مروری بر انتظارات رهبری از جامعه دانشگاهی و نخبگان در سال ۹۸

خبرگزاری مهر؛ گروه حوزه و دانشگاه: رهبر معظم انقلاب اسلامی در مهمترین بیانات خود در جمع دانشجویان، اساتید و نخبگان به موضوعات مهمی از جمله اهمیت علوم پایه، اهتزاز پرچم استقلال علمی، تشکیل کارگروه های فرهنگی و علمی از سوی دانشجویان، لزوم رسیدن به نقطه اوج میدان علم در گام دوم انقلاب، توجه به استعداد ایرانی، فراهم کردن زیرساخت های قانونی برای دانش بنیان ها، تحقق جدی سند نخبگان، توجه جدی به علوم انسانی و تاکید بر دانشمند ایرانی آمیخته با فرهنگ اسلامی پرداختند و توصیه هایی اساسی ارائه فرمودند.

در خلاصه ای از بیانات معظم له در دیدار با دانشجویان، اساتید و نخبگان با کلیدواژه هایی مانند «امید»، «عدم ایجاد یأس در میان جوانان و نخبگان»، «لزوم عدم توقف رشد علمی»، «توجه جدی به پیشرفت های علمی»، «پرداختن بیشتر به علوم پایه»، «توجه جدی به علوم انسانی»، «لزوم رتبه بندی درونی کشوری دانشگاهی» و «اهتزار پرچم علمی کشور» مواجه می شویم.

در دیدار جمعی از دانشجویان در شانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان در اول خرداد ۱۳۹۸:

تشکل های دانشجویی می توانند یک مشکل بزرگ را حل کنند: تشکل های دانشجویی و مجموعه های دانشجویی کارهای خوبی انجام داده‌اند در زمینه مسائل گوناگون؛ چه مسائل کشوری، چه مسائل بین‌المللی. حضورشان می تواند یک کار بزرگ را، یک مشکل بزرگ را حل کند. این تحرکات را انسان در مجموعه های دانشجویی مشاهده می کند. یک توصیه ای که ما همیشه می کردیم، باز هم تأکید می کنم: شما احتیاج دارید بخوانید، احتیاج دارید بدانید. شماها خودتان، هیئت های اندیشه‌ورزتان، بچه های پیشکسوت‌ترتان بنشینند فهرست مطالعاتی و برنامه مطالعاتی برای جاهای مختلف، قشر های مختلف برنامه‌ریزی کنند، طراحی کنند و تعریف کنند، و مانند این کارها. این خیلی چیز لازمی است.

«بیانیه گام دوم» یک ترسیم کلی از گذشته و حال و آینده انقلاب است: نقطه اول: «عظمت حادثه انقلاب»، نقطه دوم: «عظمت راه طی‌شده و کارکرد انقلاب تا امروز»، نقطه سوم: «عظمت چشم‌اندازی است که باید به آن برسیم» و نقطه چهارم: «عظمت نقش نیروی جوان متعهد»؛ نه هر جوانی؛ جوانی که احساس تعهد کند، احساس مسئولیت کند. ما به یک حرکت عمومی به سمت آن چشم‌انداز نیاز داریم؛ باید یک حرکت عمومی در کشور راه بیفتد. یک حرکت عمومی معقول و منضبط. نمونه هایی از کارهایی که می تواند نسل جوان را در نقش و شأن محور بودن حرکت عمومی جامعه کمک کند و ظرفیت لازم را به آنها بدهد.

