گنج بی‌رنج تولید تیلاپیا در دل شوره‌زارها!

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، تحریم های آمریکا و متحدانش علیه ملت ایران هر روز رنگ تازه ای به خود می گیرد به طوری که این کشور با وجود ادعاهای مبنی بر عدم تحریم غذایی و دارویی ایران همواره به انحا مختلف این دو فقره را نیز به تحریم های خود اضافه می کند و با تمام قوا درصدد است تا امنیت غذایی و دارویی کشورمان را با اخلال مواجه سازد.

به طوری که در آخرین مورد بانک کشاورزی کشورمان به عنوان عامل اصلی نقل و انتقال پول در بخش کشاورزی و ۳۶ قلم از تجهیزات مورد نیاز در صنایع تبدیلی و تکمیلی صنایع غذایی را با تحریم مواجه کرده است.

از طرف دیگر یادمان نرفته است که بدخواهان این کشور همواره با دستکاری در محصولات غذایی درصدد نابودی صنعت کشاورزی هستند صنعتی که در زمان تحریم یکی از بهترین بخش اقتصادی کشور بوده و توانسته باری از مشکلات اقتصاد کشور را بر دارد و همواره در این راه موفق بوده است.

به همین دلیل تامین امنیت غذایی کشور به عنوان راهبرد اساسی در برنامه های مختلف کشور از جمله برنامه ششم توسعه مورد تاکید قرار گرفته و کارشناسان خبره حوزه کشاورزی برنامه های زیادی را برای تحقق این امر با توجه به وضعیت اقلیمی و آب و هوایی کشور پیشنهاد داده اند.

راهکاری برای تحقق امنیت غذایی در مناطق گرم و خشک و کویری

این کارشناسان معتقدند بسیاری از مناطق کشورمان خشک بوده و از مشکلات آبی رنج می برند به همین دلیل ۴ پیشنهاد توسعه کشت دیم (خصوصا در مناطق غربی کشور)، پرورش گیاهان و محصولات کشاورزی در مناطق خشک و کویری(خصوصا سالیکورنیا)، پرورش آبزیان در آبهای شور و لب شور(خصوصا تیلاپیا) و توسعه پرورش دام در مناطق بیابانی و خشک(شتر) را ارائه کرده اند.

اما تیلاپیا که به عنوان یکی از پیشنهادات مطرح شده نوعی آبزی است که در آبهای شور و بلا استفاده می تواند با تراکم بالا پرورش یابد به طوری که اگر در یک استخر با ابعادی خاص بتوان یک تن قزل آلا یا کپور پروش داد می توان در همان استخر ۶ تا ۱۰ تن تیلاپیا پرورش داد.

تیلاپیا، بومی کشور مصر بود و معروفترین و پرکاربردترین نوع آن تیلاپیای نیل است، این ماهی به راحتی می تواند در آب‌های شور و لب‌شور پرورش داده شود و نیاز کمی به آب و منابع آبی شیرین دارد. قدمت پرورش آن به قبل از میلاد مسیح بر می گردد و برای امنیت غذایی مردمان آن زمان مسیح(ع) پرورش این گونه را سفارش کرده است، علاوه بر این این ماهی مزایایی خوراکی و درمانی زیادی داشته و هم اکنون تیلاپیا دومین ماهی پرورشی جهان است و بر اساس پیش‌بینی فائو (سازمان خواربار جهانی) تا سال ۲۰۳۰ به اولین ماهی پرورشی جهان تبدیل خواهد شد.

مزایایی تولید و پرورش ماهی تیلاپیا

از مهم‌ترین مزایای پرورش و تولید ماهی تیلاپیا در کشور می توان به رشد سریع ماهی تیلاپیا، قابلیت پرورش در آبهای شور و لب شور مناطق کویری، مقاومت در برابر شرایط زیست‌محیطی و بیماری‌ها، نیاز تغذیه‌ای کم و ارزان، تراکم‌پذیری در سیستم‌های پرورشی، بازارپسندی، قابلیت تلفیق پروش ماهی تیلاپیا در دیگر فعالیت‌های کشاورزی، هزینه‌های کم تولید و نیازهای محدود سرمایه‌گذاری اولیه، ماهی سبز سازگار با محیط‌زیست (نیاز کم به دارو و آنتی‌بیوتیک)، داشتن طعم و مزه خوب، کم‌استخوان بودن ماهی تیلاپیا، فیله پذیری آسان، ارزان‌قیمت بودن، عدم استفاده از آب‌های شیرین در تولید این ماهی، هزینه تولید پایین‌تر نسبت به سایر گونه‌های پرورشی آبزیان، نیاز به تعویض آب کم در طول دوره پرورش اشاره کرد.

اما در ایران تولید و پرورش آن همیشه محل نزاع مخالفین و موافقین پرورش آن بوده به طوری که حتی سازمان حفاظت محیط زیست ۱۳ سال جلوی تولید آن را در کشور گرفت ولی همزمان تولیدکنندگان در ۲۵ استان کشور آن را پرورش می دادند.

