عوامل افزایش نرخ ارز در بازار/لیست سیاهFATF یا کرونا

به گزارش خبرگزاری مهر، کارگروه ویژه اقدام مالی یا نهاد موسوم به اف‌ای تی اف ایران را بعد از آخرین تعلیق چهار ماهه به لیست سیاه خود افزود، لیستی که تبعات ناپیدای آن مهمترین موضوعی بود که ماه‌های اخیر ذهن فعالان بازار و حتی مردم عادی را به خود مشغول کرده بود که در صورت عدم تصویب کنوانسیون‌های پالرمو و سی اف تی و افزودن ایران به لیست سیاه چه عواقبی در انتظار اقتصاد و تبادلات مالی ایران خواهد بود. مجید شاکری اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفتگویی به این سوالات پاسخ داد.

افزودن نام ایران به لیست سیاه اف‌ای تی اف چه تبعاتی به دنبال دارد یا اینکه چه مسائلی را به مسائل پیشین ارتباطات مالی ما اضافه می‌کند؟

رئیس وقت شورای عالی پولشویی و وزیر وقت اقتصاد آقای طیب نیا در سال ۹۵ با پذیرش اکشن پلن اف‌ای تی اف خواستار تعلیق ایران از اقدام متقابل یا کانترمژر شدند تا بعد از آن اکشن پلن توسط ایران عملیاتی شود. هر چند در آن زمان بر این نکته تاکید شد که ما الزام خاصی برای عمل کردن به این تعهدات نداریم، اما بعد از گذشت این دوره و تحریم‌های آمریکا، مسوولین دولتی با فشارهای مختلف الزام آوربودن آن را مورد تاکید قرار دادند! در حالی که چنین تعهدی براساس رویکردهای ما از اساس زیر سوال می‌رود.

کانترمژر (اقدام متقابل) بند ۲۰ تفسیر توصیه ۱۰ و کل تفسیر توصیه ۱۹ اف‌ای تی اف است که به طور خاص بُعد اجرایی این موضوع، بیشتر در تفسیر توصیه ۱۹ است، که ۸ یا ۹ فرض معرفی می‌کند که کسی که کانترمژر می‌شود، باید این‌ها را اعمال کند. یکی از این‌ها که مورد A. هست درباره اینکه در کشوری که ریسک انگاری شده ذیل توصیه ۱۹، اعمال EDD قطعی است، لذا ایران هیچ گاه از کل کانترمژر تعلیق نشد، ما از کانترمژر به استثنای بند A. تعلیق شدیم. از سوی دیگر EDD بر این نکته تاکید می‌کند که حتما در انتخاب ذی نفعان باید دقت کافی به عمل آورده شود.

با توجه به اینکه تمامی تحریم‌ها بعد از توافق برجام برداشته نشد و مراودات مالی ایران در شرایط تحریمی همچنان در حداقل نگه داشته شد، و شبکه سوئیفت نیز مانع هر گونه تراکنش بین مبداء ومقصد می‌شود، تحریم‌های سوئیفت امکان تبادلات مالی رسمی را از ما گرفت و جریمه‌های آمریکا و تنبیهاتی که برای متخلفین در نظر گرفته شد مانع از فعالیت‌های بانکی و مالی ایران شد، لذا تعاملات با وجود EDD مانع از بهره مندی ایران از تعلیق از کانترمژر شد، از این جهت می‌توان گفت: ایران اساسا هیچ گاه از لیست سیاه خارج نشده است، یعنی اگر کسی در چارچوب رسمی خواهان فعالیت بانکی و مالی با ما باشد با اعمال EDD تمامی اطلاعات طرف معامله به صورت بسیار دقیقی مورد سنجش قرار می‌گیرد و هنگامی که اطلاعات در چارچوب تراکنش مالی وارد سوئیفت می‌شود به عنوان پیام رسانی که براساس اظهاریه‌های اداری وزارت خزانه داری امریکا اطلاعات باید به طرف آمریکایی داده شود و اروپا نیز به خوبی به این موضوع آگاه است عملا تمامی طرف‌های تجاری و کاری ما در صورت اعمال EDD تمایلی به فعالیت رسمی با ایران نخواهند داشت، بنابراین قبل و بعد از لیست سیاه تفاوت خاصی در مراودات مالی وبانکی ما صورت نگرفته است.

