اردوغان، منطقه را به جنگی تمام عیار می کشاند؟

زهره نوروزپور: خبر از یک توافق می اید. العربی جدید روز گذشته در گزارشی خبر داد که روسیه و ترکیه بر سر ادلب به توافقی رسیده اند که طبق آن سوری ها باید از ادلب عقب نشینی کنند و ظاهرا نقش چندانی هم در این توافق ندارند. این در حالی است که مقامات روسیه و ترکیه درباره این گزارش هیچ واکنشی تا کنون نداشته اند یعنی نه رد شده است نه تایید شده است! ضمن اینکه روسیه در دو روز گذشته هیات مذاکره کننده خود را بدون نتیجه از آنکارا فراخواند و بر همین اساس این مذاکره هم بی نتیجه ماند. با همه این احوال روز گذشته روز پر کار دیپلماسی برای سه کشور در سوریه بود، حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در تماس تلفنی با اردوغان و پوتین خواستار نشست سه جانبه در خصوص بحران ادلب شد. ضمن اینکه روس ها نیز با این نشست موافق هستند.

ماجراجویی های اردوغان این روزها جامعه بین المللی را بسیار نگران یک جنگ منطقه ای عظیم کرده است. تماس های مکرری که از هر سوی جهان به اردوغان می شود از او می خواهند که این حملات را متوقف کند. این در حالی است که رئیس جمهور ترکیه تهدید خود را علیه اروپا عملی کرد و مرزها را به روی پناهجویان باز کرد. روز گذشته 37 هزار پناهجو به سمت یونان رفتند، انتظار آنها در مرزها سبب شد که پس از باز شدن مرز بسیاری از پناهجویان زیر پاها له شوند.

چرا ادلب بحرانی شد؟

ماجرا از انجایی اغاز شد که رئیس جمهور ترکیه با خط و نشان و تهدید کشته شدن نظامیان خود را در ادلب تایید کرد. روس ها گفتند نظامیان ترکیه فقط دیده بان بوده اند. اما اردوغان این را نپذیرفت و به انتقام خون نظامیان خود مرزهای اروپا را برای تحت فشار گذاشتن ناتو برای حضور در ادلب باز کرد. این اقدام اردوغان در این وضعیت کرونایی جهان بیش از همیشه اروپا را تهدید می کند. یونان، بلغارستان و کشورهای هم مرز با ترکیه به حالت آماده باش نظامی در آمده اند تا از ورود پناهجویان جلوگیری کنند. اما مساله مهم این است که بحران پناهجویان در اروپا بار دیگر مانند سال 2015 تکرار خواهد شد؟ و این تکرار ناتو را به سوریه می کشاند؟ و اگر بکشاند چه خواهد شد؟

برخی از کارشناسان در گفتگو با خبرآنلاین معقتدند که اگر این اتفاق بیفتد جنگی تمام عیار در منطقه رخ خواهد داد و معلوم نمی کند که چه کشورهایی در این جنگ دخیل شوند. برخی دیگری نیز معقتدند جنگ جهانی خواهد شد.

با اینحال بازیگران به نشست سه جانبه ترکیه، روسیه و ایران پیرو روند آستانه امیدوار هستند که با گفتگوی سه جانبه بتوانند این مساله را با گفتگوی سیاسی حل و فصل کنند. اما اردوغان ظاهرا از خر شیطان پایین بیا نیست چراکه به همه طرف ها خصوصا روسیه و سوریه هشدار داده است که به حملات خود جدی تر از گذشته ادامه خواهد داد.

ارتش سوریه با صدور بیانیه‌ای مناطق شمال این کشور به ویژه استان ادلب را بر روی هر گونه پرواز، به خصوص هواپیماهای بدون سرنشین بست. در بیانیه ارتش سوریه تاکید شده که با توجه به حمایت ارتش ترکیه از تروریست‌های بین‌المللی در این منطقه و حمله به مواضع ارتش سوریه، هر گونه پرنده ای که در آسمان شمال این کشور مشاهده شود سرنگون خواهد شد.

کانال اخبار سوریه در اینباره نوشت: برخی منابع شب گذشته خبر دادند که ارتش سوریه اقدام به انتقال برخی از سامانه‌های پدافندی خود به مناطق شمالی کرده است. و از سوی دیگر چاوش اوغلو وزیر خارجه ترکیه خبر از خرید پاتریوت های آمریکا را داده است. اردوغان طی یکی تماس تلفنی با ترامپ وضعیت ادلب را شرح داده و از او خواسته است که حمایت آمریکا باید عملی باشد نه زبانی!

