۸۲ سال اجرای تعزیه با عشق/ «تکیه دولت» مجدد احیا شود

حاج مرتضی صفاریان هنرمند پیشکسوت عرصه تعزیه در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: من از ۶ سالگی تا امروز که بالغ بر ۸۸ سال سن دارم در مسیر تعزیه گام برداشته‌ام و با خود نیز عهد کردم که تا پایان عمر دست از این راه که معتقدم راه نجات است، برندارم.

وی افزود: من در ۶ سالگی با تشویق برادرم، پدرم که مکتب دار بودند و حاج سید محمد بزرگ، وارد تعزیه خوانی شدم. در آن دوران به دلیل حافظه خوبی که داشتم، نقش‌های متعددی چون شبیه حضرت علی اکبر (ع)، حضرت قاسم و جناب مسلم را اجرا کردم. آن زمان در روز ابتدای محرم حجه الوداع که روایت حرکت امام حسین (ع) از مدینه به کربلا بود، اجرا می‌شد و من به دلیل همین حافظه و صدای خوب، در آن شرکت می‌کردم و توانستم تمام اشعار را به خوبی حفظ و اجرا کنم البته پس از زمان بلوغ به دلیل تغییر تناژ صدا، مسیر اجرای من دچار تغییر شد.

این هنرمند ادامه داد: پس از دوران بلوغ، به دلیل علاقه‌ای که به شیپور داشتم، اشقیاخوانی را آغاز کردم البته در زمان ما بر خلاف دوران پدرم، اجرای تعزیه در تهران کار سختی بود زیرا اغلب با برخورد مأموران روبرو می‌شدیم. در آن زمان، برخورد با تعزیه خوانان تهران وحشتناک بود و در برخی موارد هتاکی، فحاشی و حتی ضرب و شتم این افراد نیز اتفاق می‌افتاد به همین خاطر اغلب تعزیه خوان‌ها در دوران پهلوی، به شهرستان‌ها می‌رفتند و در شهرهای مختلف اجرا می‌کردند.

صفاریان دوران شکوفایی تکیه دولت را اوج زمان هنر تعزیه خواند و گفت: پدرم همیشه تعریف می‌کرد که در زمان گذشته، تغزیه خوان‌ها، طی یک روز در تکیه‌های مختلفی چون تکیه دولت، تکیه نیاوران، ونک، تکیه بزرگ تجریش و شمس العماره اجرا می‌کردند و همیشه نیز فضا مملو از تماشاگران و مردم بود اما متأسفانه این مساله در زمان ما به دلیل فشارهای حکومت امکان‌پذیر نبود.

وی اجرای تعزیه را یک عشق خواند و اظهار کرد: در آن دوران که کار تعزیه با ممنوعیت و مشکلات بسیاری روبرو بود، من بسیار دل شکسته شدم اما در همان زمان نیز با خودم عهد کردم که تا پایان عمر دست از دامان امام حسین (ع) برندارم و تاکنون نیز به عهد خود وفا کردم. پس از این مشکلات من برای گذران معیشت زندگی خودم، در یک شرکت مشغول به کار شدم و در پایان هر هفته، کار تعزیه را نیز دنبال می‌کردم.

این هنرمند، تعزیه را روایت با شکوه رویداد کربلا خواند و بیان کرد: در مداحی یا سخنرانی‌های منابر، مخاطبان صرفاً شرح وقایع را می‌شنوند اما وقتی مردم به دیدن تعزیه می‌آیند، می‌توانند با لحظه به لحظه این رویداد بزرگ همراه شوند و آن را از نزدیک لمس کنند.

"در آن دوران به دلیل حافظه خوبی که داشتم، نقش‌های متعددی چون شبیه حضرت علی اکبر (ع)، حضرت قاسم و جناب مسلم را اجرا کردم"من در بسیاری از موارد شاهد بوده‌ام که کودکان نیز در مراسم دو طفلان مسلم از ته دل می‌گریند و عزاداری می‌کنند زیرا فضای اجرای تعزیه برای هر فرد و گروه سنی قابل درک است.

صفاریان خواستار ساخت محل ثابتی برای اجرای تعزیه‌، شد و گفت: من دارای مدرک درجه یک هنری شبیه خوانی معادل دکترا از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستم. این بدان معناست که این وزارتخانه، هنر تعزیه را باور دارد بنابراین امیدوارم که برای اثبات این باور، مکانی به نام «تکیه دولت» مجدداً راه اندازی شود تا جوانان علاقه‌مندی که از شهرهای مختلف با ما تماس می‌گیرند و به این کار عشق می‌ورزند، بتوانند در این فضا آموزش ببینند.

وی ادامه داد: متأسفانه امروز تعداد انگشت شماری از تعزیه خوان‌های پیشکسوت در بین ما هستند، بنابراین لازم است که برای حفظ تجربه این افراد، اقدامی شایسته انجام دهیم و فضایی را برای انتقال سینه به سینه این هنر، فراهم کنیم.

این هنرمند، بیان کرد: متأسفانه امروز تعزیه در صدا و سیمای ما نیز چندان حضور ندارد و عملاً این نمایش پخش نمی‌شود و بهایی نیز به تعزیه خوان‌ها داده نمی‌شود. به نظر من تعزیه خوان‌ها باید در شرایط کنونی بی ریا باشند و با وضو بر سر صحنه حاضر شوند. باید این هنرمندان در مطالعه نسخه‌ها دقت داشته باشند تا خدایی ناکرده این گنجینه که نسل به نسل منتقل شده، دچار بدعت نشود.

وی با اشاره به شیوع کرونا از لغو برنامه‌هایش در محرم امسال خبر داد و گفت: متأسفانه امسال به دلیل شیوع کرونا و قرمز شدن اغلب شهرها، امکان اجرای ما در شهرستان‌ها فراهم نشد. امیدوارم هر چه سریع‌تر این ویروس به پایان خود نزدیک شود و ما باز هم بتوانیم عاشقانه در راه سید و سالار شهیدان، اجرا کنیم.

این هنرمند در پایان صحبت‌هایش درباره اثر اجرایی خود در بیستمین جشنواره نمایش‌های آئینی و سنتی اظهار کرد: در این دوره از جشنواره ما تعزیه‌ای را تحت عنوان «مولا در یمن» اجرا خواهیم کرد.

این اثر داستان پادشاه مؤمن یمن است که فردی کافر و بت پرست در حیطه او به سرکشی پرداخته است. در این نمایش، پادشاه یمن، برای مدیریت این فرد سرکش، از پیامبر (ص) درخواست کمک می‌کند و ایشان نیز برای کمک به او، حضرت علی (ع) را به یمن می‌فرستد. اما زمانی که حضرت به یمن نزدیک می‌شود، فرد کافر، درهای شهر را می‌بندد و مانع ورود مولا می‌شود. در این مرحله وزیر پادشاه که من نقش او را بر عهده دارم، وارد عمل می‌شود و با ترفندی که می‌داند، حضرت را به داخل شهر هدایت می‌کند. این برنامه یک ساعت و نیم زمان دارد که در جشنواره اجرا خواهد شد.

بیستمین جشنواره نمایش‌های آئینی و سنتی از ۹ آذر ماه سال جاری به دبیری داوود فتحعلی بیگی برگزار خواهد شد.