آیا بندهای مهم اقدامات مقابله‌ای قبل از قرار گرفتن در لیست سیاه علیه ما اعمال شده بود؟

شاهد این موضوع تعلیق ایران از کانترمژر در بهار سال ۹۵ است، در حالی که ایرن در اوج دوره توافق برجام بود، اما عملا اتفاق خاصی در صحنه گشایش‌های عملی رخ نداد. نکته مهم دیگر تعلیق شدن یا نشدن منجر به تفاوت معناداری برای ما نمی‌شود، صحت این موضوع هفته‌های آینده مشخص می‌شود. از سوی دیگر این موضوع باید به خوبی تبیین شود که در طی این مدت بندهای متعددی از کانترمژر به جز بند A. علیه ایران اعمال شده و بندهای B، I.، H.، M. نیزعلیه ایران اعمال شده است، تا به امروز بیش از نصف ده بند اقدام تقابلی علیه ایران اعمال شده که یکی از آن‌ها بند نظارت به توسعه یافته و گسترش یافته بر بانک‌هایی که دارای پایه ایرانی هستند می‌باشد، بند بسیار مهمی که قبل از این نیز به دلیل تحریم‌های آمریکا در پلنری‌های قبلی بر علیه ما به کار گرفته شده بود، بنابراین وارد شدن یا عدم افزوده شدن ایران به لیست سیاه اف‌ای تی اف تغییری در وضعیت کنونی ما در شرایط تحریمی ایجاد نمی‌کند، لذا تنش‌های روانی که به بازارها داده می‌شود از پایه بی اساس و جو سازی‌های هیجانی است چرا که ورود ایران به لیست سیاه اف‌ای تی اف منجر به محدود شدن دسترسی‌های حداقلی که تا کنون داشته ایم نمی‌شود.

تحلیل شما از تاکیدات رئیس بانک مرکزی درباره بی اثر بودن لیست سیاه در شرایط کنونی چیست؟

علی رغم آنکه از زاویه نگاه آقای همتی تکمیل اکشن پلن بهتر است، اما بهترین و فنی‌ترین توضیح تاثیرات وارد شدن ایران به لیست سیاه اف‌ای تی اف توسط رئیس بانک مرکزی به عنوان مسوول مستقیم این پرونده داده شد که ورود ایران به لیست سیاه اف‌ای تی اف تاثیری بر وضع موجود ما نمی‌گذارد، لذا اعتماد به توضیحات مسوول فنی این موضوع مطمئن‌ترین مسیر برای ادامه راه ایران در شرایط کنونی است.

بازار ارز بعد از بیانیه کار گروه ویژه اقدام مالی با افزایش تنش‌های قیمتی مواجه شده است، برخی از کارشناسان این موضوع را به لیست سیاه اف‌ای تی اف وبرخی از کارشناسان به موضوعات دیگری ارتباط می‌دهند تحلیل شما از این وضعیت چیست؟

واقعیت این است که متغیرهای مستقل بسیار مهمتری در فضای ارزی ایران وجود دارد که تقویت یا تضعیف آن‌ها در افزایش یا کاهش نرخ ارز در بازار ارز ایران نتیجه فوری به جا می‌گذارد. مهمترین واقعه‌ای که در حال حاضر مبتلا به آن هستیم و درباره روند آن نمی‌توانیم پیش بینی خاصی داشته باشیم و روندی که بازارهای ارزی ایران را تحت تاثیر قرار داده موضوع تاثیر بیماری کرونا بر تجارت داخلی و بین المللی چین است که در بازارهای ما به شکل افزایش نرخ ارز خود را نشان داده است، لذا فارغ از اینکه اف‌ای تی اف و اضافه شدن به لیست سیاه تا چه اندازه بر بازار ارز ما تاثیر دارد جا دارد سایر متغیرها را مورد واکاوی و بررسی بیشتر قرار دهیم چرا که دامنه تاثیر گذاری بیشتری به نسبت اف‌ای تی اف بر بازار ایران دارند.

به نظر شما چه زمانی می‌توان درباره تصویب کنوانسیون‌های اف‌ای تی اف با تامل بیشتری سخن گفت؟

در صورت لغو همه تحریم‌های آمریکا آن زمان می‌توان درباره اینکه آیا تصویب کنوانسیون‌های ذیل اف‌ای تی اف به نفع ماست یا خیر فکر کرد! چرا که نگاه‌های متفاوتی دراین باره وجود دارد، اما بعد از برداشته شدن تحریم‌های آمریکا می‌توان به این موضوع فکر کرد که آیا جمهوری اسلامی ایران می‌تواند شروط کارکردی و شروط حقوقی برای کاهش ضربه پذیری تصویب کنوانسیون‌های اف‌ای تی اف یا اجرای اکشن پلن برای خود ایجاد کند؟ اما در حال حاضر که جمهوری اسلامی ایران تحت تحریم‌های آمریکاست نسبت به نتایج تصویب اف‌ای تی اف تامل بیشتر بسیار ضروری است.