تیلاپیا آبزیان دیگر را نمی خورد و مشکل محیطی زیستی ندارد

این تولید کنندگان براساس استنادهای سازمان های محیطی زیستی، شیلاتی، غذایی و بهداشتی جهان پرورش این ماهی را مثبت تلقی کرده و هیچ مشکلی برای آن متصور نبودند ولی باز لابی های مختلف تولیدکنندگان دیگر آبزیان با شایعه پراکنی تولید آن را به ضرر کشور می دیدند.

نمونه ای از این شایعات به همه چیز خوار بودن این ماهی ارزشمند اشاره داشت، اما کارشناس خبره شیلاتی این موضوع را شایعه ای فاقد منطق علمی می دانستند.

در همین خصوص نسرین مشایی، رئیس مرکز تحقیقات شیلات بافق یزد گفت: متاسفانه شایعاتی باعث شده که تیلاپیا را به عنوان ماهی همه چیز خوار معرفی کرده اند که گونه های دیگر آبزیان را می خورد و از بین می برد در حالی که طبق تعاریف علمی این امر فاقد اعتبار است.

وی افزود: تمامی موجودات زنده نیاز به تامین پروتئین دارند که اگر بخواهیم آنها را بر همین اساس رتبه بندی کنیم باید بگویم هر موجودی یا گیاه خوار است یا گوشتخوار و یا همه چیز خوار.

رئیس مرکز تحقیقات شیلات بافق یزد در ادامه یادآور شد: طبیعتا به دلیل این تقسیم بندی موجود گوشتخوار نیازهای پروتئینی خود را از منابع حیوانی، موجود گیاخوار از منابع گیاهی و موجود همه چیز خوار از هر دو منبع حیوانی و گیاهی تامین می کند و این امر به منزله آن است که هر غذایی را نمی خورد.

مشایی افزود: تیلاپیا در مراحل اولیه نوزادی خود بیشتر از پروتئین حیوانی(پلانکتونهای درون آب) و در سنین رشد و بلوغ به دلیل تغییراتی که در روده اش رخ داده از پروتئین گیاهی استفاده می کنند به همین دلیل به آن همه چیز خوار می گویند پس ماهی یا آبزیان دیگر را نمی خورد.

اما بالاخره مجوز تولید این ماهی ارزشمند پس از کش و قوس های فراوان سازمان شیلات و سازمان حفاظت از محیط زیست در سال ۹۷ به ۴ استان قم، یزد، سمنان و خراسان جنوبی داده شد و انتظار می رود روند مجوزگیری سایر استانهای مرکزی ایران نیز دیری نپاید، هم اکنون نیز خبرها حاکی از آن است که تکثیر علاوه بر استانهای فوق در جیرفت کرمان نیز شروع شده است، به همین دلیل قصد داریم در این گزارش وضعیت تولید این ماهی در این استانها بررسی کنیم.

ایران به لحاظ فرآوری ماهی تیلاپیا دچار مشکلات عدیده ای است

در همین خصوص محمد جواد فتال پور یکی از پرورش دهندگان این ماهی که در جاده قم مبادرت به پرورش این ماهی کرده است اظهار کرد: خوشبختانه امسال توانستم ۲۰ تن تیلاپیا از مزارع خود برداشت کنم ولی به لحاظ فروش و بازار با مشکلات عدیده ای روبرو هستیم.

وی افزود: در حال حاضر فیله ماهی تیلاپیای وارداتی در بازار داخلی به شدت گران فروخته می شود تا جایی که بعضا به ۸۰ هزار تومان هم می رسد ولی تولیدکنندگان در فروش این ماهی مشکل دارند چون مردم به فیله شده این ماهی علاقمند هستند.

فتال پور در ادامه اظهار نمود: متاسفانه هزینه های تولید ماهی تیلاپیا خصوصا کارگر و خوراک افزایش یافته است و از طرف دیگر این ماهی را خریداران به قیمت بسیار پایینی از ما خریداری می کنند، چون کشورمان به لحاظ فرآوری مشکل شدید دارند ولی به لحاظ کلی تولید تیلاپیا در کشور برای سالهای ابتدایی پرورش آن بسیار خوب است.

این تولید کننده ماهیان گرمابی با بیان این که قیمت عادلانه خرید تیلاپیا از تولیدکننده ۲۵ هزار تومان است، گفت: هر چند شاید اگر مجبور باشیم کمتر از این میزان نیز بفروشیم ولی خریدار باید کیلویی ۳۲ هزار تومان در بازار خریدکند، استانهای جنوبی باید بتوانند مجوز پرورش این ماهی را بگیرند چون مشکلات کمتری را به لحاظ سرما و دما درفصل زمستان دارند.

وی در پایان گفت: خوشبختانه در سه سال اخیر دیگر محیط زیست فشارهایی که سالهای قبل به تولیدکنندگان این ماهی وارد می کرد را نکرده و مشکلاتمان در این زمینه کم شده است.

