آتش جنگ نفتی و کرونا؛ سرآغاز فصل سرد بازار

حق نشر عکس Getty Images

تعهد کاهش تولید یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه‌ای عربستان سعودی و دیگر اعضای اوپک به پایان رسید. با فرا رسیدن ماه آوریل، ریاض از کمین برای جنگ نفتی با مسکو بیرون می‌آید تا با فروپاشی اوپک پلاس، سلطه‌اش را بر بازارهای آسیا، اروپا و آمریکا به رخ بکشد.

این زورآزمایی در بازارهای جهانی اما تبعاتی تاریخی در پی دارد. چنانکه سه ماهه اول سالی که آغاز دهه جدید میلادی است در حالی به پایان رسیده که معاملات آتی نفت خام در نیویورک ۷۰ درصد سقوط را ثبت کرده است.

عرضه نفت وست تگزاس اینترمدیت با بهایی کمتر از ۲۱ دلار در ۱۸ سال گذشته و برنت دریای شمال به بهای ۲۵ دلار در ۱۷ سال گذشته بی‌سابقه است. این کاهش ارزش نفت خام، سرآغاز فصلی تازه و البته سرد در بازارهای جهانی است. موسسه گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده که در ماه جاری میلادی (آوریل) بازارهای جهانی با کاهش تقاضای روزانه ۱۸ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه رو به رو باشد.

برخی از تحلیلگران بازار هم بر این باورند که در این ماه روزانه ۲۰ میلیون بشکه نفت خام به انبارهای نفتی روانه می‌شود. مازاد عرضه، در پی رقابت روسیه و عربستان سعودی بر سر افزایش تولید هیچ تناسبی با تقاضای بازار ندارد و این زنگ خطری است که مارس به صدا درآمده است.

دوئل سلاطین نفت

عربستان سعودی به وعده‌اش برای افزایش صادرات نفت خام در ماه آوریل عمل می‌کند؛ وعده‌ای که به صرف اعلام آن، بازارهای جهانی به تلاطم درآمد و به جنگ نفتی با مسکو تعبیر شد. این رقابتی میان دو تولیدکننده بزرگ حامل‌های انرژی جهان است و میدان را برای عرض اندام دیگر صاحبان نفت تنگ کرده است.

جنگ نفتی ریاض و مسکو با از بین رفتن اوپک پلاس، همکاری غیراوپکی‌ها و اعضای کشورهای صادرکننده نفت رقم خورده است. کاهش تولید به قصد افزایش قیمت، طرح ریاض بود؛ طرحی که توافق اعضای اوپک را همراه داشت اما روسیه آن را در جلسه ششم مارس نپذیرفت.

اختلاف میان این دو بر سر سقف تولید سبب شد تا عربستان سعودی مسیری خلاف طرح کنترل قیمت پیش بگیرد. ریاض که پیش‌تر بر کاهش تولید اصرار داشت، سیاست افزایش حداکثری تولید را پیش گرفت و به این ترتیب به بازار شوکی تازه وارد شد.

عربستان سعودی تولیدش را به روزانه ۱۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه افزایش داده است. این رقم در ماه فوریه ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه بود. ریاض اعلام کرده که صادراتش را در ماه مه به ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز می‌رساند. این در حالی است که در حال حاضر هشدارهایی درباره تکمیل ظرفیت مخازن نفت در سراسر جهان به گوش می‌رسد.

آمار نشان می‌دهد که صادرات عربستان سعودی در سه هفته اول ماه مارس حدود ۷ میلیون بشکه در روز و در هفته چهارم حدود ۹ میلیون بشکه بوده است.

عربستان سعودی با اجاره چند ابرنفتکش‌ برای صدور بیش‌ترین حجم ممکن نفت خام خود آماده شده و در ماه مارس هم با هدف صادرات به اروپا، از مخازن ذخیره مصر بهره برده است.

در آن‌سو، رقیب چشم امیدی به آینده این جنگ نفتی ندارد. سخنگوی ریاست جمهوری روسیه به روشنی اعلام کرده که کرملین از شرایط بازار نفت راضی نیست. دیمتری پسکوف درباره گفت‌وگوی تلفنی ولادیمیر پوتین با همتای آمریکایی‌اش از اتفاق نظر با واشنگتن سخن گفته که شرایط قیمتی کنونی در بازار نفت به نفع دو کشور نیست. با این حال، روس‌ها پیشنهادی برای بهبود شرایط یا آشتی با طرف سعودی به زبان نیاورده‌اند.