با اینحال تنها دقایقی پس از آنکه ارتش سوریه آسمان ادلب را منطقه بسته نظامی اعلام کرد، پدافند این کشور یک فروند پهپاد ارتش ترکیه را در آسمان سراقب سرنگون کرد. هنوز نوع این پهپاد مشخص نیست، اما از شب گذشته تا این لحظه این سومین پهپاد ارتش ترکیه است که توسط سوری‌ها سرنگون می‌شود. همچنین ارتش ترکیه در مقابل یک فروند پهپاد اورلان ۱۰ ارتش روسیه را در محور سراقب سرنگون کرد.

کانال اخبار سوریه همچنین گزارش داد که از شب گذشته درگیری‌های بسیار سنگینی در محور سراقب میان ارتش سوریه و محور مقاومت از یکسو و ارتش ترکیه به همراه ارتش آزاد از سوی دیگر در جریان بود. از شب گذشته تا این لحظه مقاومت پس از بیانیه اتاق مستشاری ایران در سوریه در مورد تحولات و رویداد در روزهای اخیر، اقدام به حملات بسیار سنگین و همه جانبه به مواضع تروریست‌ها کرد تا جایی که تا این لحظه آنها جرأت نکردند حتی یک خبر از تحولات میدانی منتشر کنند. هم اکنون گزارش رسید که روستای دادیخ توسط مقاومت پاکسازی شده است.

گزینه‌های ترکیه در ادلب بسیار محدود است

خبرگزاری فرانسه درباره تحولات اخیر در استان ادلب در شمال غرب سوریه در تحلیلی آورد که ترکیه با توجه به عملیات نظامی روز پنجشنبه و کشته شدن ۳۳ نظامی آن در این منطقه و معادلات قدرت در آن ، گزینه های محدودی همانند توافق دوباره با روسیه یا نزدیکی به ناتو را دارد.

ایرنا به نقل از خبرگزاری فرانسه روز شنبه گزارش داد  که رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه با کشته شدن ۳۳ نظامی خود در روز پنجشنبه در استان ادلب در شمال غرب سوریه گزینه های محدودی دارد و بسیار سخت خواهد بود که معادلات قدرت را که به نفع نظام سوریه و مورد حمایت سنگین روسیه است، برهم بزند.

طبق این تحلیل برغم پاسخگویی سخت به نیروهای سوریه اما آنکارا در برابر خطر بزرگی از جمله درگیری های طولانی مدت و نیز عدم امکان اعتماد به حمایت قطعی غربی ها قرار دارد.

اردوغان برای نخستین بار از برگ پناهجویان سوریه استفاده کرده تا حمایت اتحادیه اروپا در برابر دمشق و روسیه را به دست آورد و در همین راستا اعلام کرده است که از این پس مانع عبور آوارگان به سمت اروپا نخواهد شد و این موضوع بحران مهاجرت سال ۲۰۱۵ را به اذهان بازگردانده است.

"جنی جبور " کارشناس امور ترکیه در انجمن مطالعات سیاسی در پاریس در این تحلیل می گوید که ترکیه تجهیزات نظامی و منابع انسانی کافی در برابر تداوم تنش های جاری در ادلب را ندارد.

وی همچنین اضافه می کند که اردوغان باید افکار عمومی داخل ترکیه را نیز در نظر بگیرد چرا که اگر شمار کشته شدگان در سوریه افزایش یابد، ضد او خواهند شد.

این پژوهشگر افزود: تهدید به بازگشایی مرزها در برابر پناهجویان سوری به سمت اروپا ابزار جدا موثری برای فشار بر اتحادیه اروپا است چرا که تداوم حضور پناهجویان در این قاره سناریوی فاجعه بار برای آن خواهد بود.

همچنین ادامه تنش ها در ادلب، شانس دوباره ای برای گروههای مسلح مورد حمایت آنکارا و گروههای تندرو است که باعث به شکست کشاندن تلاش های ترکیه و روسیه از سال ۲۰۱۶ علی رغم اختلاف منافع آنها برای توقف درگیرهای در ادلب، خواهند شد.

خبرگزاری فرانسه با بیان اینکه ترکیه گزینه مناسبی ندارد اضافه کرد که  پس از اینکه در خواست ترکیه برای استقرار سامانه دفاعی آمریکایی پاتریوت در خاک این کشور ، بی فایده بود، آنکارا از جامعه بین المللی خواهان ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال شرق سوریه برای ممانعت از حملات ارتش سوریه و روسیه شد.

