موفقیت.های پژوهشگران کشور در حوزه فضایی و همکاری‌های بین‌المللی

در سال گذشته ماهواره «خیام» با وزن ۶۰۰ کیلوگرم توسط ماهواره‌بر سایوز از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد و در ادامه جمعی از شرکت‌های دانش‌بنیان با پیاده‌سازی دو ماهواره دیگر با کاربرد‌های نقشه‌برداری و IOT درصدد هستند آن‌ها را با پرتابگر خارجی، در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار دهند.

در حال حاضر حدود ۶۰۰۰ ماهواره در مدار سیاره کوچک ما می‌گردند که حدود ۶۰ درصد آن‌ها ماهواره‌های از کار افتاده و زباله‌های فضایی هستند و تقریبا ۴۰ درصد از آن‌ها ماهواره‌های فعال هستند.

 طبق اعلام سازمان The Union of Concerned Scientists در آوریل سال ۲۰۲۰، تعداد ۲ هزار و ۶۶۶ ماهواره فعال در مدار زمین می‌چرخند که ۱۰۰۷ مورد برای مصارف ارتباطی هستند، ۴۴۶ مورد برای مشاهده زمین و ۹۷ مورد برای اهداف ناوبری و موقعیت‌یابی استفاده می‌شوند.

این آمار‌ها از ارتباط نزدیک زمینیان با فضا حکایت دارد؛ ما با داده‌های ماهواره‌ای از اکتشافات معدنی و نفت و گاز و کشاورزی تا مدیریت و پایش سواحل، آلودگی‌های زیست محیطی، جنگلداری و مرتع، خاک‌شناسی و فرسایش خاک، اقیانوس‌شناسی، حیات و پایش بلایای طبیعی همچون سیل، زلزله، آتش‌سوزی، خشکسالی، زمین لغزش و طوفان شن بهره می‌بریم.

موفقیت‌های پژوهشگران کشور در حوزه فضایی و همکاری‌های بین‌المللیامروزه پیش‌بینی آب و هوا، نقشه‌برداری، بررسی لایه‌های مختلف جوی و خصوصیات ابر‌ها بدون در اختیار داشتن ماهواره تقریبا غیرممکن است.

ایران با ساخت ماهواره «امید» و ورود به باشگاه جهانی تولیدکننده زنجیره صنعت فضایی، گام در راه کاربردی کردن داده‌های فضایی برای شهروندان برداشته است؛ که درکارنامه دو ساله دولت در حوزه صنعت فضایی پروژه‌هایی را اجرایی کرد:

خرداد ۱۴۰۱ پرتاب نمونه کیفی ماهواره «ناهید ۱» با ماهواره‌بر ذوالجناح
مرداد ۱۴۰۱ پرتاب ماهواره «خیام» با ماهواره‌بر سایوز
شهریور ۱۴۰۱ آغاز عملیات عمرانی پایگاه فضایی چابهار، بزرگ‌ترین پایگاه پرتاب ماهواره غرب آسیا
مهر ۱۴۰۱ افتتاح مرکز کنترل و عملیات ماهواره‌های سنجش از دور، پرتاب موفق زیرمداری بلوک انتقال مداری «سامان»
آبان ۱۴۰۱ اتمام طراحی و ساخت نمونه کیفی کپسول زیستی
تثبیت عملکرد بهینه و اتمام فرآیند کالیبراسیون ماهواره «خیام»
دستیابی کشور به تصاویر رنگی ماهواره‌ای با قدرت تفکیک یک متر برای نخستین بار در کشور
آذر ۱۴۰۱ آزمون موفقیت‌آمیز زیرمداری ماهواره‌بر قائم ۱۰۰
امضای تفاهم‌نامه همکاری مشترک با آژانس فضایی روسیه
ثبت ماهواره «خیام» در سازمان ملل متحد
دی ۱۴۰۱ تکمیل نمونه پروازی ماهواره سنجشی «طلوع ۳»
تکمیل نمونه کیفی ماهواره مخابراتی «ناهید ۲»
تکمیل ماهواره GTO
تکمیل سه سامانه کاربردی پایش ماهواره‌ای محصولات استراتژیک
برگزاری دومین جلسه شورای عالی فضایی
تصویب و ابلاغ برنامه ۱۰ ساله صنعت فضایی کشور
پرتاب ماهواره «ققنوس» با ماهواره‌بر سیمرغ و آزمون موفق حمل و جدایش همزمان ۳ ماهواره
بهمن ۱۴۰۰ سامانه «آفاق» برای پایش آنلاین گردوغبار و با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای
سامانه آنلاین پایش آلودگی هوا با تصاویر ماهواره‌ای
اسفند ۱۴۰۰ تحویل سه سامانه کاربردی پایش ماهواره‌ای به نهاد‌های بهره‌بردار
تزریق مداری موفق ماهواره «نور ۲» توسط ماهواره‌بر قاصد
ماهواره خیام و کاربردهایش

