سایه سنگین کرونا بر زندان‌ها از ایران تا کلمبیا

طبق ارزیابی کارشناسان در حال حاضر حدود ۱۱ میلیون زندانی در سراسر جهان وجود دارد. اکثر آنان در زندان‌ها و بازداشتگاه‌های پرتراکم به سر می‌برند، امکان فاصله گرفتن ندارند و در اغلب موارد از آب گرم، صابون، مواد شوینده و خدمات پزشکی محروم‌اند.

افزون بر شرایط بد بهداشتی و تراکم‌ بیش‌اندازه، آلودگی هوا و سلول‌هایی که از هوا و اکسیژن کافی برخوردار نیستند، سبب شده که زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها به محیطی مناسب به شیوع ویروس کرونا بدل شوند.

به گفته میشل باشله، کمنیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل فاصله‌گیری و قرنطینه کردن خود در شرایط کنونی بازداشتگاه‌ها و زندان‌ها عملا ممکن نیست. او از این رو کشورهای جهان را خطاب قرار داده و در دوران بحران کرونا گفته است: «آنهایی را که پشت میله‌های زندان به سر می‌برند، فراموش نکنید».

میشل باشله، کمیسر حقوق بشر سازمان ملل

برخی از کشورها در این راستا شماری از زندانیانی را که مرتکب جرایم غیرسنگین شده‌اند، عفو کرده و یا به حصر خانگی فرستاده‌اند.

اکثر زندانیان اما همچنان در حبس به سر می‌برد و به ویژه در کشورهایی که وضعیت بازداشتگاه‌ها بسیار وخیم است، ناآرامی‌ها و درگیری‌هایی خشونت‌آمیز و گاه مرگبار روی داده است، از جمله در ایران.

به گزارش اهرو، سازمان حقوق بشر اهواز دو زندان مرکزی شیبان و سپیدار در این شهر در دو روز گذشته صحنه اعتراضات زندانیان و درگیری آنان با نیروهای گارد و محافظان زندان بوده است.

بنا بر گزارش سازمان حقوق بشر اهواز، زندانیان که به خاطر شیوع ویروس کرونا و عدم رسیدگی پزشکی خواستار آزادی موقت از زندان شده بودند، با واکنش خشونت‌آمیز مسئولان زندان روبرو شدند. فعالان حقوق بشری در این ارتباط از زخمی و کشته شدن عده‌ای از زندانیان خبر داده‌اند.

سایت خبری هرانا که بازتاب‌دهنده مسایل حقوق بشری در ایران است نیز روز سه‌شنبه ۱۲ فروردین (۳۱ مارس) از درگیری‌های مشابهی در زندان‌های عادل‌آباد شیراز، الوند همدان، پارسیلون خرم‌آباد و چند بازداشت‌گاه دیگر از جمله در تبریز، سقز و مهاباد خبر داده بود.

مقامات قضایی جمهوری اسلامی گفته‌اند که در راستای مقابله با گسترش کرونا در هفته‌های اخیر به بسیاری از زندانیان مرخصی داده‌‌اند.

گفته می‌شود که تا کنون حدود ۱۰۰ هزار زندانی به مرخصی فرستاده شده‌اند. تعداد انگشت‌شماری از آنان از زندانیان سیاسی و فعالان کارگری هستند، اما نهادهای حقوق بشری با توجه به وضعیت نگران‌کننده این دسته از زندانیان خواهان آزادی فوری آنان شده‌اند.

سازمان عفو بین‌الملل روز پنجشنبه (۲۹ اسفند / ۱۹ مارس) به خبر اعطای عفو به محکومان جرایم "امنیتی" با محکومیت کمتر از حبس پنج سال که از سوی مقامات جمهوری اسلامی اعلام شد، واکنش نشان داده بود.

عفو بین‌الملل این تحول را مثبت ارزیابی کرده، اما تصریح کرده بود، بسیاری از کسانی که مقامات آن‌ها را "زندانیان امنیتی" می‌نامند در واقع زندانیانی هستند که به دلایل سیاسی محکوم شده و از ابتدا هم نباید زندان می‌شدند.

این نهاد حقوق بشری با انتشار بیانیه‌ای متذکر شده بود که مقامات جمهوری اسلامی "هنوز فاصله زیادی تا آزادی همه زندانیان عقیدتی دارند و بسیاری از جمله مدافعان حقوق بشر و معترضان صلح‌جویی که در رابطه با اعتراضات آبان و دی ۱۳۹۸ بازداشت شده‌اند، مشمول قرار آزادی نشده‌اند".

