نیاز ما به یاسای چنگیز!

امروزه سخن از یاسای چنگیز به میان اوردن، به دو جهت نشان خوبی نیست:
یکی از آن رو که پیشرفت های فکری بشر او را به وضع قوانین پیشرفته و انسانی کشانده و
دیگر آنکه یاسای چنگیز خونریز را الگو قرار دادن شگفت آور است، اما چه باید کرد که برخی از فرامین/مواد آن، همچنان مورد نیاز، بلکه ضروری زمانه است.
در باره اصالت یا عدم اصالت یاسای چنگیز بحث هایی وجود دارد، اما چنان که مشهور است، مجموعه قوانین سیاسی اجتماعی و فرهنگی ای بود که خوانین مغول، می بایست بر پایه آن عمل می کردند، الزامی که برای ساماندهی نظام انسانی بایسته است.

چند ماده/ فرمان مهم آن:
هر کس به عمد دروغ گوید یا افسونگری کند یا به جاسوسی رفتار دیگران پردازد یا در منازعه میان دو دسته مداخله کرده، به کمک یک دسته علیه دسته دیگر اقدامی به عمل آورد باید به کیفر اعدام برسد.
او مقرر داشت که به تمام ادیان باید حرمت نهاده شود و هیچ یک را بر دیگری ترجیح ندهند. او این فرمان را برای رضای خدا صادر کرد.
او آنها را از ترجیح فرقه ای بر فرقه دیگر، بیان سخنان پر طمطراق و موکد و استفاده از القاب افتخاری بازداشت. چون بخواهند با سلطان یا هر کسی دیگر سخن گویند، تنها باید نام او را بر زبان رانند.
هر کس این احکام را زیر پا نهد و جرایم زیر را مرتکب شود، باید به کیفر اعدام برسد: دوست نداشتن یک دیگر، زنا، دزدی، شهادت دروغ، خیانت و عدم احترام به کهنسالان و فقیران. ( سقوط بغداد، رشیدوو، ص۲۹۱- ۲۹۵)
ما امروز به چنین فرامین-نه توصیه ها-به شدت نیازمندیم.

* عضو پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،‌ خرداد ۱۴۰۰. A.vasei@isca.ac.ir