شیلات اتحادیه ماهیان گرمابی را غریبه می داند

در همین خصوص حسن آقازاده، مدیرعامل اتحادیه ماهیان گرم‌آبی نیز گفت: سازمان شیلات ایران در تولید و پرورش گونه های آبزی پروری جدید مشورتی با تشکل ها و صنوف نمی کند به همین دلیل است که از اهداف پرورش این ماهی در کشور خبر خاصی ندارم.

وی افزود: قرار بود که این ماهی به صورت پایلوت در آبهای شور و لب شور ۴ استان کویری کشور تولید و پرورش یابد و مطالعات آن صورت گیرد ولی تاکنون بازخوردی از کارهای آنان به اصناف داده نشده است.

پرورش ماهی تیلاپیا در ایران به دلیل مقاومت بالا در برابر بیماری‌ها، سازگاری و آداپته شدن با شرایط متنوع زیست‌محیطی، قابلیت تبدیل ضایعات کشاورزی- دامی و آلی به پروتئین باکیفیت بالا، میزان رشد بالا، دارای قابلیت در دسترس بودن و اقتصادی بودن و رشد سریع و آسان در پرورش متراکم از اهمیت بالایی برخوردار است.

استانهای پایلوت به تدریج وارد مدار تولید می شوند

عیسی گلشاهی، مدیریت کل دفتر بهبود کیفیت، ترابری و توسعه بازار سازمان شیلات در مورد تحقق اهداف پرورش این ماهی در کشور گفت: تولید و پرورش ماهی تیلاپیا در کشور نیازمند یکسری زیرساخت ها بوده که این زیرساخت ها به تدریج در ۴ استانی که مجوز تولید و تکثیر و پرورش ماهی تیلاپیا توسط سازمان حفاظت محیط زیست برای آنها صادر شده، ایجاد می شود.

وی افزود: آخرین استانی که زیرساخت های آن در حال ایجاد است، خراسان جنوبی بوده که به تدریج وارد مدار تولید می شوند و این تولیدات مورد استفاده مصرف کنندگان و مردم قرار می گیرد.

مدیریت کل دفتر بهبود کیفیت، ترابری و توسعه بازار سازمان شیلات اظهار کرد: در بخش فرآوری ما همچنان مشکل داریم ولی تولیدات فرآوری شده این ماهی در استانهای یزد و قم به دست مصرف کننده رسیده است.

۵۰۰ تن تولید داشته ایم

حسینعلی عبدالحی، معاون توسعه آبزی پروری سازمان شیلات ایران نیز در این باره گفت: تا سال ۹۸ خوشبختانه توانسته ایم ۵۰۰ تن تیلاپیا در کشور تولید کنیم.

وی افزود: از طرف دیگر برنامه هایی را برای تولید بیشتر و گرفتن مجوزهای بیشتر برای استانهای کشور برنامه ریزی کرده ایم، ولی فعلا با قدرت برنامه هایمان را در ۴ استانی که سازمان محیط زیست مجوز داده(قم، یزد، سمنان، خراسان جنوبی) جلو می بریم و مذاکرات دیگری را برای دیگر استانها نمی کنیم البته تا زمانی که اقدامات این استانها به منصه ظهور رسیده و موفقیت آمیز باشد.

معاون توسعه آبزی پروری سازمان شیلات ایران اظهار نمود: البته در بحث تکثیر مرکزی را به جز این ۴ استان در جیرفت کرمان تاسیس کرده ایم، ولی به صورت کلی باید عرض کنم که تولید ماهی تیلاپیا در سه سال اخیر با همکاری خیلی خوبی که سازمان حفاظت از محیط زیست داشته موفقیت آمیز بوده است.

عبدالحی گفت: باید سودآوری تولید و تکثیر ماهی تیلاپیا برای بخش خصوصی محرز شود تا آنها از تیلاپیا استقبال کرده و تولید این محصول گسترش یابد چون از نظر تحریم و شرایط کرونا عرصه تنگ تر شده و ما نتوانسته ایم جلسه ای تشکیل دهیم تا بخش خصوصی را قانع کنیم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص مشکلات فرآوری این محصول گفت: کشور چین سالها زحمت کشید تا توانست سیستم عرضه و فرآوری تیلاپیا را تحقیق و به نتیجه برساند تا بازارها برایش فراهم شود ولی تولیدات چین بسیار زیاد است ولی در ایران تیلاپیا به میزان هنوز ۵۰۰ تن که عدد کمی است تولید می شود.

معاون توسعه آبزی پروری سازمان شیلات ایران بیان کرد: البته سازمان تحقیقات شیلات فعالیت های مفیدی را در این زمینه انجام داده و امیدواریم به سرانجام مطلوب برسیم.

عبدالحی در پایان گفت: در سال ۹۸ حدود ۵۲۶ هزار تن محصولات آبزی پروری تولید کرده ایم که ۴۶ هزار تن آن میگو بوده است ولی پیک کار شیلات در نیمه دوم سال است ولی شرایط کرونا تاثیر منفی روی اقتصاد خانوار و میزان تولیدات شیلاتی داشته و انتظار داریم با افت تولید نسبت به سال گذشته خصوصا در بحث قزل آلا و میگو روبرو شویم