نگرانی‌ها در مورد روند صلح در افغانستان چه پاسخی دارد؟

در این نوشته که نویسنده که برای صفحه ناظران فرستاده معتقد است که امضای یک توافقنامه صلح میان حکومت و گروه طالبان به جنگ پایان می‌دهد اما "صلح واقعی روندی درازمدت است که پس از آن آغاز می‌شود."

حق نشر عکس Getty Images Image caption حکومت یک گروه صدنفری زندانیان طالبان آزاد کرد، ٩ مارس/مارچ

ایجاد تیم مذاکره کننده و ازدیاد فشارها بر گروه طالبان برای حضور در مذاکرات با جانب حکومت، باوجود چالشهای تاکتیکی در قسمت رهایی محبوسین به روند صلح جان تازه‌ای بخشیده است.

نگرانی‌های زیادی نیز در مورد گفتگوهای احتمالی صلح با گروه طالبان در میان مردم افغانستان همواره وجود داشته است. از جمله این‌که آیا واقعا روند فعلی، افغانستان را به صلح خواهد رساند؟ چه تضمینی وجود دارد که افغانستان دوباره به دهه نود بر نگردد؟ چگونه می‌توان به این نگرانی‌ها پاسخ داد و به مردم افغانستان اطمینان داد که تلاشهای موجود حداقل به ضرر آنها ختم نخواهد شد.

سه نکته باید واضح شود؛ منبع و توجیه نگرانی‌های کنونی چیست؟ مفهوم "صلح" نزد مردم و یا توقعات آنها از یک توافقنامه احتمالی صلح چیست؟ و مردم چه نقشی را می‌توانند در روند صلح بازی کنند؟

نگرانی‌ها در باره صلح بطور کلی دو دلیل دارد: اول. توقع مردم افغانستان از صلح با گروه طالبان ختم خونریزی و آتش‌بس دایمی در کشور است.

براساس فرضیه این دیدگاه، بیشتر جنگ و خونریزی فعلی توسط گروه طالبان انجام می‌شود. با امضای یک توافقنامه ختم این خونریزی محتمل است.

• محتوای توافقنامه آمریکا و طالبان چیست؟
• 'جهاد طالبان دیگر مبنا یا توجیه شرعی ندارد'

اما اتفاقات غم‌انگیزی مثل حمله به عبادتگاه شهروندان سیک در کابل که منجر به کشته شدن ٢۵ تن و زخمی شدن ٨ تن دیگر شد و مسئولیت آن را گروه طالبان نپذیرفت، تلاشهای کنونی برای صلح را زیر سوال می‌برد. چنین اتفاقاتی این پرسش را به میان می آورد که آیا صلح با گروه طالبان واقعا منجر به ختم جنگ و خونریزی در افغانستان خواهد شد و یا گروه‌های دیگری مانند داعش این جنگ را دوام خواهند داد؟

دوم. مردم افغانستان از گروه طالبان خاطرات وحشتناک در ذهن دارند. گروه طالبان در جریان حکمروایی در دهه نود میلادی حقوق بشر را به‌شدت نقض کرد.

تبدیل افغانستان به یک کشور ارواح میراث حکمروایی طالبان بود. هیچ تضمینی وجود ندارد که سیاست‌های سرکوب‌گرانه گروه طالبان تغییر کرده باشد. گزارش‌هایی از رفتار خشن و ضد حقوق بشری گروه طالبان نشر می‌شود که نشان می‌دهد طالبان امروز از لحاظ هویت ایدیولوژیک همان طالبان دیروز اند.

افغانها نگران اند که مبادا در چارچوب صلح با گروه طالبان ارزش‌های حقوق بشری و دستاوردهای مدنی افغانستان به شمول قانون اساسی و نظام جمهوریت در معرض خطر قرار گیرد، نگرانی‌ها نه‌تنها قابل درک‌اند بلکه برای روند صلح مفید اند.

حق نشر عکس Huw Evans picture agency Image caption اعضای گروه طالبان امضای موافقتنامه صلح آمریکا با طالبان را جشن گرفتند

نگرانی‌ها بدبینی یا منفی‌گرایی نیست بلکه "واقع گرایی" بر اساس چشم دیدها و شواهد تاریخی است. نگرانی‌ها می‌تواند در آسیب‌شناسی ابعاد مختلف روند صلح، رهبران حکومت و همچنان شرکای افغانستان را در سطح جامعه بین المللی آگاه سازد.

بطور کلی برای ختم یک جنگ دو گزینه وجود دارد؛ شکست یک جانب و پیروزی جانب دیگر و یا توافق هر دو جانب و صلح.. هر دو گزینه در تاریخ جهان و در کشورهای گوناگون استفاده شده و مطالعات زیاد در خصوص درجه موثریت هر گزینه وجود دارد.

