پیامدهای حمله شیمیایی در سوریه: جنگ یا صلح

در پی حمله شیمیائی به حومه دمشق، پایتخت سوریه، که صدها قربانی غیرنظامی برجای گذاشته است، بحران جاری در آن کشور به اوج خود رسیده است.

در حالی که آمریکا حضور نظامی خود را در شرق دریای مدیترانه تقویت کرده و روسیه از سوریه، تنها متحد عرب خود در منطقه هم چنان سرسختانه حمایت می کند، پیش بینی بد بینانه بعضی از کارشناستان منطقه دیگر چندان دور از واقعیت بنظر نمی رسد.

ماه ها پیش این کارشناسان گفته بودند که بحران سوریه ممکن است به جنگ جهانی سوم منجر شود .

در مقابل عده ای دیگر بر این باورند که تشدید بحران سوریه ممکن است به روند مذاکرات صلح که تاکنون کاملا راکد بوده است، تحرک ببخشد.

در میان هرج و مرج روزهای گذشته، چند موضوع کاملا روشن شده است.

حتی خود دولت سوریه و متحدان اصلی اش، ایران و روسیه، اذعان دارند که در حمله صبح چهار شنبه به حومه دمشق سلاح های شیمیایی به کاربرده شده است.

فیلم های ویدیوئی که از قربانیان این حمله تهیه شده است چنان تکان دهنده است که پیامدهای ناگوار آن را نمی توان از نظر دور داشت.

سازمان پزشکان بدون مرز می‌گوید که بیمارستان‌های در ارتباط با این سازمان در سوریه حدود ۳۶۰۰ بیمار را که دچار "عوارض گازهای اعصاب" بوده‌اند، تحت درمان قرار داده‌اند و از میان آنها ۳۵۵ نفر جان باخته‌اند.

سوریه و متحدانش ، ایران و روسیه اذعان دارند که حمله شیمیایی انجام گرفته است

و این ممکن است که تمام ماجرا نباشد.

مرکز ثبت موارد نقض حقوق بشر در سوریه که سازمانی به دور از جنجال است و آمار کشته شدگان درگیری های سوریه را انتشار می دهد، شمار قربانیان حمله شیمیایی به هشت حومه دمشق را ۴۵۷ نفر اعلام کرده که به گفته این مرکز در اثر مسمومیت ناشی از گازهای اعصاب کشته شده اند.

مقامات ایران و روسیه با وجود این که کاربرد سلاح های شیمیایی را رد نمی کنند، یا نظر مشابه دولت سوریه را در مورد مسئولیت شورشیان ابراز می دارند و یا به مسئله مسئولیت اصلا اشاره ای نمی کنند.

در همین حال، با حضور گروه بازرسان سازمان ملل متحد در سوریه، اکنون فشار برای دادن اجازه به آنها برای بازرسی از حومه دمشق افزایش پیدا کرده است.

روسیه و ایران هر دو از مقامات سوریه خواسته اند که با بازرسان سازمان ملل متحد همکاری کنند.

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران به نقل از ولید معلم وزیر خارجه سوریه گفته است که کشورش با هیات تحقیق سازمان ملل همکاری کرده و فرصت بازدید از نقاطی را که مورد حمله شیمیایی قرار گرفته است، فراهم خواهد کرد.

گزارش شده که جان کری وزیر امور خارجه آمریکا با ولید معلم در باره بحران جاری سوریه مستقیما تماس گرفته است.

ظاهرا با ابراز تمایل سوریه به همکاری، فعلا آمریکا و متحدانش بهانه ای برای گریز از اقدام فوری به دست آورده اند.

یکی دیگر از مسائلی که در چند روز اخیر روشن شده است، اکراه باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا از درگیری با سوریه است زیرا از آن بیم دارد که نتواند آمریکا را به سادگی از این درگیری بیرون بکشد.

نگرانی دیگر آمریکا خطر دامن زدن به بحران جاری است.

گزینه های محدود

گرچه غرب از هر زمان دیگری بیشتر احساس می کند که باید اقدامی در پیش گیرد اما در حقیقت با توجه به خطر تشدید بحران در منطقه، هیچ گزینه ای را برای مواجه شدن با این خطر مناسب نمی داند.

هرگونه مداخله نظامی غرب پای اسرائیل را به میان خواهد کشید و سوریه آن را گواه دیگری بر این ادعای خود خواهد آورد که ناآرامی در کشورش بخشی از توطئه غرب، صهیونیسم و سلفی هاست تا این کشور را که سنگر مقاومت در برابر اسرائیل است، از بین ببرد.

استراتژی غرب در واقع این بوده است که با حفط موازنه، سوریه چنان تحت فشار قرار بگیرد که بشار اسد برکنار شود و گفتگو برای تشکیل دولت موقتی شروع شود که در آن دستگاه حاکمه نقشی نداشته باشد و به ثبات و ساختار دولتی هم لطمه ای وارد نیاید .

اما هیچ نشانه ای در دست نیست که این گزینه ثمر بخش باشد.

ولی تمام نشانه ها حاکی از آن است که رژیم سوریه قبل از تسلیم شدن با تمام قدرت خواهد جنگید. از آن گذشته متحدین استراتژیک سوریه به ویژه ایران، روسیه و حزب الله اجازه چنین کاری را نخواهند داد.

از آن گذشته، غرب با این واقعیت روبروست که میانه روهای اتئلاف مخالفان دولت سوریه که چشم امید به آن ها دوخته اند دارای کفایت و سیاست مشخصی برای حل بحران جاری نیستند و عملا گروه های افراط گرا و اکثرا وابسته به شبکه القاعده اداره امور را به دست گرفته اند.

راه حل سیاسی

تجربه عراق به غرب نشان داده است که مداخله نظامی در سوریه ممکن است به تجزیه آن کشور بیانجامد و وضعیتی غیرقابل کنترل به وجود آورد.

غرب از آن بیم دارد که در چنین موقعیتی گروه هایی که دشمن خود به شمار می آورد کنترل امور را به دست گیرند.

روسیه و آمریکا در این مورد نظر مشترکی دارند.

روسیه که از چچن خاطره تلخی دارد، از تصور به روی کار آمدن یک گروه اسلام گرای افراطی در سوریه نگران است.

به باور بعضی از کارشناسان، وزرای خارجه آمریکا و روسیه در دیداری که ماه مه داشتند موافقت کردند که برای دستیابی به یک راه حل سیاسی با هم همکاری کنند اگر چه با موانع زیادی روبرو هستند.

از این روی، اگر حمله شیمیایی باعث شود که روند مذاکره برای یافتن یک راه حل سیاسی تسریع شود، جای تعجبی نیست.

هر چند دستیابی به یک راه حل سیاسی بعید به نظر می رسد، اما در صورت مداخله نظامی غرب این گزینه بکلی از گردونه خارج خواهد شد .

گزینه نهای دیگری هم هست و آن همکاری دولت سوریه با ارتش آزاد سوریه برای بیرون راندن گروه های افراط گرای اسلامی خواهد بود. انتخاب چنین گزینه ای چندان دور از ذهن نخواهد بود.

گزینه نظامی اکنون بیش از هر زمان دیگری مطرح است و گرچه این گزینه از مدت ها قبل روی میز بوده است ولی نتوانسته از وخامت اوضاع در سوریه که هر روز ابعاد فاجعه بارتری به خود می گیرد، جلو گیری کند.