سال ۹۸ و صنعت بحران‌زده هوانوردی در ایران

ناوگان هوایی ایران در سال ۱۳۹۸ یکی از بدترین سال‌های خود را گذراند. خطوط هوایی ایران که امید داشتند در برجام بهینه سازی شوند تمام قراردادهای خود را با بازگشت تحریم آمریکا از بین رفته می‌بینند؛ از طرفی کرونا و لغو بسیاری از پروازها هم وضعیت را بدتر کرد.

فرای صنعت هوانوردی ایران، سال ۱۳۹۸ در عین حال با شلیک به هواپیمای مسافربری اوکراینی در آسمان تهران نیز در خاطره جمعی باقی خواهد ماند.

بیشتر در این باره: گاه‌‌شمار ۷۲ ساعت لاپوشانیِ یک فاجعه

اما در این سال بر صنعت هوانوردی ایران چه گذشت؟

راهی برای خرید هواپیما در سال ۹۸

شرکت‌های هوایی ایران با از دست رفتن قراردادهایشان با شرکت‌های بزرگ به دلیل تحریم‌ها، به دنبال راهی برای خرید هواپیماهای دست دوم هستند.

در این شرایط برخی مدیران صنعت هوایی ایران امید به خرید هواپیماهای شرکت‌های چینی و روس دارند.

مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی گفته «سوخو بعد از اجرایی شدن برجام تلاش کرد که در بازار ایران حضور پیدا کند. با توجه به این‌که بیش از ۱۰ درصد از قطعات سوخو سوپرجت را آمریکایی‌ها تولید می‌کنند، فروش این هواپیما نیز منوط به اخذ مجوز اوفک است و روسیه موفق به دریافت مجوز اوفک نشده است. روس‌ها اعلام کردند در تلاش هستند که تغییراتی در برخی از قطعاتی که نیاز به مجوز اوفک دارد، انجام دهند که نیازی به اخذ این مجوز نباشد و این برنامه زمان‌بری است.»

در میان شرکت‌های هوایی، ایران‌ایر در سال ۹۸ توانست سه فروند ایرباس ۳۱۹ دست دوم را وارد ناوگان خود کند.

شرکت‌های هوایی ایرانی امید دارند با توجه به بحران شدید در صنایع هوایی جهان به دلیل کرونا بتوانند برخی هواپیماهای شرکت‌هایی که ورشکست می‌شوند را خریداری کنند.

پیش‌بینی می‌شود در جریان بحران کرونا بسیاری از شرکت‌های هوایی جهان ورشکست و هواپیماهای این شرکت‌ها زمینگیر شوند.

مشکل سوخت و تحریم ماهان

یکی از جنجالی‌ترین و پرچالش‌ترین مسائل صنعت هوایی ایران به پروازهای شرکت ماهان در سال ۱۳۹۸ باز می‌گشت. در این سال پروازهای ماهان به کشورهای اروپایی به دلیل تحریم‌های هوایی و فشار آمریکا متوقف شد.

ایالات متحده ماهان و شماری دیگر از خطوط هوایی ایران را متهم به همکاری در «تروریسم بین‌المللی و نقض حقوق بشر» کرده و به خارجی‌ها و شهروندان آمریکایی هشدار داده هرگونه همکاری با شرکت‌های هواپیمایی ایران می‌تواند تحریم، تنبیه، عواقب کیفری و جزایی در پی داشته باشد.

تهران اتهام‌های آمریکا در مورد «اقدامات بی‌ثبات‌کننده و مخرب» یا استفاده از هواپیماهای غیرنظامی برای نقل ‌ وانتقال تجهیزات و نیروی نظامی برای سپاه پاسداران را رد کرده است.

بیشتر در این باره: هشدار آمریکا در مورد هر گونه همکاری با خطوط هوایی ایران

در پایان سال فشار مضاعفی هم به شرکت ایران‌ایر وارد شد و در بیشتر کشورهای اروپایی به این شرکت سوخت داده نمی‌شود. این شرکت به همین دلیل مجبور است برای برخی فرودگاه‌ها از دو هواپیما خود یعنی ایرباس ۳۳۰ استفاده کند. این دو هواپیما با یکبار سوخت‌گیری توانایی طی مسیر رفت برگشت بین ایران و کشورهای اروپایی را دارند.