کارگروه های فرهنگی، سیاسی، کرسی آزاد اندیشی، گروه های جهادی عمده کارهای دانشجویی: یکی تشکیل کارگروه های فرهنگی است؛ یک کار دیگر، تشکیل گروه های فعالیت سیاسی است. تشکیل میزگردها و کرسی های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها که بنده مکرر این را تکرار کرده‌ام و تأکید کرده‌ام و توصیه کرده‌ام؛ در دانشگاه‌ها کرسی های آزاداندیشی را باید تشکیل بدهید؛ یک راهکار دیگر تشکیل گروه های نهضتی در ارتباط با مسائل بین‌الملل و مسائل جهان است. یک راهکار دیگر تشکیل گروه‌ های علمی و همکاری با مراکز علمی است. یک راهکار دیگر همکاری با شرکت های دانش‌بنیان و کار اقتصادی است. یک راهکار بسیار مهم دیگر کارهای خدماتی [است؛ یعنی] همین کارهای گروه‌ های جهادی که می روند به این مناطق مختلف که یکی از بهترین کارهای دانشجویی است؛ هر چه اینها توسعه پیدا کند و تقویت بشود و جهت‌دارتر و هدف‌دارتر بشود بهتر است. البته این تحرکات نباید به کار علمی مجموعه‌ دانشجوی جوان لطمه بزند؛ با هم منافات هم ندارد.

دانشجو خودجوش و خودکار باشد: آنچه ما از بچه های دانشجو، انتظار داریم این است که شماها باید خودجوش باشید، باید خودکار باشید، باید منتظر این نباشید که شما را به کار وادار کنند؛ بخصوص جوان هایی که مثلاً مربوط به تشکل های گوناگون دانشجویی هستند. باید خودکار حرکت کنید، باید بچه هایی که اهل اندیشه هستند؛ بعضی‌ها هستند در اندیشه‌ورزی پیشرو هستند، بعضی‌ها در حرکت های اجرائی پیشرو هستند؛ هر کدام در هر قسمتی که توانایی‌اش را دارید بایستی خودجوش و خودکار باشید؛ بنابراین، اگر چنانچه ان‌شاءالله شما جوانها با این حرکتها پیش بروید و زمینه را برای روی کار آوردن یک دولت جوان و حزب‌اللهی آماده کنید.

در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها در ۸ خردادماه ۱۳۹۸:

پیشرفت های چشمگیر دانشگاهی نباید مورد غفلت قرار گیرد: پیشرفت های دانشگاهی به معنای واقعی کلمه چشمگیر است؛ این را نبایستی مورد غفلت قرار داد. اینکه من تأکید می کنم روی این قضیه، به خاطر جریانی است که راه افتاده، نه فقط در ایران [بلکه] در دنیا، برای کوچک کردن، سبک کردن و بی‌ارزش نشان دادن حرکت عظیم علمی کشور؛ الان در دنیا دارد روی این کار می شود؛ پول خرج می کنند، برنامه‌ریزی می کنند؛ یک نمونه‌اش این برنامه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد است و زیر سؤال بردن پیشرفت های علمی کشور و کارهای مهم دانشگاهی کشور؛ که در اینجا هم کسانی هستند که با آنها هم‌صدایی می کنند، اینجا هم از این کارها انجام می گیرد.

زیر سؤال بردن پیشرفت های علمی و دانشگاهی کشور حرکت مرکب از خباثت و خیانت: بنده اصرار دارم تأکید کنم که به هیچ وجه این حرکت مرکب از خباثت و خیانت، درست نیست؛ دانشگاه به معنای واقعی کلمه پیشرفت های زیادی داشته، کار بزرگی شده در کشور. حالا اگر بخواهیم با دانشگاه قبل از انقلاب مقایسه کنیم که اصلاً زمین تا آسمان فاصله است؛ امروز دانشگاه به معنای واقعی کلمه پیشرفت کرده. به اذعان مراکز رتبه‌بندی بین‌المللی جهانی، تعداد زیاد و قابل توجهی از دانشگاه های ما جزو دانشگاه های برجسته دنیا محسوب می شوند.

دانشگاه پرچم پیشرفت مستقل علمی را به اهتزاز در می‌آورد: حتی همین کسانی هم که با ظاهر غیر سیاسی و باطن سیاسی راجع به مسائل علمی کشور حرف می زنند، در خلال گزارش شان ناگزیر اعتراف می کنند به پیشرفت های علمی کشور. بنابراین این یک حقیقتی است که وجود دارد و ما بر اساس این حقیقت باید فکر کنیم، کار کنیم، برنامه‌ریزی کنیم. تولید دانشگاه، مهندسی دانشگاه در کشور برای وابسته کردن کشور بود، نه برای استقلال کشور؛ حالا همان دانشگاه است که دارد پرچم استقلال علمی و پیشرفت مستقل علمی را به اهتزاز درمی‌آورد؛ همان دانشگاه است. این خیلی حقیقت مهمی است.