در ساعت ۱۰ و ۲۹ دقیقه صبح روز ۱۸ مرداد ماه سال گذشته ماهواره خیام با وزن ۶۰۰ کیلوگرم توسط ماهواره‌بر سایوز از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد. «خیام» حدود ۹۰ دقیقه بعد از پرتاب، با ایستگاه‌های زمینی این ماهواره در کشور ارتباط برقرار کرد و داده‌های دریافتی در مرکز کنترل ماموریت ماهواره «خیام» در پایگاه فضایی ماهدشت تجمیع شد.

ماهواره «خیام» هر ۲۴ ساعت ۴ گذر از فراز ایران دارد که در این گذر‌ها ارسال فرمان به ماهواره و دریافت داده تله‌متری ماهواره انجام خواهد شد.

موفقیت‌های پژوهشگران کشور در حوزه فضایی و همکاری‌های بین‌المللیداده‌های ماهواره «خیام» در حوزه‌هایی همچون کشاورزی، محیط زیست، بلایای طبیعی، تغییرات شهری، اکتشافات معدنی و منابع آبی کاربرد دارد.

با پرتاب ماهواره «خیام» از داده‌های این ماهواره استفاده عملیاتی هم شد.

در حال حاضر در مدار ۵۰۰ کیلومتری داده‌ها را به ایستگاه‌های زمینی در ایران ارسال می‌کند و بر اساس اعلام حسن سالاریه، رییس سازمان فضایی داده‌های این ماهواره آماده ارائه به کاربران خواهد بود.

«خیام» از نوع ماهواره‌های سنجشی و دارای دقت بالای تصویربرداری با وضوح یک متر است؛ که نخستین مشتری این تصاویر سازمان نقشه‌برداری کشور است که به گفته رییس سازمان نقشه‌برداری با هماهنگی‌های صورت گرفته میان این دو سازمان، با امضای توافق‌نامه‌ای، نمونه‌هایی از تصاویر ماهواره «خیام» در اختیار سازمان نقشه‌برداری قرار می‌گیرد تا با بررسی‌های لازم، از این تصاویر در تهیه نقشه‌ها و اطلاعات مکانی بهره برده شود.

ساخت ماهواره «خیام» آغازگر همکاری‌های بین‌المللی ایران در حوزه فضایی شد به طوری که حضور بخش خصوصی در این همکاری‌های بین‌المللی را می‌توان احساس کرد.

به گفته مدیرعامل کنسرسیوم فضایی؛ دو ماهواره «کوثر» و «هدهد» که به دست پژوهشگران این کنسرسیوم فضایی طراحی و پیاده‌سازی شده‌اند، قرار است در دسامبر سال ۲۰۲۳ با همکاری کشور روسیه با پرتابگر خارجی به مدار ۵۰۰ کیلومتری تزریق شوند.

ماهواره «کوثر» یک ماهواره سنجشی با وضوح ۳.۵ متر است که قرار است به ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری پرتاب شود. همچنین ماهواره «هدهد»، یک ماهواره با کاربری IOT است که در ابعاد استاندارد کیوب ست و ابعاد ۳ U طراحی و ساخته شده است. کاربرد‌های خدمات این ماهواره برای حوزه‌های کشاورزی، حمل‌ونقل و مدیریت بحران است.