آیا «ستاد اجرایی فرمان امام» پشت پرده بحران ماسک است؟

سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران، در دو نامه به رئيس‌جمهوری و وزیر صنعت و معدن از وجود یک «شبکه فرصت‌‌طلب بی‌انصاف» خبر داده که «به راحتی اعلام می‌کند که دویست میلیون ماسک را می‌تواند ۲۴ ساعته با فلان قیمت در فلان جا عرضه کند» و «محصولات خود را احتکار و با واسطه با قیمت ۱۰ برابری به دلالان معرفی می‌کنند».

او اشاره نکرده که این شبکه وابسته به کدام بخش یا نهاد است ولی عبارت «شبکه فرصت‌طلب» می‌تواند یک نشانه برای توجه به برخی اخبار منتشر شده درباره واردات و تولید ماسک باشد.

رسانه‌های ایران روز هشتم اسفند به نقل از محمد مخبر، رئيس «ستاد اجرایی فرمان امام»، گزارش دادند که قرارداد تولید ۵۰ میلیون ماسک معمولی امضا شده و به زودی توزیع اولین محموله در تهران انجام خواهد شد.

این نهاد ثروتمند اقتصادی که بنابر برخی گزارش‌ها ارزش آن به ۹۵ میلیارد دلار می‌رسد، نقشی مثل خزانه بیت رهبر جمهوری اسلامی را ایفا می‌کند و در سال‌های اخیر به یک غول دارویی تبدیل شده است.

ستاد اجرایی فرمان امام همچنین در یک گام دیگر اعلام کرد که تولید سه‌ونیم میلیون ماسک N95 که ویژه پزشکان و پرستاران است را تامین می‌کند. این ستاد مدعی است برای تولید این میزان ماسک، چهار تولید‌کننده داخلی را به کار گرفته است.

محمد مخبر، رئيس «ستاد اجرایی فرمان امام»

خبرهای بعدی نشان می‌داد که منظور آقای مخبر از تولید ۵۰ میلیون ماسک، واردات این میزان ماسک بوده است. این ستاد در حالی وارد بازار واردات ماسک شده است که مقام‌های وزارت صنعت اعلام کرده بودند نیازی به واردات ماسک نداریم.

حجت‌ نیکی‌ملکی، مدیر روابط عمومی این نهاد، به شماره روز دوشنبه ۱۲ اسفند روزنامه «جام جم» گفت این میزان ماسک را از کشورهای اروپایی خریداری کرده‌ایم و ۱۷ میلیون ماسک را شب یکشنبه ۱۱ اسفند وارد کشور کرده‌ایم و به وزارت بهداشت خواهیم داد.

او همچنین گفت که با توجه به شیوع کرونا برای یافتن ۳۳ میلیون ماسک دیگر، مشکلات زیادی پشت سر گذاشتیم ولی «با تغییر کشور مبدا خرید و نقل انتقالات سخت پولی» انجامش دادیم.

مشخص نیست چرا در همان روزی که این ستاد در حال واردات ۱۷ میلیون ماسک معمولی به کشور بوده است، وزیر بهداشت ایران به حسن روحانی نامه سرگشاده نوشته و گفته است که قاچاقچیان در حال خریدوفروش ماسک‌های تولید داخل هستند. آیا وزیر بهداشت نگران بوده که ماسک‌های وارداتی هم به همان سرنوشت دچار شوند؟

ستاد اجرایی فرمان امام همچنین روز ۱۲ اسفند، یعنی یک روز پس از نامه وزیر بهداشت اعلام کرد که ۲۱۵ هزار ماسک N95 را به وزارت بهداشت تحویل داده است ولی خبری درباره تحویل ۱۷ میلیون ماسکی که شب یکشنبه وارد کشور شده‌اند، منتشر نشده است.

حسن روحانی، وزیر اطلاعات را مسئول رسیدگی به تخلفات احتمالی در زمینه تولید و توزیع ماسک کرده، قوه قضائیه هم گفته که اگر کسی در این زمینه‌ها تخلف کند، «مفسد فی‌الارض» است، ولی به نظر نمی‌رسد آنها حتی جرات کنند به ستاد اجرایی فرمان امام اشاره‌ای هم بکنند، چه رسد به اینکه از این نهاد گزارش بخواهند که بلوف تامین ۵۰ میلیون ماسک چه شد؟

رسانه‌های داخل ایران گزارش داده‌اند که قیمت ماسک در بازار آزاد در تهران بین ۲۰ تا ۳۵ هزار تومان است.