هنوز عقبیم، در «گام دوم» باید به نقطه اوج برسیم: تمجید بحق از دانشگاه و احساس سرافرازی به خاطر دانشگاه به معنای این نیست که ما به این حد از پیشرفت قانعیم، و به معنای این هم نیست که در دانشگاه کنونی ما عیب و نقص و مشکلی وجود ندارد؛ نه، ما تمجید می کنیم، ستایش می کنیم، به این دانشگاه افتخار هم می کنیم اما در عین حال اصرار می کنیم بر اینکه این حد از پیشرفت، به هیچ وجه ایران و ملت ایران و جامعه ایرانی را در جایگاه شایسته علمی خودش در دنیا نمی‌نشاند؛ ما هنوز عقبیم، بنده بارها این را گفته‌ام. ما در جای شایسته خود در میدان علم نیستیم؛ ما در این «گام دوم» باید به نقطه اوج برسیم.

ارتباط دانشگاه با مسائل و مشکلات جامعه: یک مسئله، مسئله کیفیت تحصیلی است که باید حتماً پیشرفت کند. دانشگاه علاوه بر وظیفه ای که نسبت به درون خود دارد، یک وظیفه ای هم درباره جامعه دارد. وظیفه درونی، همین تولید علم، پیشرفت علمی، تربیت علمی است؛ وظیفه بیرونی، اثرگذاری در مجموع جامعه است. دانشگاه نمی تواند از مسائل جامعه منفک و منزوی باشد. در خود دانشگاه، اساتید، مجموعه‌ها، گروه های علمی، جوامع علمی دانشگاهی بنشینند فکر کنند، ببینند نوع ارتباط اساتید با مسائل جامعه، با مشکلات جامعه چگونه باید باشد، راهش چیست.

امید شرط اساسی برای پیشرفت: یک نکته این است که یک شرط اساسی برای پیشرفت عبارت است از امید. امروز یک جریانی در داخل کشور و خارج کشور وجود دارد که در ایران حرکت علمی پیشرفتی ندارد و امید هم به پیشرفت آن نیست- یأس‌آفرینی. خب موفقیت ها را طبعاً نادیده می گیرند و این روی دانشجو اثر می گذارد؛ این جریان یأس‌آفرین در ذهن دانشجو اثر می گذارد؛ وقتی او مأیوس شد، کار نمی کند. روی استادها کمتر اثر می گذارد اما بعضاً دیده شده که روی استاد هم اثر بگذارد.

موفقیت های عظیم علمی دانشگاه‌ها در معرض دید باشد: اینکه من عرض می کنم پیشرفت علمی، ادعای ما نیست این اظهارات مراکز علم‌سنجی دنیا است که یک وقتی گفتند که سرعت حرکت پیشرفت ایران در علم، سیزده برابر متوسط دنیا است. جوری برنامه‌ریزی بشود که موفقیت های عظیم علمی دانشگاه‌ها در معرض دید قرار بگیرد، همه ببینند؛ پیشرفت های علمی را معرفی کنند تا همه ببینند.

«علم نافع» و علمی که مسائل کشور را حل می کند: ما راجع به «علم نافع» زیاد صحبت کرده ایم؛ «علم نافع» هم یعنی علمی که مسائل کشور را حل می کند؛ در مواجهه با تحریم راه حل علمی وجود دارد؛ باید این راه حل را جست؛ جستجو کرد، پیدا کرد و به مسئولین ارائه کرد. اینها بایستی در دانشگاه بررسی بشود. برای این کار اراده محکم لازم است. صحبت کردیم که دستگاه های مختلف، نیازهای علمی خودشان را فهرست کنند؛ خوشبختانه وزارت صنعت فهرست کرد، ارائه کرد، هم برای صنعت مفید است، هم برای دانشگاه مفید است. به هر حال، این علم نافع است که عرض کردیم نیاز های کشور و نقاط کور بخش های مختلف، چه صنعتی، چه اقتصادی، چه کشاورزی، چه بخش های گوناگون مدیریتی و امثال اینها، به وسیله تحقیقات دانشگاهی و مقالات دانشگاهی روشن بشود.