نماینده های کشورهای عضو ناتو روز جمعه به درخواست ترکیه و به موجب بند چهارم توافق تاسیس پیمان ناتو،  تشکیل جلسه فوری دادند.

براساس بند چهارم این پیمان هر یک از کشورهای عضو اگر با تهدید علیه اراضی و استقلال سیاسی و امنیتی خود مواجه باشند، می توانند آن را اجرایی کنند.

اما دولت های عضو ناتو چیزی درباره اجرایی کردن بند چهارم اعلام نکرده و در پایان این نشست تنها به اعلام همبستگی با آنکارا اکتفا کردند.

سینان اولگن مدیر مرکز مطالعات "ایدام" در استانبول نیز در این تحلیل گفت: شانس ترکیه برای دستیابی به حمایت نظامی ناتو بسیار کم است بخصوص پس از نزدیکی آن به مسکو و خرید سامانه های اس-۴۰۰ مورد انتقاد و ناخشنودی ناتو است.

وی افزود که ترکیه هیچ گزینه مناسبی در سوریه در اختیار ندارد و حملات روز پنجشنبه ضعف موضع ترکیه و قدرت هوایی آن را آشکار کرد و نیروهای ترکیه در برابر حملات هوایی مصون نیستند همچنان که روز پنجشنبه رخ داد. بنابر این ترکیه مجبور به قبول گزینه های مورد توافق با مسکو است که به آن اجازه سیطره بر منطقه کوچک در طول مرز ترکیه برای حضور نیروهای ترکیه و یک میلیون پناهجوی سوری را می دهد.

یک پژوهشگر در مرکز مطالعات کارنگی در واشنگتن نیز در این گزارش گفته است که اردوغان امروز با گزینه های دشواری مواجه است که همه آنها خطرات بسیاری برای این کشور دارند.

وی اضافه کرد که اردوغان مجبور است به حملات مستقیم دولت سوریه پاسخ دهد اما در عین حال باید از افزایش تنش ها نیز جلوگیری کند.

این پژوهشگر معتقد است که تنش های فعلی علی رغم گسترده بودن آن چه بسا باعث توافق های جدید میان روسیه و ترکیه درباره ادلب شود و جنگ گسترده تری در راه نیست و ممکن است ترکیه مجددا به ناتو نزدیک شود.

آیا جنگی تمام عیار در راه است؟

سپر بهار خیال دارد تا ذره ذره خاک ادلب را از سوری ها بگیرد. پس از 9 سال دوری حکومت مرکزی از مناطق شمالی سوریه، این روزها ارتش سوریه حلب را آزاد کرده و تعداد بسیاری از استان های ادلب را از ترک ها گرفته است. این پیروزی سبب خشم اردوغان شده است. خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه می گوید که سوری ها باید بر اساس توافق سوچی عقب نشینی کنند یعنی تا هما پست های ایست بازرسی که میان بازیگران تقسیم شده است. اما دولت سوریه به دنبال تمامیت ارضی کشورش است و در مقابل اردوغان ایستاده است. طبق تحلیل خبرگزرای فرانسه درباره تصمیم ناتو برای سوریه، نمی توان پیشبینی کرد که آیا ناتو طبق بند های سند امنیتی خود به سوریه ورود خواهد کرد یا خیر، اما به نظر می رسد با وضعیتی که ترامپ برای ناتو به وجود اورده است این سازمان نظامی و امنتیتی نتواند از پس مخارج جنگی تازه براید. از سوی دیگر بحران پناهجویان تراژدی 2015 را به همراه نخواهد داشت چراکه بحران آن سال هجوم گسترده از خاورمیانه صورت گرفت ولی اینبار نهایت 3 میلییون اواره به سمت اروپا برود. در این سالها اتحادیه اروپا ابتکارات بسیاری برای اسکان مهاجران و مدیریت آنها ارائه کرد که منجر به کاهش بحران مهاجران شد. بنابراین این تهدید اردوغان آنقدر بزرگ نیست که ناتو را به سوریه بکشاند. ظاهرا ترکیه فعلا تنهاست چراکه آمریکا هم اعلام حمایت عملی از ترکیه نکرده است. تنها باید دید که ایا نشست سه جانبه به پیشنهاد ایران برگزار خواهد شد یا خیر، و اگر انجام شود به بحران ادلب پایان خواهد داد؟ ظاهرا ایران خیال دارد در نقش میانجی در سوریه عمل کند و طرف روسی، ترکی و سوری را با مذاکره راضی نگه دارد که همه اینها در روزهای آتی مشخص خواهد شد.

310 310