یک ضرورت بشری؛ چرا توالت اهمیت دارد؟

خوردن لذت جدانشدنی زندگی است، اما معلوم نیست چرا بحث مستراح مایه مزاح یا اخم و تخم می‌شود. اگر مدرسه توالت نداشت، حاضر بودید روزی هشت ساعت در چنین جایی باشید؟ در سطح جهانی از هر سه مدرسه، یکی به اندازه کافی توالت ندارد و ۲۳ درصد مدرسه‌ها اصلا توالت ندارند. منظور از توالت بهداشتی، مکانی تمیز و سربسته، واجد آب و سیفون، چاهک، نور، تهویه و متصل به سیستم فاضلاب است.

سازمان ملل از سال ۲۰۱۳ مناسبتی جهانی تحت عنوان "روز توالت" تعیین کرده است؛ روزی برای تاکید بر یک حق مسلم انسانی؛ دفع بهداشتی برای همه. شعار امسال سازمان ملل "اهمیت توالت" است.

 در روز ۱۹ نوامبر، تشکل‌های غیردولتی، بخش خصوصی، نهادهای مدنی، حقوق بشری و جامعه بین‌المللی، هر یک به نوعی روی ابرام و الزام توالت درنگ می‌کنند. چرا؟ چون با تغذیه و تندرستی و حیات انسان‌ها پیوند دارد. ساختارهای آب و فاضلاب هر جامعه، آینه توسعه آن به حساب می‌روند. بهداشت یک حق بشری است و  برون رفت از فقر نیز به چرخه بهداشت مربوط می‌شود. 

 آمارها حقایق سرد و ساده‌ای را بیان می‌کنند. سازمان جهانی بهداشت می‌گوید دستکم دو میلیارد نفر از مردم، آ‌ب‌هایی را می‌نوشند که به مدفوع آلوده‌اند.

"خوردن لذت جدانشدنی زندگی است، اما معلوم نیست چرا بحث مستراح مایه مزاح یا اخم و تخم می‌شود"بیش از نیمی از جمعیت دنیا یعنی چهار میلیارد و دویست میلیون نفر، توالت سرپوشیده، مجهز به سیفون یا آب تمیز را ندارند. صدها میلیون نفر در بیابان، حاشیه جاده‌ها، پشت درختان و در طبیعت خود را تخلیه می‌کنند. قضای حاجت در فضای باز عمدتا در مناطق روستایی و دورافتاده رایج است، بیش از همه در آفریقا و هند.

یک دستشویی تمیز، شاخص سلامت، کرامت و رفاه انسانی است و در مورد زنان یا کودکان، ضامن ایمنی آنها. زنان و دختران در مناطق فاقد توالت، معمولا منتظر تاریک شدن هوا می‌مانند تا به جای خلوتی بروند. همین امنیت آنها را به خطر می‌اندازد.

در مناطق روستایی هند بسیاری از تجاوزها و تعدی‌ها در زمان دور شدن دخترها و زنان از خانه برای این نیاز انسانی روی می‌دهند.

بسیاری از مستراح‌ها در هند چنین وضعیتی دارند.

۴۶ درصد مدارس کشورهای رو به توسعه توالت ندارند و تقریبا نیمی از مدارس دنیا، فاقد امکان شست‌وشوی دست‌ها با آب و صابون هستند. وجود توالت تمیز در مدارس به خصوص برای دخترها ضروری‌تر است که ایستاده ادرار نمی‌کنند. اکثر دخترها به دلیل عدم دسترسی به دستشویی مناسب، یا مدام غیبت دارند یا ترک تحصیل می‌کنند. بسیاری در دوران پریود هم به همین دلیل مدرسه نمی‌روند.

دست کم سالی ۲۹۷ هزار کودک زیر پنج سال، یعنی روزی ۸۰۰ بچه، به دلیل اسهال و بیماری‌های مرتبط با آب ناسالم و آلوده می‌میرند.