اهمیت گرایش به دانش علوم پایه و علوم بنیادی از سوی دانشجویان و دولت: بحث علوم پایه خیلی مهم است منتها چون دستاورد نقد حاضر و آماده ای برایش وجود ندارد، گرایش به آن در بین دانشجوها و کسانی که رشته انتخاب می کنند، کم است. باید ترتیبی داده بشود که گرایش به این دانش های علوم پایه یک گرایش بهتری، و گرم‌تری از سوی دانشجویان باشد. علوم پایه، هم نیاز به سرمایه‌گذاری دولت دارد. آمدند به من گفتند که بودجه بخش های علمی را امسال پنجاه درصد کم کرده‌اند؛ خب یعنی پنجاه درصد از فعالیت علمی کشور بایستی متوقف بشود- دولت باید کمک بکند، هم خود صاحب‌نظران و دانشمندان باید کمک کنند، هم آموزش و پرورش در این زمینه وظیفه دارد؛ هدایت تحصیلی باید انجام بگیرد از طرف آموزش و پرورش؛ جوری این جوان را حرکت بدهند و هدایت تحصیلی بکنند که به سمت علوم پایه و مانند اینها حرکت بکند. ما در علوم پایه باید سرمایه‌گذاری مستمر بکنیم و حرکتمان حرکت پیش‌دستانه باشد؛ یعنی سعی کنیم به استقبال حقایق کشف‌نشده عالم برویم. یکی از کارهای اساسی ما این است. پرداختن به علوم پایه و علوم بنیادی این خصوصیت را دارد که جامعه علمی را میکشاند به سمت کشف حقایق کشف‌نشده؛ نه اینکه ما هم فقط صرفاً حول و حوش حقایقی که کشف شده است و حرکت هایی که دیگران انجام داده‌اند، حرکت بکنیم.

ارزیابی و رتبه‌بندی بومی دانشگاه‌های کشور: یک نکته دیگر، مسئله ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها است که این را ما قبلاً هم گفته ایم که مخاطب این حرف، دستگاه های مدیریتی آموزش عالی هستند؛ یعنی وزارت علوم و وزارت بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستگاه های گوناگون مدیریتی، مخاطب این کارند. بایستی ما دانشگاه هایمان را، هم ارزیابی کنیم -البته ارزیابی های بین‌المللی وجود دارد و آن هم به جای خودش ایرادی ندارد لکن خیلی از ارزیابی های بین‌المللی دانشگاه‌ها ناظر به شرایط و امکانات و سنت های بومی و داخلی ما نیست؛ یک چیزهایی را به عنوان مزیت و امتیاز دخیل می کنند که ممکن است ما آنها را به عنوان امتیاز قبول نداشته باشیم- خودمان در داخل بایستی رده‌بندی کنیم، امتیازدهی کنیم، مزیت های دانشگاه‌ها را مشخص بکنیم. این از جمله کارهایی است که در مدیریت های آموزش عالی به نظر من لازم است انجام بگیرد و در ارتقاء کیفیت و شکل‌گیری فضای رقابتی هم اثر می گذارد.

اساتید انقلابی در داخل دانشگاه جریان‌سازی کنند: به نظر من این مجموعه اساتید انقلابی بایستی همت کنند تا در داخل دانشگاه جریان‌سازی کنند؛ این به نظرم خیلی مهم است. شما اساتید محترم متدین و انقلابی باید کاری کنید که جریان انقلابی و فکری و اسلامی در دانشگاه، جریان رایج بشود. در دانشگاه، هم بایستی با ارتجاع مقابله کرد، هم با التقاط باید مبارزه کرد، هم با انحراف باید مقابله کرد؛ نکته دیگری که بنده میخواهم عرض بکنم، [درباره] فضای فرهنگی دانشگاه‌ها است؛ رشد فعالیت های فرهنگی. این لازم است و به این پرداخته نمی شود. در بعضی از دانشگاه‌ها مطلقاً فعالیت فرهنگی وجود ندارد؛ این هم یکی از نقایص است.