به همین دلیل شرکت ایران‌ایر در تلاش است تا بتواند چندین هواپیماهای دست دوم ایرباس ۳۴۰ را خریداری کند.

این هواپیما می‌تواند بهترین گزینه برای ایران‌ایر باشد. ایرباس ۳۴۰ به دلیل چهار موتوره بودن، ایمنی بالایی دارد از طرفی با توجه به قیمت پایین سوخت در ایران نسبت به اروپا، سوخت گیری آنها در ایران برای شرکت‌های هوایی با وجود مصرف بالاتر این هواپیماها، یک حسن محسوب می‌شود.

ایرباس ۳۴۰ با یکبار سوخت گیری بیش از ۱۲ هزار کیلومتر قابلیت پیمایش دارد.

نرخ‌های جنجالی بلیت هواپیما

در پاییز ۹۸ برخی شرکت‌های هوایی نرخ‌های خود را افزایش دادند اما سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تاکید داشت که فروش بلیت هواپیما با نرخ‌های بالاتر «تخلف» است.

بر اساس گزارش سازمان هواپیمایی کشوری ارزان‌ترین پرواز داخلی مربوط به پروازهای کوتاه مانند تهران-خرم آباد و اهواز-شیراز است که ۱۷۳ هزار تومان قیمت دارد. همچنین گران‌ترین پروازهای داخلی مربوط به مسافت‌های طولانی مانند تبریز-بندرعباس است که یک میلیون و ۵۶۶ هزار تومان قیمت دارد.

با وجود اعلام چنین قیمت‌هایی، بسیاری از شرکت‌های هوایی، شروع به گران فروشی کردند این شرایط تا پیش از بحران کرونا ادامه داشت تا در نهایت با شروع بحران کرونا این شرکت‌ها مجبور شدند قیمت‌های خود را به‌شدت کاهش دهند.

محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی، عصر پنجم اسفند ماه اعلام کرده بود «در حوزه سفرهای هوایی و ریلی، هزینه کنسلی از مردم دریافت نشود و مردم اگر بلیتی تهیه کرده و می‌خواهند آن را کنسل کنند، راحت باشند.»

وضعیت نامناسب توسعه فرودگاهای ایران

فرودگاه امام خمینی تهران قرار بود به یکی از اصلی‌ترین فرودگاه‌ها در آسیا تبدیل شود. پس از برجام هم تبلیغات گسترده‌ای شد که دوباره این طرح احیا شده است؛ اما حالا پس از چند سال مشخص شده تبلیغات با واقعیت بسیار فاصله دارد.

تا پیش از سال ۹۸، از سه پایانه این فرودگاه تنها یک پایانه که ظرفیت هفت میلیون مسافر دارد بهره‌برداری شده بود.

قرار بود پس از عملیاتی شدن دو پایانه دیگر پایانه اول تنها مختص پروازهای داخلی باشد. پایانه دوم یعنی سلام که بیشتر برای پروازهای زیارتی است هم حدود پنج میلیون نفر ظرفیت دارد. این پایانه در سال ۱۳۹۸ بالاخره وارد مدار شد.

اما اتمام پایانه سوم که ایران‌شهر نام دارد همچنان در پرده‌ای از ابهام است. این پایانه قراراست در فاز اول ۲۵ میلیون نفر ظرفیت داشته و پایانه اصلی پروازهای خارجی ایران باشد. برخی رسانه‌های ایران گزارش داده‌اند این ترمینال تا پنج سال آینده یعنی در سال ۱۴۰۳ راه‌اندازی خواهد شد.

ایران پس از برجام شروع به توسعه پنج فرودگاه اصلی کشور کرده بود اما پس از خروج آمریکا اکثر پروژه‌های توسعه فرودگاهی ایران با مشکل و تاخیر در اجرا روبه‌رو شده‌اند و شرکت‌های خارجی که در این پروژه‌ها فعال بوده‌اند هم ایران را ترک کرده‌اند.