله خادمی افزود: این مسیر ریلی واقع در کریدور شمال- جنوب به‌ عنوان یکی از فرصت‌های مهم اقتصادی ایران نه‌ تنها می‌تواند درآمد سرشاری از محل ترانزیت نصیب کشور کند، بلکه جایگاه سیاسی کشور را هم ارتقا خواهد داد.

ریل گذاری قطعه رشت، انزلی، آستارا آخرین پازل کریدور شمال - جنوب

کریدور شمال - جنوب همچون معدن سنگ های قیمتی در آستانه استخراج کامل و بهره دهی وافر است و آثار و برکات آن روز به روز خود را بیشتر نشان می دهد و از اشتغال آفرینی مستقیم و غیرمستقیم گرفته تا برنامه ریزی برای اتصال مناطق تجاری و صنعتی نزدیک به ریل ها آینده ای بس روشن از آن را در اذهان تداعی می کند.

خط آهن قزوین - رشت - انزلی - آستارا، از ایستگاه رشت به‌ دو شاخه رشت - انزلی به طول ۴۰ کیلومتر و رشت - آستارا به طول ۱۷۰ کیلومتر تقسیم می شود و قطعه قزوین - رشت اجرا شده و قطعه رشت - انزلی و آستارا با جدیت پیگیری و اجرا می شود تا بنادر گیلان به شبکه ریلی کشور متصل و کریدور شمال - جنوب تکمیل شود.

محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی: قطعه ریلی رشت- انزلی - آستارا مهم و مکمل کریدور استراتژیک شمال-جنوب است و اتصال رشت با ریل به انزلی و بندر آستارا به عنوان پروژه ای ۴۸ ماهه در دولت تدبیر و امید به سرانجام خواهد رسید و ۱۰ ماه آن سپری شده و بر اساس زمانبندی در حال انجام است.

محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی در ۲۳ آذرماه درباره قطعه ریلی رشت- انزلی - آستارا به عنوان مسیر مهم و مکمل کریدور استراتژیک شمال-جنوب گفت : اتصال رشت با ریل به انزلی و بندر آستارا به عنوان پروژه ای ۴۸ ماهه در دولت تدبیر و امید به سرانجام خواهد رسید و تا کنون ۱۰ ماه آن سپری شده و بر اساس زمانبندی در حال انجام است.

بنا بر اظهار وی ، اراضی دولتی به این امر اختصاص یافته و زمین هایی که مالکیت خصوصی داشت از مردم خریداری شده و همچنان هم خرید اراضی ادامه دارد و تکمیل این پروژه در زمانبندی مشخص حائز اهمیت است تا شبکه ریلی از طریق آذربایجان به کشور روسیه و سایر کشورها متصل شود و دولت آذربایجان نیز به این مهم علاقه‌مندی و اهتمام ویژه دارد. 

ارسلان زارع استاندار گیلان در شهریور ماه امسال از آغاز عملیات ساخت راه‌آهن رشت به آستارا با مشارکت قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (ص) خبر داد و بر گسترش میدان اجرای این پروژه تاکید کرد و به گفته وی راه آهن رشت - آستارا را نه تنها برای استان و کشورمان بلکه برای بسیاری از کشورهای جهان مهم است و مسئولان با درنظر گرفتن زمانبندی پروژه، اجرای آن را پیگیری و رصد می کنند.

علی اوسط اکبری مقدم معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان بر آزادسازی مسیر راه‌آهن آستارا-رشت تاکید کرد و از آزاد شدن مسیر بارانداز راه آهن آستارا تا تالاب استیل به مسافت حدود ۱۰ کیلومتر خبر داد و با اشاره به آغاز ریل گذاری از دو سمت رشت و آستارا برای تکمیل فاصله ۱۷۰ کیلومتری این دو شهر، خواستار استفاده از مصالح برداشت شده از تعریض محور آستارا-اردبیل در عملیات ریل گذاری شد.

تجارت ریلی مقرون به صرفه ترین مسیر صادرات و واردات کالا است و به گفته عباس صابر فرماندار آستارا ، روزانه هشت واگن محصولات کشاورزی از راه ‌آهن این شهرستان به کشورهای خارجی صادر می‌شود ضمن آنکه طبق اعلام کریم رسولی مدیر کل گمرک آستارا، امسال ۳۳۰ میلیون دلار کالا از مرز این شهرستان به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا صادر شده و این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۶۷ درصد افزایش یافته است.

رسولی ، این را هم اذعان کرد که هر روز ۱۲۰ دستگاه کامیون یخچال دار برای حمل و نقل محصولات کشاورزی از مرز آستارا تردد می ‌کنند و ظرف یک هفته گذشته ۵۰۳ کامیون خارجی وارد و ۴۸۶ کامیون خارج شده اند و و با اتصال ریل به رشت، میزان صادرات افزایش خواهد یافت.

آشکار است که توسعه ریلی کشور رونق اقتصادی و اثرگذاری سیاسی در منطقه و جهان را در پی دارد و تمرکز دولت بر تکمیل ابرپروژه هایی نظیر کریدور ریلی شمال - جنوب نشانه حکمت، دوراندیشی و تدبیر است و همانگونه که  امام راحل فرموده بود " هر که وابسته است، اسیر است" بنابراین باید با تقویت و توسعه صنعت حمل و نقل و شاهراه های ارتباطی و ترانزیت خارجی، کشور از وابستگی به درآمدهای نفتی رها شود و با ایجاد منابع جدید درآمد و اشتغال با سرعت در ریل پیشرفت و آبادانی حرکت کند.

گزارش از عیسی پاشاپور