در دیدار مدال‌آوران المپیاد های علمی و اعضای تیم ملی والیبال جوانان ۱۶ مردادماه ۱۳۹۸:

راه نخبگی یک راه بی‌انتها: یکی اینکه راه نخبگی یک راه بی‌انتها است. این جور نیست که ما بگوییم این جوان از لحاظ فکری، ذهنی نخبه است، حالا هم یک مدال گرفت و قضیه تمام شد؛ نه، این مدال یکی از نشانه های حرکت شما در یک مسیر است؛ مسیر نخبگانی، مسیر تلاشی که برخاسته از یک ظرفیت و استعداد و توانایی خاص است؛ در این مسیر باید شما حرکت کنید، باید تلاش کنید. نگذارید که این ظرفیت و استعداد در همین حد پنهان و تمام بشود و در واقع سر این چشمه جوشان گرفته بشود؛ نگذارید این کار اتفاق بیفتد. این ظرفیت ها بی‌پایان است؛ نگذارید که وسط راه بمانید و ادامه ندهید کار را، و راه را.

استعداد ایرانی از متوسط استعداد جهانی بالاتر است: ما را به معنای واقعی کلمه عقب نگه داشتند؛ در دوران حکومت قاجار یک جور، در دوران حکومت پهلوی یک جور دیگر؛ ما عقب نگه داشته شدیم. استعداد ایرانی از متوسط استعداد جهانی بالاتر است. من یک وقتی سالها پیش این را می گفتم، احساس می کردم که بعضی‌ها تردید دارند؛ امروز این حرف در دنیا دارد تکرار می شود و گفته می شود که استعداد ایرانی استعداد بالاتر است. بنابراین عقب نگه داشته شدیم، عقب ماندیم؛ دنیا پیش رفته، دانش بشری پیش رفته. با همه تحرکی که بعد از انقلاب، بخصوص در این حدود بیست سال اخیر پیش آمده که یک تحرک علمی خیلی خوبی شده و کار های زیادی انجام گرفته، هنوز نتوانستیم مرز های دانش را جلو ببریم، مرزهای فناوری را جلو ببریم؛ هنوز نتوانسته ایم. این کار را باید بکنیم؛ چه کسی باید بکند؟ غیر از شماها چه کسی باید بکند؟ نسل شما و نسل بعد از شما کسانی هستید که بایستی تولید کنید، بسازید.

تقویت نگاه انقلابی و نگرش انقلاب بنیانی در نخبگان: مسئله دوم این است که شما اگر بخواهید برای کشورتان به معنای واقعی کلمه مفید باشید، باید نگاه انقلابی را، نگاه و نگرش انقلاب بنیانی‌ای را که مبتنی بر تفکر اسلامی است، در خودتان حفظ کنید و تقویت کنید. فکر انقلابی، نگاه انقلابی را حتماً در خودتان تقویت کنید، حفظ کنید. توکل به خدا را و استمداد از پروردگار را هم فراموش نکنید؛ این توصیه مؤکد من است؛ خداوند توفیق می دهد. ارتباط شما با خدای متعال و توکل شما به خدای متعال و استمداد شما از خدای متعال، به شما کمک می کند که بتوانید بهتر پیش بروید، راحت‌تر مشکلات را پشت سر بگذارید و امیدوارانه‌تر با مشکلات دسته و پنجه نرم کنید و پیش بروید.

در دیدار نخبگان و استعداد های برتر علمی ۱۷ مهرماه ۱۳۹۸:

شتاب پیشرفت علمی باید ادامه پیدا کند: آنچه مهم است این است که این پیشرفت علمی که در کشور از حدود دو دهه قبل به این طرف شروع شده، ادامه پیدا کند. ما در برخی از رشته های علمی نوپا در رتبه های بالای جهان هستیم؛ [یعنی] رتبه های زیر ده، رتبه پنجم، ششم. خب اینها خیلی افتخارآمیز است لکن این ما را به هیچ وجه قانع نمی کند. حالا در نانو، در زیست‌فناوری، در بعضی از چیز های دیگر ما جلو هستیم [اما] این کافی نیست؛ حرکت علمی در دنیا یک حرکت پرشتابی است، ما هم عقب‌ماندگی های بسیار متراکمی از سابق داریم، لذا بایستی این شتابی که در پیشرفت علمی هست ادامه پیدا کند.