"شعار امسال سازمان ملل "اهمیت توالت" است. در روز ۱۹ نوامبر، تشکل‌های غیردولتی، بخش خصوصی، نهادهای مدنی، حقوق بشری و جامعه بین‌المللی، هر یک به نوعی روی ابرام و الزام توالت درنگ می‌کنند"این مرگ و میر‌ها با دفع بهینه فاضلاب و دسترسی به مستراح‌ بهداشتی قابل پیشگیری هستند.

همه ساله نزدیک ۲۷۰ میلیارد دلار برای درمان بیماری‌های مربوط به بهداشت آب و فاضلاب در دنیا هزینه می‌شود و این دو برابر بودجه‌ای است که نهادهای بین‌المللی برای کمک‌های عمرانی به کشورهای نیازمند اختصاص می‌دهند. این در حالی است که هر یک دلار سرمایه‌گذاری برای احداث توالت بهداشتی، ۵/ ۲ دلار بازدهی دارد. این بازدهی در روستاها و مناطق دورافتاده به ۵ دلار می‌رسد زیرا به کاهش چشمگیر هزینه‌های پزشکی و افزایش بهره‌وری می‌انجامد. 

محرومیت مضاعف

سودان جنوبی بدترین نقطه دنیا برای یافتن توالت خانگی است. ۳/ ۹۳ درصد از جمعیت این کشور به دستشویی به معنای متعارف آن دسترسی ندارند. امری که ارتباط مستقیمی با سلامت عمومی دارد و طرفه آن که میانگین امید به زندگی در سودان جنوبی تنها ۵۵ سال است.

و این واقعیت تنها به کشورهای در حال توسعه محدود نیست.

در روسیه تقریبا ۲۸ درصد جمعیت به توالت خصوصی و تمیز دسترسی ندارند. در ایرلند این نرخ شامل ۵/ ۹ درصد جمعیت می‌شود.

در چاد، بنین،

اتیوپی، موریتانی، هاییتی، مالاوی و تیمور شرقی اکثر مردم در فضای باز قضای حاجت می‌کنند. تصور می‌شود که حداقل ۱۰ درصد از جمعیت جهان از مواد غذایی آبیاری شده با فاضلاب استفاده می‌کنند. کارشناسان سازمان ملل برآورد کرده‌اند که زمین‌های زراعی در مناطق حاشیه‌شهری که عمدتاً با فاضلاب شهری تصفیه نشده آبیاری می‌شوند، حدود ۳۶ میلیون هکتار باشند. 

در روستاهای اوگاندا مستراح‌ چندین خانوار مشترک است؛ جایی محصور شده با پلاستیک و پارچه و چاهکی که فضولاتش به رودخانه‌ می‌ریزد.

فاضلاب‌های روباز و آب‌های آلوده به مدفوع، عامل بیماری‌هایی چون وبا، اسهال خوبی، هپاتیت آ، تیفویید، فلج اطفال یا بیماری‌های انگلی و تراخم هستند. سازمان ملل می‌گوید از هر ده نفر در دنیا، یک نفر آب سالم در اختیار ندارد. بررسی های سازمان ملل متحد نشان می دهد که بیش از سه میلیارد نفر در منازلی زندگی می‌کنند که به امکانات اولیه برای شستن دست‌ها با آب بهداشتی و صابون مجهز نیستند.

دسترسی به آب، سرویس بهداشتی و بهداشت برای همه در سراسر جهان در نهایت هدف برنامه ششم توسعه پایدار است. اما این هدف تنها با اراده جهانی میسر می‌شود و چشم‌اندازهای دیگر سند ۲۰۳۰ نیز در گرو تحقق این هدف است. بدون آب و بهداشت کافی، گرسنگی پایان نخواهد گرفت و برابری جنسیتی، دسترسی به آموزش و زندگی سالم برای همه تضمین نخواهد شد. 

