در دربار سعودی چه خبر است؟ / چهار سناریوی محتمل از علت بازداشت‌ها

تحریریه تابناک جهان: بازی و نزاع قدرت در عربستان سعودی، وارد مرحله تازه‌ای شده است و در همین راستا، «احمد بن عبدالعزیز»، برادر پادشاه، «محمد بن نایف»، ولیعهد سابق و «نواف بن نایف»، برادر محمد بن نایف سه شاهزاد‌ه ای هستند که توسط نیرو‌های گارد دفتر پادشاهی عربستان بازداشت شدند.

دادگاه سلطنتی سعودی، «احمد بن عبدالعزیز» و «محمد بن نایف» را به توطئه برای کودتا به منظور کنار زدن پادشاه و ولیعهد متهم کرد. این دو نفر که زمانی بالقوه در صف رسیدن به پادشاهی بودند، اکنون با خطر حبس ابد و اعدام مواجهند.

شاهزاده احمد و محمد بن نایف، زمانی به عنوان وزیر کشور فعالیت داشتند، منصب قدرتمندی که کار نظارت بر سربازان و سرویس عریض و طویل اطلاعات عربستان سعودی را دارد. ام بی ان، روابط نزدیکی با سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) داشت و به علت اشراف بر مسائل امنیتی و تهدید‌های تروریستی در خاورمیانه، به او احترام گذاشته می‌شد، اما در سال‌های اخیر، جایگاه آن‌ها در خانواده سلطنتی، همزمان با تحکیم قدرت ملک سلمان و منصوب شدن پسرش، محمد بن سلمان، به ولیعهدی، از دست رفته است.

بازداشت این دو نفر که چنانچه ملک سلمان ۸۴ ساله از دنیا برود یا تصمیم بگیرد از سلطنت کنار برود، می‌توانستند رقبای محمد بن سلمان در ادعای پادشاهی عربستان باشند، آن‌ها را از سر راه برمی‌دارد. محمد بن نایف تا سال ۲۰۱۷, زمانی که محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد معرفی شد، در صف اول افرادی قرار داشت که بعد از ملک سلمان پادشاه می‌شدند.

در مورد این بازداشت ها گمانه زنی های زیادی مطرح شده و دولت سعودی نیز تاکنون موضع مشخصی اتخاذ نکرده است و از طرف دیگر، رسانه‌های سعودی نیز احتمالا از پرداختن به خبر بازداشت شاهزاده‌ها منع شده اند. با این حال، چند گمانه زنی و سناریو وجود دارد؛

سناریوی نخست؛ ضد کودتا

 سناریوی نخست این که احتمالا شاهزاده‌های بازداشتی واقعا به فکر کودتا علیه محمد بن سلمان بودند و در نتیجه، ولیعهد جوان در اقدامی پیشگیرانه و ضد کودتا آن‌ها را بازداشت کرده است. با توجه به سابقه شاهزاده احمد و شاهزاده محمد، این سناریو دور از انتظار نیست. اما در شرایط فعلی هیچ نشانه‌ای از احتمال وقوع کودتا دیده نمی‌شود؛ هر چند این دو شاهزاده پتانسیل کودتا علیه ولیعهد را دارند.

 سناریوی دوم؛ کنار زدن پادشاه

بر اساس این سناریو، محمد بن سلمان، قصد دارد به زودی پادشاه را کنار بزند و خودش پادشاه شود. از آنجا که محمد بن نایف و احمد بن عبدالعزیز دو رقیب اصلی محمد بن سلمان هستند و در خاندان چند ده هزار نفری آل سعود از احترام زیادی برخوردار هستند، می‌توانند در روند جانشینی ملک سلمان اختلال ایجاد کنند. بنابراین، احتمالا محمد بن سلمان به منظور پرهیز از هر گونه اختلال در روند انتقال قدرت، اقدام به بازداشت دو شاهزاده برجسته کرد. آنچه این سناریو را تقویت می‌کند، نحوه تحرکات شاهزاده احمد است. محمد بن نایف از مدت‌ها پیش تقریبا در حصر بود. اما شاهزاده احمد آزادانه در حال سفر بود و هیچ محدودیتی بر وی اعمال نشده بود. از جمله اینکه وی یک ماه در کشور مراکش مشغول شکار بود و همین چهارشنبه گذشته اندکی بعد از بازگشت به عربستان بازداشت شد. اگر بن سلمان به تحرکات شاهزاده احمد مشکوک بود، بعید بود که اجازه دهد عموی‌اش به راحتی به خارج از عربستان سفر کند.