زیرساخت های قانونی شرکت های دانش‌بنیان فراهم شود: اولاً بایستی زیرساخت های قانونی این شرکت های دانش‌بنیان فراهم بشود؛ این کار، کار دولت و مجلس و مسئولین ذی‌ربط است؛ [ثانیاً] موانع را بر طرف کنند که بعضی از موانع را گفتند. اصلاح فضای کسب و کار که بنده مکرر تأکید کرده‌ام بر روی آن، یعنی اینکه موانع کار برداشته بشود، موازی‌کاری های غلط انجام نگیرد. البته انحصار هم بایستی برداشته بشود که در صحبت های دوستان هم مسئله انحصار بود.

سند راهبردی امور نخبگان نوسازی و تازه‌سازی شود: ما یک سند راهبردی امور نخبگان داریم که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است، سندی بسیار خوب و مهمی است؛ این سند باید به جد تحقق پیدا کند، یعنی به این سند عمل بشود. تا الان به بخشی از این سند مهم عمل شده [اما] به همه آن عمل نشده. اگر این سند به طور کامل مورد عمل قرار بگیرد، بسیاری از این مشکلاتی که گفته شد در زمینه پیشرفت علم، در زمینه تجاری‌سازی محصولات علمی و فناوری و بقیه مشکلات، برطرف خواهد شد. هم بایستی بنیاد نخبگان به این سند بپردازند، هم من اینجا می گویم که شورای‌عالی انقلاب فرهنگی باید مطالبه کند. البته از این سند، چند سالی گذشته؛ حتماً این سند یک به‌روزرسانی‌ای لازم دارد؛ باید نوسازی و تازه‌سازی بشود.

جریانی با پدیده جنبش علمی با بددلی برخورد می کند: نکته دوم؛ متأسفانه یک جریانی در کشور وجود دارد که با پدیده جنبش علمی با بددلی برخورد می کند؛ این جریان هست. اینکه من به شما دارم عرض می کنم برای این است که خود شما که عناصر تشکیل‌دهنده این جریان علمی هستید، توجه داشته باشید که در مقابل شما یک جریان بددلان های، بدخواهان های وجود دارد؛ شما مأیوس نشوید؛ حرف من این است. یکی از کار های آن جریانی که من تعبیر می کنم از آن به بددل یا بدخواه حرکت علمی، این است که اصل جنبش علمی را انکار می کند، اصلاً گویی که چنین چیزی نیست. بعد، یکی از کارهای بدشان دلالی جابه‌جا کردن نخبه های کشور است که این کار هم دارد انجام می گیرد. نخبه را از ماندن در داخل دلسرد کنند که «چرا می مانی، بی‌خود خودت را معطل می کنی، عمرت را تلف می کنی»، در حالی که او مال اینجا است، پاره تن اینجا است، با رشد کشور، او رشد می کند؛ با رشد او، کشور رشد می کند؛ او وظیفه‌اش را انجام می دهد.

وزارتخانه ها از دانشگاه‌ها در برابر دشمنان مراقبت کنند: وظیفه وزارت علوم و وزارت بهداشت است که از دانشگاه‌ها مراقبت کنند، پاکسازی کنند. بحث کمبود کیفیت، بحث همین مسئله سرقت های علمی، بحث علم غیر نافع، اینها اشکالاتی است که خود ما زودتر از آنها گفته ایم، بیشتر از آنها می دانیم اما جنبه های مثبت را وقتی انسان نگاه می کند بمراتب راجح از این جنبه های منفی می بیند. جوان ما با جرئت تمام وارد یک حوزه علمی دشوار و پیچیده می شود، کارهای مهمی انجام می دهد، دیگران -حتی دشمنان- این کارهای مهم را تحسین می کنند. بیش از دویست محقق و دانشمند ایرانی جزو یک درصد دانشمندان برتر دنیا هستند؛ اینها افتخارآمیز است. رشد مقالات پر ارجاع دانشمندان ایرانی چیزهای مهمی است که انکار می کنند. ما تقریباً یک درصد جمعیت جهان را داریم، اما تولید علم ما نزدیک به دو درصد دنیا است، ما امروز توانسته ایم علم را در خدمت منافع کشور و پیشرفت های کشور، در این زمینه هایی که گفتم و شاید چندده زمینه دیگر به کار بگیریم؛ اینها همه از برکات جمهوری اسلامی است.

