نقش آبخیزداری درحیات روستاهای هرمزگان

ساخت سیل بند وسدهای خاکی در نقاط مختلف استان آنقدر برای مردم اهمیت دارد که با احداث آنها و جمع شدن آب در پشت این سدهای کوچک کشاورزی و دامداری در مناطق روستایی شکل می‌گیرد و از مهاجرت بی رویه به شهرها جلوگیری می‌کند.

هرچند آب پشت این سدهای کوچک کم بود ولی رونق کار و تلاش در پایین دست هر منطقه‌ای را شکل می‌دهد، بطوری‌که برخی از مناطق مانند بشاگرد از طریق اجرای طرح‌های آبخیزداری اقدام به کشت محصولاتی با ارزش از جمله سیر می‌کنند که به عنوان یک محصول در بازار عرضه و تقاضا جا افتاده است.

با توجه به اینکه در استان هرمزگان ۸ هزار و ۶۵۱ سازه آبخیزداری به ظرفیت ۴۹۰ میلیون متر مکعب استحصال رواناب وجود دارد، این سدهای کوچک موجب تامین آب شرب اهالی و حتی احشام که سال‌ها در رنج خشکسالی بوده‌اند شده است و دیگر کمتر شاهد مرگ و میر و از بین رفتن نسل آنها خواهیم بود.

از مساحت هفت میلیون و۲۰۰ هزار هکتاری استان هرمزگان، شش میلیون و ۹۰۰هزار هکتار جزو عرصه‌های منابع طبیعی است که یک میلیون و ۸۰ هزار هکتار آن جنگل، چهار میلیون و ۹۳هزار هکتار مرتع و یک میلیون و ۵۶۵ هزار هکتار آن را بیابان تشکیل می‌دهد.

بر اساس گزارش‌های اداره‌کل هواشناسی هرمزگان، بیشترین و کمترین بارش های فروردین ماه ۹۹ در ایستگاه هواشناسی مربوط به شهرهای سردشت بشاگرد، سیریک، رودان، بستک، میناب، قشم، ابوموسی، جاسک، سیریک، کیش، لاوان، بندرعباس، حاجی آباد، بندرلنگه، پارسیان و بندرخمیر بوده است.

در بارش های اخیر شهرستان حاجی‌آباد با ۳۶.۶ میلی متر بیشترین میزان بارندگی را به خود اختصاص داده و در این مدت در بستک ۱۱.۳ میلی متر، رودان ۸.۵ میلی متر، پارسیان ۶.۵ میلی متر، خمیر ۶.۵ میلی متر، بندرعباس ۵.۲ میلی متر، قشم ۳.۹ میلی متر و میناب ۲.۸ میلی متر باران باریده است.

ذخیره‌سازی ۷۰میلیون مترمکعب آب در سازه‌های آبخیزداری هرمزگان 

به گفته مدیرکل منابع‌طبیعی هرمزگان، بارندگی های فروردین ماه امسال موجب ذخیره سازی ۷۰میلیون مترمکعب آب درسازه‌های آبخیزداری استان شد که خبر خوشی برای روستاییان محسوب می‌شود.

امید ذاکری افزود: جمع شدن این میزان آبگیری در سازه‌های شهرستان های رودان، سیریک و بشاگرد بر اثر بارش‌ها، معادل صددرصد سدهای هرمزگان را فرا گرفته است.

وی با اشاره به نقش مهم سازه‌ها در کنترل سیل و کاهش خسارات سیلاب اظهار داشت: افزون‌بر ۸ هزار و ۵۰۰ سازه آبخیزداری در هرمزگان احداث شده و یکی از راهکارهای مناسب برای کنترل سیل، تغذیه سفره‌های زیرزمینی و مدیریت روان‌آب‌ها است.

مدیرکل منابع طبیعی هرمزگان اظهار کرد: سال ۹۷ از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی افزون بر ۷۰۰سازه آبخیزداری با مشارکت های مردمی در استان ساخته شد که نقش مهمی در حفظ آب و خاک داشته است.

ذاکری با بیان اینکه سال گذشته سدهای کوچک مشارکتی در غرب استان و شهرستان های حاجی آباد، بندرعباس و بشاگرد ساخته شد خاطرنشان کرد: تا پایان تیرماه سال‌جاری با استفاده از اعتبارات صندوق توسعه ملی و همکاری اهالی منطقه، سازه‌های آبخیزداری بیشتری در استان احداث می‌شود.

بارش‌های فروردین‌ماه امسال ۱۰سازه آبخیزداری در قشم را پر آب کرد

رییس منابع طبیعی و آبخیزداری قشم گفت: در بارش‌های اخیر امسال ۱۰سازه آبخیزداری به میزان ۵۰۰هزار مترمکعب آبگیری شد و روستای گیاهدان با چهار سازه و ظرفیت ۴۵۰ هزارمتر مکعب، بیشترین میزان آبگیری را داشته است.

اکبر محمودی زاده افزود: در مجموع ۲۵۰ هزار مترمکعب از سازه های آبخیزداری گیاهدان آبگیری شد و همچنین با سازه روستای رَمچاه با ظرفیت ۳۰۰ هزار مترمکعبی، در پی بارش‌های اخیر ۱۰۰ هزار مترمکعب آب در آن ذخیره شده است.