• جنگ نفت؛ وقتی ریاض و مسکو به مصاف هم می‌روند
• روزهای پر تلاطم بازار نفت؛ 'شکل‌گیری ژئوپلتیک جدید' در بازار انرژی
• چرا ویروس کرونا موجب سقوط بهای نفت شده؟

حق نشر عکس Getty Images آمریکا بازنده زورآزمایی مسکو و ریاض؟

ایالات متحده آمریکا سال ۲۰۱۸ به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان بدل شد. در ماه گذشته با وجود کاهش بهای نفت در بازارهای جهانی، آمریکا ۱۳ میلیون بشکه نفت خام تولید کرده است. این رقم ۱۵۰ درصد بیش‌تر از تولید آمریکا در سال ۲۰۱۱ است.

دونالد ترامپ با آگاهی از اینکه ایالات متحده می‌تواند متضرر اصلی جنگ نفتی کنونی باشد در پی میانجیگری میان مسکو و ریاض برآمده است.

اگر هدف ریاض از افزایش عرضه و در نهایت آشفته کردن بازارهای جهانی، تسلیم شدن روسیه باشد در این میان، تا پیش از عقب نشینی رقیب، ادامه تولید نفت شیل آمریکا با خطری جدی رو به رو خواهد بود.

بهای نفت وست تگزاس اینترمدیت از سال ۲۰۰۲ میلادی تاکنون بیش‌ترین کاهش را داشته و نفت شیل به دلیل گرانی هزینه تولید، توان رقابت در بازار ندارد. همچنین به صرفه نبودن تولید نفت شیل برای شرکت‌های آمریکایی، در کنار سرمایه‌گذاری‌هایی کلان در این بخش است که ابعاد این زیان را دو چندان می‌کند.

رئیس جمهوری آمریکا گفته بود که این کشور دیگر "به نفت خاورمیانه احتیاجی ندارد". با ادامه این روند در بازار، جز بازگشت به گذشته‌ای نه چندان دور، چشم‌اندازی دیگر در برابر آمریکا متصور نیست. پیشی گرفتن دوباره واردات نفت از میزان صادرات آن، خبری ناگوار در شب‌های انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده خواهد بود.

• کرونا؛ پائین‌ترین قیمت نفت در ۱۸ سال گذشته
• روسیه و اوپک برای کاهش عرضه نفت به توافق نرسیدند
• ارزش سهام آرامکو به کمتر از قیمت عرضه اولیه رسید

چنبره کرونا بر بازار نفت

واقعیت این است که اگرچه عربستان سعودی و روسیه مسبب و آغازگر روند سقوط قیمت‌ها در بازارهای جهانی نفت بوده‌اند اما شیوع ویروس کرونا هم نقش به‌سزایی داشته است.

مسکو برای تامین درآمد و هزینه‌هایش به نفت ۴۲ دلاری و ریاض به نفت ۸۰ دلاری نیاز دارد. بودجه سالانه عربستان سعودی در قیاس با روسیه بیش‌تر به فروش نفت خام متکی است و این امر در قیمت مطلوب بازتاب یافته است.

عمده کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس هم از نفت ارزان متضرر می‌شوند. برآوردها نشان می‌دهد که نفت ارزان‌تر از ۴۰ دلار برای اقتصاد این کشورهای وابسته به درآمد نفت زیان بار است.

با وجود تمامی بدبینی‌ها به احتمال موفقیت آمریکا در میانجی‌گری میان ریاض و مسکو، بی تردید این روند سرانجامی خواهد داشت؛ این سرانجام اما تنها بخشی از ماجرا است.

همه‌گیری جهانی ویروس کرونا، سبب بلاتکلیفی در بازار شده است. بر کسی روشن نیست که شرایط ناشی از شیوع این بیماری تا چه زمانی ادامه می‌یابد و این به سقوط قیمت‌ها دامن زده است.

کرونا از مصرف و به تبع آن تقاضا در بازارهای جهانی کاسته است. کاهش چشمگیر مصرف سوخت هواپیما و تعطیلی شماری از پالایشگاه‌ها نمونه‌هایی از دلیل کاهش تقاضا است. این اتفاق همزمان با تلاش ریاض برای تسخیر هر چه بیش‌تر بازار بود. بسیاری این روزها‌ را آغاز فصل سرد بازارهای جهانی نفت می‌دانند؛ فصلی که پایانش از یک‌سو در گرو توافق ریاض و مسکو و از سویی دیگر رهایی از ویروس کرونا است؛ دو اتفاقی که زمان وقوع‌اش قابل پیش‌بینی نیست.