نهادهای نخبگانی به علوم انسانی بپردازند: نکته بعدی؛ بنیاد نخبگان و همه نهاد های نخبگانی به علوم مختلفی می پردازند، من اصرار می کنم، تأکید می کنم به علوم انسانی هم بپردازند؛ به اقتصاد بپردازند، به حقوق بپردازند، به مدیریت بپردازند؛ ما به حضور نخبگانی در اینها احتیاج داریم.این جوان نخبه ای که می تواند در زمینه های فنی، مهندسی، این جور کار برجسته انجام بدهد می تواند در زمینه مسائل اجتماعی کشور، در زمینه مسائل اقتصادی کشور [هم]، فکر کند، راه ارائه بدهد. برخی از مسائل کشور در زمینه های اقتصادی ناشی از کمبود های تحقیق علمی است. یک نکته دیگر این است که علم، اگر جدای از فرهنگ صحیح بود، به خطا خواهد افتاد. یک علم پیچیده بسیار نافع، علم هسته ای است؛ چون با فرهنگ درست، فرهنگ انسان‌دوستی همراه نبود، [بلکه] همراه با فرهنگ غلط قدرت‌طلبی بود، به بمب هسته ای منتهی شد و امروز بمب هسته ای همچنان تهدید دنیا است، تهدید بشریت است؛ علم این جوری است که اگر چنانچه با فرهنگ درست، با مشی فکری درست همراه نباشد، چیز خطرناکی خواهد شد. ما به همین دلیل معتقدیم در مجموعه های نخبگانی، دین و ملیت -یعنی پایبندی جدی دینی و شرف جدی ملی- بایستی بجد دنبال‌گیری بشود.

الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی را در زمینه مسائل علم رعایت کنیم: دانشمند ایرانی وقتی با فرهنگ اسلامی و ایرانی آمیخته است، آن وقت یک جزء حیاتی از حیات ملت است؛ در واقع به مجموعه ملت روح می بخشد، توان می بخشد. ما نمی خواهیم دانشگاه ما تکرار و بازتولید فلان دانشگاه آمریکایی باشد؛ این را نمی خواهیم. علم را می خواهیم، شاگردی هم می کنیم، فضای علمی کشور باید فضای علمی ایرانی و اسلامی باشد. ما بایستی با فرهنگ خودمان، ایرانی زندگی کنیم، ایرانی باید بیندیشیم و فکر کنیم؛ و الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی را در زمینه مسائل علم هم حتماً بایستی رعایت بکنیم که این به نظر من بسیار مهم است.

جامعه نخبگانی می تواند در دیپلماسی عمومی نقش ایفا کند: نکته بعدی؛ یکی از کارهای مهمی که جامعه نخبگانی می تواند انجام بدهد، این است که در دیپلماسی عمومی نقش ایفا کند. گردآوردن نخبگان ایران فرهنگی بزرگ؛ یعنی قلمرو وسیع فرهنگ ایرانی در قرن های گذشته که حالا یک مقداری فرق کرده. در این مجموعه فرهنگی که بعضی از کشورهای همسایه ما را هم شامل می شود، ما بتوانیم نخبگان را گردآوری بکنیم. [یا مثلاً] گردآوری نخبگان منطقه غرب آسیا؛ در کشورهای دیگر اینجا هم نخبگان زیادی هستند. [یا مثلاً] گردآوری نخبگان جهان اسلام؛ گردآوری نخبگان محور مقاومت. اگر بتوانید با آنها تعامل کنید و تفاهم کنید و ارتباط برقرار کنید حرف های شما را هم قبول دارند می توانید با اینها ارتباط برقرار کنید، آن وقت در این ارتباط و در نهادسازی هایی که با این ارتباط صورت می گیرد، شما می توانید دانش پاک و باشرافت را، اندیشه درست را منتقل کنید.

