ما را در «خانه» چه می‌شود؟

یکی از تجربه های سخت جامعه جهانی در این شرایط به بحران کرونا بر می گردد که تقریبا تمام کشورهای جهان در گیر آن  شدند.بحرانی که ازابعاد مختلف تاثیرش را درجهان گذاشته است و آثار ماندگارترش به دوران پسا کرونا بر می گردد که در این یاداشت قصد ندارم به این موضوع بپردازم.

با توجه به نحوه شیوع و انتقال کرونا در جامعه یکی از مهمترین استرتژِی ها در کشورهای مختلف« ماندن مردم در خانه» بود تا از این طریق ضمن رعایت بهداشت فردی، بتوانند برای مدیریت بهداشت محیط های بیرون خانه هم تدابیری اتخاذ کنند.با توجه به اطلاع رسانی ایی که در این زمینه انجام شد «کمپین در خانه بمانیم »  راه اندازی شد.باتوجه به ترسی هم از این ویروس کرونا در جامعه افتاده بود تعداد قابل توجهی از مردم  در خانه ماندند.درایران باتوجه به همزمانی این بحران با عید نوروز که یک زمان تاریخی  و خاصی به مناست عید نوروز برای ایران هست و سفر  و دید و بازدید دوستان و اقوام و ... جایگاه ویژه ای دارد  چون کمی از فشار های کاری یک ساله دراین زمان کم می شود و اکثر مردم  در این مدت کوتاه تعطیلات به اصطلاح« خوش» هستند .کرونا نگذاشت آثار مثبت این تعطیلی در زندگی مردم خود را نشان دهد.

تعطیلی طولانی مدت  مدارس و دانشگاه ها و کسب وکار و ... هم موجب شد ماندن همه اعضاء خانواده در کنار هم خیلی طولانی شود و در واقع تجربه جدیدی را بسیاری از خانواده کنار هم داشته باشند.تجربه ابی که آمار ها نشان می دهد عوارض اجتماعی و روانی ناخوشایندی داشته باشد و آن افزایش خشونت ها و اختلافات و تعارضات در درون خانه ها بود.بر اساس نظر سنجی که مرکز افکار سنجی دانشجویان(ایسپا) جهاد دانشگاهی کشور به سفارش معاونت امور فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران از تاریخ 16 لغایت 19 فروردین سال 1399 انجام داده است نشان می دهد  «حال خانواده ها خوب نیست».

بر اساس یافته های این نظر سنجی در شانزده درصد از خانوارهای تهرانی تنش خانوادگی به سبب ماندندر خانه افزایش یافته است.همچنین یافته های دیگر این نظر سنجی گویای این است که در پنجاه و هشت درصد این خانواده ها تنش میان زن و شوهر افزایش داشته و چهل و شش درصد هم افزایش تنش میان والدین با فرزندان را تجربه کردند. تاملی ساده بر این یافته ها در کنار اطلاعات دیگری که توسط مسولین و کارشناسان سازمان های مختلف ارایه شده است نشان می دهد که خانواده که باید محلی برای کانون آرامش باشد(حداقل یکی از کارکرد هایش این می تواند باشد) تبدیل به کانونی برای ایجاد تنش شده است. به عبارت دیگر بسیاری از خانواده ها ما «تاب آور نیستندم.

قبل از بحران کرونا چون  زمان حضور  مشترک طولانی مدت همه اعضاء خانواده در کنار هم در یک روز به دلیل اشتغال های اعضاء خانواده در محیط های کاری بیرون از خانه، مدرسه، دانشگاه و ... کمتر بوده  ضعف مهارت ارتباطی اعضاء خانواده خود را کمتر نشان می داد ولی این حضور مشترک طولانی مدت نشان داد  که خانواده با نشاط داشتن که در آن تنش در حداقل ممکن باشد و تعارضات کمتر به اختلافات و خشونت ها به اشکال مختلف منجر شود، نیازمند داشتن مهارت هایی است که بدون یادگیری آن مهارت ها نمی توانیم با صفا و صمیمیت و آرامش کنار هم باشیم.از جمله این مهارت ها می توان به مهارت «گفت و گو در خانواده» اشاره کرد.

مهارتی که  باید آن را کسب کرد.با کسب این مهارت یاد می گیریم  که چگونه با سایر اعضاء خانواده درست صحبت کنیم، چگونه سوال بپرسیم و چگونه پاسخ سوالات را بدهیم، به دیگر اعضاء خانواده هنگام گفت وگو  احترام بگذاریم،به تفاوت ها در گفت و گو ها احترام گذاشته و توجه داشته باشیم. در کنار این مهارت، ضروری است مهارت های زندگی و ارتباطی را هم بیاموزیم تابتوانیم در برقراری ارتبط بین فردی با اعضاء خانواده درست رفتار کنیم، بتوانیم در مقابل استرس ها و هیجانات ناشی از این بحران و موضوعات دیگر خارج از شرایط بحران کرونا واکنش های منطقی نشان دهیم.

بیاموزیم تا در این شرایط که قرار است مدت طولانی کنار هم باشیم در مقابل موضوعات و نیاز ها و خواسته های همه چگونه تصمیم بگیریم که به حقوق همه توجه شود.چگونه خشم خود را کنترل کنیم که به نزدیک ترین عزیزان مان آسیب نزنیم . فراموش نشود زخمی که با انواع و اشکال مختلف خشونت ایجاد می کنیم آثار منفی ماندگاری خواهد داشت.بیایم از امروز خود را برای کسب این مهارت ها مسوول بدانیم و گام برداریم و دانش و مهارت های خود را برای خانواده بودن افزایش دهیم تا لذت در کنار هم بودن در خانه را بیش از پیش و بهتر از همیشه ببریم.لذتی که آثقارش نه فقط ذدر زندگی خودمان که در سایر نقش هایی که هر یک از ما در بیرون از خانه داریم ،نیز خود را نشان می دهد.

* رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
* منتشر شده در روزنامه شرق،  ۲۴ فروردین ۹۹