عفو بین‌الملل از جمهوری اسلامی خواستار آزادی فوری و بی‌قیدوشرط همه زندانیان عقیدتی شده و تآکید کرده بود، "هیچ کس نباید به خاطر استفاده مسالمت‌آمیز از حقوق انسانی‌‌اش مجبور به تحمل حتی یک روز زندان شود".

​​​​استقرار پلیس روی سقف یکی از زندان‌های کلمبیا که صحنه شورش زندانیان بوده است

وضعیت زندانیان در کشورهای دیگر

با توجه به گسترش پرشتاب ویروس کرونا شرایط کنونی در زندان‌ها و بازداشتگاه‌های بسیاری از کشورها از جمله خاورمیانه نگران‌کننده گزارش شده است.

به گزارش سازمان‌های حقوق بشری تراکم زندان‌های مصر وحشتناک است.

"به گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر بسیاری از زندانیان از نور و اکسیژن کافی برخوردار نیستند.شمار زندانیان در ترکیه بر حدود ۳۰۰ هزار نفر بالغ می‌شود"به گزارش عفو بین‌الملل در حال حاضر هزاران فعال حقوق بشری، روزنامه‌نگار، دگراندیش و منتقد حکومت در زندان به سر می‌برند.

زندانیان مصری گفته‌اند که محافظان و زندانبانان حتی صابون و کاغذ توالت را از آنان می‌گیرند. به گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر بسیاری از زندانیان از نور و اکسیژن کافی برخوردار نیستند.

شمار زندانیان در ترکیه بر حدود ۳۰۰ هزار نفر بالغ می‌شود. دولت ترکیه برای جلوگیری از شیوع سریع ویروس کرونا اعلام کرد که تا ۹۰ هزار زندانی را پیش از موعد آزاد می‌کند و از آن گذشته مجازات حبس زندانیانی که دچار سابقه بیماری هستند و یا بالای ۶۵ سال سن دارند، به حبس خانگی تغییر می‌دهد.

البته این اقدام شامل حال زندانیانی نمی‌شود که دچار جرایم سنگین مانند قتل و "جرایم تروریستی" شده‌اند. این درحالی است که بسیاری از خبرنگاران و منتقدان مخالف دولت ترکیه به خاطر اتهامات به اصطلاح تروریستی و امنیتی بازداشت شده و در زندان به سر می‌برند.

شرایط حبس در کشورهای آسیایی از جمله تایلند و فیلپین نیز بسیار وخیم است. در فیلیپین ۴۷۰ زندان و بازداشتگاه وجود دارد.

شمار زندانیان این زندان‌ها بیش از پنج برابر گنجایش آن‌هاست.

تراکم زندانیان در یکی از بازداشتگاه‌های برزیل

در برزیل ۷۱۰ هزار زندانی وجود دارد که در حبس به سر می‌برند. این در حالی است که زندان‌های برزیل تنها برای حدود ۴۱۵ هزار زندانی گنجایش دارد. خطر شیوع کرونا به تازگی سبب شد که ۱۳۰۰ زندانی یکی از بازداشتگا‌ها دست به شورش بزنند.

زندان‌های کلمبیا نیز در هفته‌های اخیر به خاطر محدودیت‌هایی که بر زندانیان اعمال شده، صحنه شورش و درگیری‌های متعددی بوده است. زدوخوردهایی که در یکی از زندان‌های بوگوتا روی داد، ۲۳ زندانی کشته و ۸۰ تن دیگر زخمی شدند.

وضعیت نگران‌کننده کنونی به خاطر شیوع ویروس کرونا سبب شده که دولت کلمبیا تغییر مجازات ۱۵ هزار زندانی را از حبس در زندان به حبس خانگی تغییر دهد، از جمله در مورد کسانی که بالای ۶۰ سال سن دارند و یا دچار سابقه بیماری سخت هستند.

ایالات متحده آمریکا کشوری است که با ۳ / ۲ میلیون نفر بیشترین شمار زندانیان در جهان را داراست. با توجه به شیوع کرونا چندین ایالت آمریکا قصد دارند، کسانی را که مرتکب جرایم خفیف شده‌اند، پیش از موعد آزاد کنند.