سناریوی سوم؛ طرح مشترک پدر و پسر

سناریوی سوم به ما می گوید که این بازداشت ها با حکم ملک سلمان و اجرا از طرف محمد بن سلمان انجام شده است. در واقع، طرح مشترکی از سوی هر دو بوده و نه صرفا محمد بن سلمان. 

در همین رابطه، رویترز به نقل از یک منبع آگاه که خواست ناشناس بماند، نوشت: ملک سلمان خود شخصا دستور بازداشت دو شاهزاده را که متهم به خیانت شدند، امضا کرد.

نکته دیگر اینکه بازداشت شاهزاده ها زمانی انجام شد که ملک سلمان نیز در یک ماه اخیر ضمن تغییر در ساختار وزارتخانه ها، شماری از مقامات را نیز برکنار و افراد جدیدی را جایگزین آنها کرد که تازه ترین آن برکناری وزیر اقتصاد بود.

سناریوی چهارم؛ مرگ یا وخامت حال پادشاه

در همین رابطه، پایگاه عرب زبان «القدس العربی» نوشت که بازداشت اخیر شاهزادگان سعودی با مسأله وخامت حال «ملک سلمان» مرتبط است.

بر اساس این گزارش، در مطلب القدس العربی آمده است: «محمد بن سلمان» با بازداشت عمویش از «خطوط قرمز» عبور کرد.

این پایگاه عرب زبان در ادامه آورده است: از دو روز گذشته تلفن‌های همراه فرزندان شاهزادگان سعودی ضبط شده است تا ارتباط آنها با خارج قطع شود. این مسأله نشان از آن دارد که اتفاقی در حال رخ دادن است.

القدس العربی همچنین تأکید کرده است: موضوع مربوط به یک شاهزاده معمولی نیست بلکه صحبت از بازداشت پسر مؤسس خاندان سعودی یعنی «عبدالعزیز» است. بر همین اساس، واضح است که اقدام بن سلمان در بازداشت عمویش نقض صریح سنت های خاندان سعودی محسوب می شود.

برخی منابع به القدس العربی گفته اند که بازداشت‌ها حاکی از وجود یک توطئه میان شاهزادگان علیه بن سلمان هستند؛ کسی که به دنبال تکیه زدن بر اریکه قدرت است.

در همین حال حساب توئیتری «رأی الخلیج» نیز به نقل از منابع خود از انتقال سلمان بن عبدالعزیز پادشاه سعودی به بخش مراقبت‌های ویژه خبر داد و نوشت در برخی اماکن حالت فوق العاده اعلام شده است، اما خبر مرگ یا وضعیت سلامتی ملک سلمان به زودی اعلام نخواهد شد.

حساب توئیتری «رأی الخلیج» به نقل از منبعی انگلیسی نوشت: خبر مرگ ملک سلمان مخفی می‌ماند و بازداشت‌ شاهزاده احمد بن عبدالعزیز و محمد بن نایف هرگز مانند ریتز کارتون نیست و احتمالا سرنوشتی همچون جمال خاشقجی در انتظار آنان است چرا که محمد بن سلمان آنان را به اتهام خیانت بازداشت کرده تا هر مجازاتی بر آن‌ها اعمال شد، توجیه کند.

از سوی دیگر، مجتهد که به افشاگر اسرار خاندان سعودی مشهور است در توییتی اعلام کرد به احتمال زیاد سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان سعودی یا مرده است یا در حال مرگ.

افشاگر سعودی نوشت: «جزئیات حادثه از این قرار است: پاشاه مرده یا در حال مرگ است. بازداشتی‌ها از خانواده پادشاهی ده‌ها نفر هستند؛ نه فقط احمد و پسران نایف. به کارمندان دیوان پادشاهی، کاخ، گارد پادشاهی گفته اند که بنا به شرایط جسمانی، نمی‌توان با پادشاه ملاقات کرد.»

مجتهد نوشت: «بن‌سلمان، ولی‌عهد سعودی قصد دارد بیانیه‌ای منتسب به پادشاه (پدرش) را در ارتباط با کناره‌گیری از قدرت منتشر کند؛ بیانیه‌ای که در آن، او را به جانشینی خود انتخاب خواهد کرد. چه بر سر پادشاه آمده؟ به زودی اعلام خواهیم کرد.»