لباس‌ها کجا رفتند؟

وزیر بهداشت در نامه‌ ۱۲ اسفند خود به حسن روحانی نوشته بود علاوه بر ماسک، گروهی لباس‌های پزشکی را هم «در انبار‌ها برای سودجویی صد برابری و یا قاچاق به دیگر کشور‌ها تلنبار» کرده‌اند. گلایه سعید نمکی از وضعیت لباس‌ها در حالی صورت می‌گیرد که روز هشتم اسفند، محمد مخبر، رئيس ستاد اجرایی فرمان امام، گفته بود: «قرارداد تولید یک میلیون دست لباس پزشکان نیز منعقد شده است که ظرف ۳ الی ۴ روز آینده این لباس‌ها نیز در تهران تحویل وزارت بهداشت خواهد شد». بر اساس این ادعا باید لباس‌ها روز ۱۱ یا ۱۲ اسفند تحویل وزارت بهداشت می‌شد. اگر چنین رویدادی رخ داده، چرا باید وزیر بهداشت روز ۱۲ اسفند نامه سرگشاده به حسن روحانی بنویسد و از ناتوانی درباره تامین ماسک و لباس بنالد؟

ماسک‌ها وارد کدام بازار می‌شوند؟

ستاد اجرایی فرمان امام می‌گوید ماسک را از کشورهای اروپایی خریداری کرده است. قیمت خرید ماسک معمولی در کشورهای اروپایی به طور متوسط هفت هزار تومان است. خیلی خوش‌بینانه فرض کنید چون ماسک‌ها به صورت عمده خریداری شده‌اند، هر ماسک را ۳۵۰۰ تومان خریده باشند. با توجه به اینکه ایران به دلیل تحریم،‌ هزینه زیادتری برای واردات می‌دهد و این هزینه تا ۳۰درصد هم محاسبه شده است،‌ می‌توان گفت حداقل پولی که ستاد اجرایی فرمان امام برای خرید هر ماسک داده، ۴۵۰۰ تومان است. رسانه‌های داخل ایران گزارش داده‌اند که قیمت ماسک در بازار آزاد در تهران بین ۲۰ تا ۳۵ هزار تومان است.

بیشتر در این باره: چرا آمار وزارت بهداشت ایران درباره شیوع کرونا نادرست است؟

در این شرایط که مشتری برای خرید ماسک با این قیمت وجود دارد، آیا ستاد اجرایی فرمان امام عقل خود را از دست داده که ماسک را به وزارت بهداشت بدهد یا رایگان توزیع کند؟ آیا ماسک‌های وارداتی بستر همان بازاری نیستند که به گفته وزیر بهداشت در آن ماسک چند برابر قیمت خرید و فروش می‌شود؟

ماسک‌ و بلوف

یک ابهام دیگر در این زمینه به ظرفیت تولید ماسک در ایران باز می‌گردد. مقام‌های وزارت صنعت ایران روز پنجم اسفند اعلام کردند ۱۵ تولید‌کننده ماسک در کشور داریم که روزانه یک‌ونیم میلیون ماسک تولید می‌کنند. روز ۱۲ اسفند اما خبر دادند تولید روزانه سه‌ونیم تا چهار میلیون ماسک شروع شده است.

وزارت صنعت توضیح نداده که در عرض یک هفته چطور تولید ماسک در ایران را سه برابر کرده است؟ ولی اگر فرض کنیم همان یک‌ونیم میلیون ماسک را تولید کرده‌اند، حدفاصل پنجم اسفند تا ۱۲ اسفند باید ۱۰ و نیم میلیون ماسک در کشور تولید شده باشد.

در این شرایط مشخص نیست چرا وزیر بهداشت در نامه روز ۱۲ اسفند خود به روحانی نوشته که «پس از حدود ۱۰ روز فقط یک میلیون عدد ماسک تحویل» وزارت بهداشت شده است؟‌ بقیه ماسک‌ها کجا رفته‌اند؟ آیا اصلا این میزان ماسک تولید شده است؟

با توجه به نامه وزیر بهداشت به وزیر صنعت که گفته بود شعار تولید چند میلیون ماسک در روز، «عوام‌فریبی است»، به نظر می‌رسد که همان آمار تولید یک‌ونیم میلیون ماسک در روز هم غلط باشد، چه رسد به چهار میلیون ماسک در روز.

بلوف‌های مربوط به تولید ماسک، در زمینه تولید ماسک‌های ویژه پزشکان و پرستاران هم مشهود است. روز ۱۵ بهمن امسال، سعید سرکار، دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، در یک برنامه تلویزیونی گفته بود کشورهای خارجی سفارش خرید ۲۰۰ میلیون ماسک‌های N95 و N94 را به ایران داده‌اند.

۲۷ روز بعد، یعنی در روز ۱۲ اسفند، سورنا ستاری، معاون علمی رئيس‌جمهوری گفته که پس از اینکه کاربری خطوط تولید برخی از شرکت‌ها را تغییر دادیم، توانسته‌ایم در زمینه تولید ماسک‌های N95 و N94 به میزان ۲۰۰ هزار عدد در روز برسیم.

مقایسه این اظهارنظر به خوبی نشان می‌دهد که ظرفیت تولید ۲۰۰ میلیون ماسک در ایران بلوفی بیش نبود. خطوط تولید موجود توان تامین نیازهای حداقلی داخل کشور را هم نداشته‌اند و کشورهای خارجی ادعایی اگر می‌خواستند از ایران ماسک بخرند باید سه یا چهار سال در صف می‌ایستادند.