نکته‌هایی در باره توالت

• بسیاری افراد در زمان بالا گرفتن مشاجرات خانوادگی به توالت پناه می‌برند.
• جورج دوم پادشاه انگلستان در سال ۱۷۶۰پس از سقوط از سکوی مستراح درگذشت.
•  باستانی‌ترین شواهد وجود آبریزگاه در اسکاتلند یافته شده‌ با قدمت ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح.
• نشیمن یک توالت عمومی می‌تواند "میزبان" بیش از ۴۰ هزار میکروب باشد.
• در دستشویی‌های همگانی، اولین اتاقک همیشه کمترین استفاده را دارد؛ پس منطقا از باقی تمیز‌تر است.
• هنگام رفع گرفتگی توالت‌ها، اشیای عجیبی در راه آب پیدا می‌‌‌شوند: عینک، مسواک، دندان مصنوعی، عروسک، زیرپیراهنی‌ یا ساعت. در سال‌های اخیر بیش از هر چیز موبایل به چاهک افتاده است.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  توالت در قطب شمال

  این توالت در آلاسکا دارای چشم‌اندازی بی‌نظیر است.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  این هم یک توالت است!

  توالت‌هایی در دیگر نقاط جهان وجود دارند که بدون هرگونه امکانات بهداشتی، آب، برق و فاضلاب هستند. این توالت عمومی در ماتور هند واقع شده است.

  "سازمان جهانی بهداشت می‌گوید دستکم دو میلیارد نفر از مردم، آ‌ب‌هایی را می‌نوشند که به مدفوع آلوده‌اند"نارندرا مودی نخست وزیر هند می‌گوید "توالت مهم‌تر از معبد است". برنامه او این است که تا پایان سال ۲۰۱۹ همه شهروندان هند به توالت‌های تمیز و بهداشتی دسترسی داشته باشند.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  حق توالت تمیز

  به گزارش یونیسف نزدیک به دو و نیم میلیارد نفر در جهان فاقد سرویس بهداشتی هستند و سالانه یک و نیم میلیون کودک به علت عدم دسترسی به سرویس‌های بهداشتی به انواع گوناگون بیماری‌ها مبتلا می‌شوند. تعداد افرادی که به علت بیماری‌های ناشی از عدم دسترسی به توالت بهداشتی می‌میرند بیشتر از کشته‌شدگان توسط بیماری‌های مالاریا و سرخک است. (عکس: حرکت اعتراضی فعالین صلیب سرخ برای حق دسترسی به توالت تمیز در سیدنی)

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  سرمایه‌گذاری در بهداشت

  بیماری‌های واگیردار در جاهایی که توالت بهداشتی وجود ندارد با سرعت بیشتری رواج می‌یابند. اثبات این امر را می‌توان در کیبرا، بزرگترین حلبی‌آباد آفریقا دید که ساکنان آن در درون کیسه‌های پلاستیک مدفوع می‌کنند و آن را دور می‌اندازند.

  اما از زمانی که این توالت‌ها (عکس) در محلات فقیرنشین نایروبی ساخته شده‌اند از میزان بیماری‌های واگیردار نیز بشدت کاسته شده است.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  کار کثیف و خطرناک

  در بخش‌های وسیعی از هند فاضلاب وجود ندارد. به همین منظور افرادی استخدام می‌شوند (عکس) که با دست توالت‌ها را خالی می‌کنند. کاری که انجام آن از ۲۰ سال پیش رسما ممنوع شده، اما تاکنون هیچ کارفرمایی به خاطر استخدام افراد برای انجام این کار به دادگاه کشیده نشده است.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  توالت در مناطق بحرانی

  در مناطق بحران زده مثل این اردوگاه آوارگان سومالیایی در تونس (عکس) تهیه سرویس‌های بهداشتی نیاز به کار بزرگ لجستیکی دارد. در این اردوگاه‌ها معمولا سرویس‌های بهداشتی وجود ندارند و باید سرویس‌های از پیش ساخته شده به این مناطق منتقل شوند.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  مشکل توالت در زمان بحران