گروه طالبان دوباره به یک تهدید استراتیژیک مبدل شد. حکومت و جامعه جهانی در اوایل راهکار دوام جنگ و شکست دوباره گروه طالبان بود، بعدها به وادار کردن طالبان به گفتگوهای صلح از طریق فشار نظامی روی آوردند که این روش نتیجه داده است.

دوم. افغانستان کنونی افغانستان دهه نود نیست. واقع بینانه نخواهد بود که فکر شود طالبان مانند زمان گذشته دوباره به قدرت بر می‌گردند. افغانستان فعلی دارای یک نظام جمهوری اسلامی مبتنی و پابند بر ارزش‌های اسلامی و حقوق‌بشری بوده و جامعه مدنی فعال، رسانه‌های آزاد، پوهنتون‌ها/دانشگاه‌ها، مکاتب، و فضاهای سیاسی و اجتماعی باز در آن شکل گرفته است.

گروه طالبان در جامعه عظیم افغانستان ادغام خواهد شد و مانند شهروندان عادی و یک گروه سیاسی باید برای رسیدن به آرمان‌های‌شان از راه مسالمت‌آمیز مبارزه کنند.

ایده طالبانیسم بر مردم افغانستان قابل تحمیل نیست. برعلاوه، منطقه و جامعه جهانی آماده پذیرش "امارت اسلامی" در افغانستان نیستند، و موقف‌شان را در این باره در اعلامیه‌های مختلف نشر کرده‌اند.

در صورت به ثمر رسیدن گفتگوهای صلح، این روند بهترین گزینه برای ختم خونریزی و جنگ در کشور است. در این نوشته با توجه به هدف و توقع از روند فعلی صلح از اصطلاح "ختم جنگ" بیشتر از "استقرار صلح" استفاده شده است، این دو مفهموم از هم قابل تفکیک هستند.

روند فعلی ممکن است جنگ را بعد از پایان مذاکرات موفقانه ختم کند اما، استقرار صلح هدف طولانی مدت خواهد بود که توقف و یا ختم جنگ زمینه را برای آن مهیا می‌سازد.

میان "نقطه عطف" در روند صلح و "دورنمای صلح" تفاوت وجود دارد. انجام موفقانه مذاکراتی که منجر به یک توافقنامه صلح شود را یک نقطه عطف در روند صلح توصیف کرده ام. بدین معنا که توافقنامه صلح برعکس نام آن الزاما منجر به صلح نمی‌شود. در هیچ جای دنیا، صرف امضای توافقنامه‌، یک صلح دایمی را بوجود نیاورده است.

توافقنامه‌ها معمولا صرف جنگ را توقف می‌دهند، نه این‎که حتی به آن نقطه پایان بگذارند. توقف جنگ فضا را آماده می‌سازد تا مردم یک جامعه روی استقرار صلح کار کنند.

صلح واقعی زمانی است که زخم‌های جنگ چهل ساله افغانها التیام بیابد، فقر از میان برداشته شود، عدالت برپا گردد، حقوق بشر در تمام نقاط افغانستان تضمین و عملی شود، خشونت های ساختاری محو شوند، جنایت در جامعه نباشد، دست مداخلات بیرونی در امور داخلی ما قطع گردد، و افغانستان به طرف رفاه گام‌های استوار خویش را بردارد.

حق نشر عکس Getty Images Image caption حتی با امضای توافقنامه صلح با طالبان، گروه‌های دیگر ممکن است به حملات‌شان ادامه دهند

صلح زمانی تحقق می‌یابد که شرایط برای آغاز دوباره جنگ به طور کلی از میان برداشته شود، و فضایی که در آن صلح حضور بسیار پررنگ‌تر و سنگین‌تر از جنگ داشته باشد. امضای یک توافق نامه هرگز این آرمانها را به مردم یک جامعه نمی‌دهد ولی می‌تواند از طریق ختم جنگ زمینه را برای دستیابی به این اهداف هموار ساخته و فضایی را بوجود آورد که به اثر آن گروه طالبان در افغانستان نوین باوجود اختلافها بتوانند ادغام گردند.

با درک این نگرانی‌ها و ارزیابی گزینه‌های بدیل بهترین راهکار برای ختم جنگ در افغانستان توافق صلح از راه مذاکرات میان حکومت و گروه طالبان می‌باشد. با آنکه این توافق سیاسی تمام دلایل جنگ و سایر خشونتهای ساختاری را از میان نخواهد برداشت. گروهک‌های تروریستی دیگری ممکن به حملات‌شان ادامه دهند. جنگ تمام‌عیار توقف خواهد کرد و منابع خشونت به مراتب کمتر و متفاوت خواهد بود. توقف جنگ در افغانستان فضا را برای استقرار صلح با یک تعریف فراگیر و طولانی‌مدت مهیا می‌سازد.

مشاهده نظرات