نگذارید امید به پیشرفت علمی در کشور، اختلال پیدا کند: نکته بعدی، ایجاد امید است. من جداً در این زمینه اصرار می کنم؛ هم به شما، هم به اساتید، هم به پیشروان حرکت علمی که نگذارید امیدی که به وجود آمده به پیشرفت علمی در کشور، خدای نکرده اختلال پیدا کند. این جور نباشد که ما مشکلات را به صورت یک‌طرفه و یک‌جانبه طرح کنیم، موفقیت های بزرگ را نبینیم. خب بله، در کشور مشکلات وجود دارد؛ بعضی‌ها خیال می کنند ما مشکلات را نمی دانیم؛ نه، ما مشکلات را خیلی بیشتر از خیلی‌ها می دانیم؛ مشکلات هست اما در کنار این مشکلات، موفقیت های بزرگی وجود دارد. وقتی که ما یک‌جانبه مشکلات را مطرح می کنیم، گاهی روی یک مشکل خاص که چندان هم مهم نیست مدام تکیه می کنیم، مدام تکرار می کنیم، مدام می گوییم، مدام مرثیه‌خوانی می کنیم، امید در دل جوان فرو می‌نشیند، این غلط است. من چند سال پیش گفتم که باید پیشرفت ما جوری باشد که تا پنجاه سال بعد اگر کسی خواست به تازه های علمی دنیا دست پیدا کند مجبور باشد فارسی یاد بگیرد؛ یعنی باید این قدر شما پیش بروید که به طور تقریبی تا آن مقطعی که بنده اشاره کردم، در آن مقطع هر کس در دنیا بخواهد تازه های علمی را در بخش های مختلف به دست بیاورد، ناچار باشد زبان فارسی یاد بگیرد تا بتواند از نوشته های شماها استفاده کند.

در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه امام‌حسین (ع) ۲۱ مهرماه ۱۳۹۸:

در آینده علمی بشریت و مسائل نوپدید عقب نیستیم: آینده علمی بشریت و جهان به سمت این مسائل نوپدید است، ما هم در این مسائل بحمدالله عقب نیستیم. بایستی هر چه ممکن است بر روی این مسائل تکیه بشود: آموزش عمیق، تربیت جامع، تخصص لازم در مدیران مجموعه، ضابطه‌گرایی. از جمله چیزهایی که بنده تأکید می کنم، نظام‌مند بودن و ضابطه‌گرایی در همه مسائل این دانشگاه [است].

در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان به مناسبت روز ملی مبارزه با استکبار جهانی ۱۲ آبان ماه ۱۳۹۸:

با شعار رونق تولید رونق علمی هم به وجود می‌آید: وجود جوانان، وجود شما عزیزان برای کشور یک نعمت است؛ در خط مستقیم، صراط مستقیم خودتان را حفظ کنید، نگه دارید. این کشور به شما احتیاج دارد؛ به معنای واقعی کلمه احتیاج دارد. باید شما بسازید این کشور را؛ شما باید پیش ببرید این کشور را؛ نسل جوان باید این کار را بکند. شعار سال را رونق تولید اعلام کردیم، هر کسی از صاحب‌نظران اقتصادی که در روزنامه‌ها و در فضای مجازی و غیره حرف زدند، همین را تأیید کردند، گفتند که رونق تولید، کلید حل مشکلات اقتصادی کشور است؛ اشتغال را به وجود می‌آورد، بیکاری جوانها که مشکل بزرگی است با اشتغال از بین میرود، ثروت ملی به وجود می‌آید، رفاه عمومی به وجود می‌آید؛ حتی پیشرفت علمی به وجود می‌آید؛ وقتی تولید رونق پیدا بکند، کارخانجات، دستگاه های صنعتی، دستگاه های کشاورزی، احساس احتیاج می کنند به شیوه‌ها و روش های علمی، دانشگاه‌ها وارد میدان می شوند، رونق علمی هم به وجود می‌آید؛ یعنی کلید حل مشکلات اقتصادی کشور، عبارت است از مسئله رونق تولید که ما امسال اعلام کردیم.