  به محض وقوع بحران در یک منطقه (عکس: زلزله در غرب ایران) نخستین مشکل که پای بسیاری از بیماری‌ها را نیز باز می‌کند، مشکل توالت تمیز است.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  راه حل پایدار

  در "ال آلتو" در نزدیکی لاپاز پایتخت بولیوی، توالت‌هایی ساخته شده‌اند که مدفوع را از ادرار جدا می‌کند و سپس مدفوع تبدیل به کود شده و در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد. چمن یک استادیوم فوتبال نیز از این کود استفاده می‌کند.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  شرق اروپا

  نزدیک به ۲۰ میلیون نفر از شهروندان اتحادیه اروپا در شرق این قاره از توالت‌های بهداشتی برخوردار نیستند.

  "بیش از نیمی از جمعیت دنیا یعنی چهار میلیارد و دویست میلیون نفر، توالت سرپوشیده، مجهز به سیفون یا آب تمیز را ندارند"این توالت‌ها مخصوصا در مناطق روستایی چاه‌های آب را آلوده می‌کنند.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  توالت راه ساده مبارزه با فقر

  ساخت یک توالت ساده می‌تواند ناجی انسان‌های بسیاری در سراسر جهان باشد. سازمانToilet Twinnin برای تیرامه آیاگو (عکس) و خانواده‌اش در اتیوپی یک توالت ساده ساخت. تا پیش از این اعضای خانواده همیشه بیمار بودند. اما حالا می‌توانند هزینه‌هایی را که قبلا برای دارو و درمان می‌پرداختند در راه‌های دیگری مثلا مدرسه بچه‌ها خرج کنند.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  فرهنگ توالت

  روش استفاده از توالت یکی از نشانه‌های فرهنگ است و در ایران این فرهنگ تحت تاثیر احکام شریعت قرار دارد.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  آبریزگاه

  تا قبل از انقلاب "آبریزگاه ایستاده" در ایران رایج بود. این آبریزگاه‌ها اما در احکام شریعت "مکروه" هستند و بعد از انقلاب در بسیاری از اماکن همچون سینماها برچیده شدند.

  ورود و استفاده مجدد از این آبریزگاه‌ها در محافل محافظه‌کار و رسانه‌های وابسته به آنان بحث‌برانگیز شد.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  سرویس بهداشت عمومی

  تهران، شهری که جمعیت آن در سال ۱۳۹۵ به بیش از ۱۲ میلیون نفر رسیده است با بحران "سرویس بهداشتی عمومی" روبرو است که به گفته شهروندان در مورد بسیاری از آنها واژه "بهداشتی" اغراق‌آمیز است. البته در سال‌های اخیر تلاش‌هایی هم برای بهبود این وضعیت صورت گرفته که به تناسب کلان‌شهری مثل تهران و یا دیگر کلان‌ شهرها، ناکافی است.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  توالت‌های کنار جاده

  سرویس‌های بهداشتی در جاده‌های ایران کابوس هر گردشگری است. آن‌ها یا آب ندارند و شیر آب‌شان شکسته شده است یا اگر هم آب دارند، کثیفی مضاعف مانع استفاده از آن می‌‌شود.

• روز جهانی توالت؛ بهداشت و سلامتی با توالت‌های تمیز

  توالت عمومی در ایران رسمیت ندارد

  همه به ضرورت وجود سرویس بهداشتی عمومی آگاهند، اما هرگز در ساختارهای شهری ایران به رسمیت شناخته نشده است. بیماران، سالمندان، کودکان و به‌خصوص افرادی که مجبورند به‌خاطر شغل‌شان تمام روز را در خیابان بگذرانند، مانند رانندگان تاکسی، از این وضعیت در رنج هستند.
  
  نویسنده: محمود صالحی