بررسی نقش مردم غیور و تاریخ‌ساز آذربایجان در دفاع مقدس

به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «اطلس لشکر ۳۱ عاشورا» توسط جلال معبودی تهیه و تنظیم‌شده است و به بررسی نقش و عملکرد لشکر ۳۱ عاشورا و حماسه‌آفرینی رزمندگان و فرماندهان آن در طول ۸ سال دفاع مقدس می‌پردازد.

در این اطلس سعی شده تا با استفاده از نقشه، نمودار، جدول و عکس، عملیات‌های آفندی که رزمندگان لشکر ۳۱ عاشورا در آن شرکت داشته و حماسه‌آفرینی کرده‌اند، تبیین و تشریح شود.

لشکر ۳۱ عاشورا، یکی از یگان‌های شاخص دوران دفاع مقدس است که کارنامه درخشانی از جنگ با ضدانقلاب، جنگ در جبهه‌های جنوبی، میانی و شمال‌غرب دارد و شاهد تغییرات زیادی در سطوح مختلف فرماندهی بوده است.

کتاب «اطلس لشکر ۳۱ عاشورا در دوران دفاع مقدس» در شش فصل و ۲۵۶ صفحه، به نقش مردم غیور و تاریخ‌ساز آذربایجان در هشت سال دفاع مقدس پرداخته‌شده است.

فصل اول کتاب با عنوان «کلیات یگان» شامل تأسیس، توسعه و عملیات‌های محدود و در پی آن به حوادث ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز (بزرگداشت چهلمین روز شهدای قیام قم)، تأثیر پیروزی و تثبیت انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ در تبریز، اغتشاش و درگیری‌های تبریز از طریق حزب منحله خلق مسلمان، نقش مردم آذربایجان در مقابله با اقدامات خرابکارانه گروهک‌های ضدانقلاب در استان‌های آذربایجان غربی و کردستان نگاهی اجمالی داشته و سپس به نقش نیروهای آذربایجانی در مقابله با تجاوز ارتش بعثی عراق به خاک جمهوری اسلامی ایران تا روند شکل‌گیری تیپ و لشکر ۳۱ عاشورا پرداخته است.

در فصل دوم کتاب با عنوان «آزادسازی سرزمین‌های اشغالی» نیز به نقش تیپ عاشورا در عملیات‌های طریق‌القدس و بیت‌المقدس پرداخته‌شده است. همچنین در فصل‌های سوم و چهارم نقش یگان ۳۱ عاشورا در عملیات‌های رمضان، مسلم بن عقیل، والفجر مقدماتی، والفجر ۱، والفجر ۴، خیبر، بدر و والفجر ۸ با عنوان تنبیه متجاوز و نبردهای آبی - خاکی توضیح داده می‌شود.

در فصل پنجم با عنوان نبردهای شرق بصره نیز به نقش لشکر ۳۱ عاشورا در عملیات‌های کربلای ۴، کربلای ۵، کربلای ۸ و در فصل ششم با عنوان نبردهای جبهه غرب و شمال‌غرب به نقش همین لشکر در عملیات‌های نصر ۷، بیت‌المقدس ۲، ۳ و مرصاد پرداخته‌شده است.

در بخش پایانی کتاب هم ذیل عنوان ضمائم مرکز حفظ آثار و نشر ارزش‌های ۸ سال دفاع مقدس سپاه عاشورا، منابع اختصاصی لشکر در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، نیز راویان یگان ۳۱ عاشورا، باغ‌موزه دفاع مقدس و ستاد کنگره شهدا معرفی‌شده است.

در پژوهش این اثر تلاش شده با اتکا به اسناد و منابع دست اول موجود در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و همچنین منابع موجود در لشکر ۳۱ عاشورا و مصاحبه با فرماندهان حاضر در صحنه، تاریخ‌نگاری وقایع به‌صورت مستند و متقن و زیر نظر سردار امین شریعتی و فرماندهان این لشکر به رشته تحریر درآید.

اصلی‌ترین منبع تهیه این اطلس، کتاب شناسنامه لشکر ۳۱ عاشورا در دوران دفاع مقدس است که به همت مصطفی عابدی از رزمندگان لشکر عاشورا و زیر نظر سردار امین شریعتی و فرماندهان این لشکر تألیف شده است. علاوه بر آن از منابع مختلفی از قبیل تاریخ شفاهی رزمندگان و فرماندهان لشکر، دفاتر راوی و دیگر اسناد مربوط به لشکر که در مرکز مطالعات و تحقیقات دفاع مقدس گردآوری‌شده است، بهره گرفته‌شده است.

در بخشی از کتاب «اطلس لشکر ۳۱ عاشورا در دوران دفاع مقدس» در مورد نحوه تشکیل سپاه تبریز و نحوه تشکیل منطقه پنجم سپاه با محوریت لشکر ۳۱ عاشورا می‌خوانیم:

تشکیل سپاه تبریز

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که با پیروزی انقلاب متولد شد و در دوم اردیبهشت ۱۳۵۸ با قرار گرفتن تحت نظر شورای عالی انقلاب رسمیت یافت، به توسعه تشکیلات خود در سراسر کشور پرداخت و در همین خصوص سپاه تبریز را با صدور حکم برای مرحوم دکتر رجایی خراسانی، دکتر سبحان اللهی، شهید ابوالحسن آل اسحاق، سید محمد الهی، احمد خرم، شهید حمید سلیمی و محمدرضا (حامد) دادیزاد تأسیس کرد. بدین ترتیب سپاه تبریز در ساختمان پیشین سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) شکل یافت.

ابتدا حامد دادیزاد فرماندهی آن را بر عهده گرفت، اواخر سال ۱۳۵۸ این سمت به ابوالحسن آل اسحاق واگذار شد و شعبه‌های سپاه در شهرهای دیگر استان آذربایجان همچون اردبیل، مراغه، میانه و … تشکیل شد. پس از سازمان‌دهی اعضای جدید در چارچوب نیروهای عملیاتی و ستادی، آموزش آنان در دستور کار قرار گرفت. بدین منظور، مراکزی در سطح استان، همچون پادگان‌های سعیدآباد و خاصبان (سیدالشهدا (ع)) در تبریز، پیر مؤذن در اردبیل و فتح المبین در مراغه افتتاح شد.

تشکیل منطقه پنجم سپاه

بر اساس تدبیر مرکز فرماندهی سپاه در پایتخت، استان‌های کشور در ۱۱ منطقه کشوری سازمان‌دهی و پیگیری امور سپاه هرچند استان به یکی از مناطق یازده‌گانه واگذار شد.

بر همین اساس منطقه پنجم سپاه در اواسط سال ۱۳۵۹ در شمال غرب کشور به مرکزیت تبریز و به فرماندهی صادق محصولی راه‌اندازی شد و سپاه استان‌های آذربایجان شرقی (شامل استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی) و آذربایجان غربی را تحت پوشش گرفت. همزمان با تشکیل سپاه منطقه ۵، رحمان دادمان جایگزین ابوالحسن آل اسحاق در سمت فرماندهی سپاه ناحیه تبریز و حمید چیت چیان قائم‌مقام فرمانده شدند.

کتاب «اطلس لشکر ۳۱ عاشورا در دوران دفاع مقدس» توسط جلال معبودی در ۲۵۶ صفحه تهیه و تنظیم‌شده و در سال ۱۳۹۸ توسط انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با قیمت ۷۰ هزار تومان روانه بازار نشر شده است.