رییس منابع طبیعی و آبخیزداری قشم اظهار کرد: همچنین سازه‎های روستاهای رَمکان و سَلَخ به ترتیب ۳۵۰ و ۵۰۰ هزار مترمکعب است که در مجموع ۱۰۰ هزار مترمکعب در آن‌ها آبگیری شد.

وی با اشاره به اینکه در شهرستان قشم ۳۲ سازه آبخیزداری وجود دارد خاطر نشان کرد: ۵۰ هزار مترمکعب از ظرفیت ۶۰۰ هزار مترمکعبی سازه روستای گُربدان نیز آبگیری شده است.

تاکید و حمایت استاندار از ایجاد سازه‌های آبخیزداری در هرمزگان

استاندار هرمزگان در شورای حفاظت از منابع آب و کارگروه آب کشاورزی ضمن تاکید بر ایجاد سازه‌های آبخیزداری در استان، حمایت دولت را برای این امر مهم اعلام کرد.

فریدون همتی با اشاره به ساخت ۸۰۰ سازه آبخیزداری در سال گذشته افزود: ایجاد این سدهای کوچک در مناطق روستایی با مشارکت اهالی آن، یکی از رویکردهای مهم دولت به شمار می‌رود.

وی بیان داشت: همچنین در سال۹۷ نیز ۷۰۰ سازه بزرگ و کوچک آبخیزداری با اعتبارات دولتی و مشارکت‌های مردم احداث شد که در نتیجه شاهد آبگیری خوبی پس از بارندگی‌های اخیر بودیم.

وی ادامه داد: سازه های آبخیزداری مزایای بسیاری از جمله جلوگیری از فرسایش خاک، تامین آب شرب روستاها، ایجاد محیط‌های مناسب برای گردشگری، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، تقویت کشاورزی و حفاظت از محیط زیست را به همراه دارد.

تلاش برای احداث کنترل رواناب‌های جدید در هرمزگان

رییس منابع طبیعی بندرلنگه در این زمینه گفت: از ابتدای سال جاری تا کنون با تلاش های بی وقفه، طرح آبخیزداری دیوار حفاظتی مرحله دوم صندوق توسعه ملی بخش لمزان ۷۰درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

سیامک آرمان افزود: این طرح با هدف مدیریت رواناب، کنترل سیلاب‌های فصلی و مقابله با پیامدهای ناشی از سیل شامل، عملیات احداث دیوار حفاظتی به ارتفاع ۲/۲۰ و عرض نیم متر بوده که در بخش لمزان از توابع شهرستان بندرلنگه اجرا می شود و اعتبار آن از محل صندوق توسعه ملی تامین شده است.

وی بیان کرد: همچنین احداث سازه، تقویت دیوار خاکی و اصلاح مسیر رودخانه در منطقه ارمک _ کندران بندرلنگه با هزینه ۳۲۱ میلیون ریال از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی، ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

رییس اداره منابع طبیعی بندرلنگه اظهار داشت: احداث سازه، تقویت دیوار خاکی و اصلاح مسیر رودخانه، به منظور آبگیری و ذخیره باران و افزایش پوشش جنگلی در اوایل بهمن ماه سال گذشته آغاز شده و طول ۲۰۰متر ارتفاع از مشخصات عملیاتی این طرح است.

آرمان خاطر ادامه داد: طرح مدیریت رواناب (بندسار خاکی) منطقه چاه مسلم و نخل یوسف بندرلنگه از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی با هدف تغذیه سفره های آب زیرزمینی، کنترل سیل، جلوگیری ازهدر رفت آب، فرسایش خاک و مقابله با پیامد های ناشی از خشکسالی به اتمام رسید.

وی تصریح کرد: عملیات اجرایی این طرح نیز شامل، احداث بند های خاکی با عرض( پایین ۹متر و بالا ۳متر)، طول ۲۳۰متر و ارتفاع ۱/۲متر به صورت عمود بر آبراهه ها، تا کنون ۹۵درصد پیشرفت داشته است.

پیشرفت ۶۰درصدی طرح مکانیکی حوزه آبخیز راونگ در میناب

رییس منابع طبیعی میناب نیز از پیشرفت فیزیکی ۶۰ درصدی طرح عملیات مکانیکی حوزه آبخیز راونگ در این شهرستان با تامین اعتبار از محل صندوق توسعه ملی خبر داد.

خسرو بهرامی نژاد گفت:  این طرح در فاصله ۳۰ کیلومتری از مرکز شهرستان میناب و در بخش مرکزی قرار گرفته که در کنترل و مهار سیل رودخانه راونگ تاثیر بسزایی دارد و می تواند موجب تقویت آبخوان ها، سفره های آب زیرزمینی و چاه های کشاورزی پایین دست شود.

وی اظهار کرد: این سازه دارای ۵/۶ متر ارتفاع، ۵متر ارتفاع مفید و ۹۶هکتار سطح حوزه آبخیز با توان ذخیره آب به حجم افزون بر ۳۵هزار مترمکعب در سال است.

فایده های ایجاد سازه‌های آبخیزداری در مناطق روستایی

به طور کلی می توان گفت عملیات آبخیزداری، خدمات با اهمیتی به مردم و منابع طبیعی ارائه می‌دهد که شامل، تامین منابع آب شیرین برای مردم شهرها و روستاها، تنظیم جریان منابع آبی، حفظ کیفیت آب، حفاظت از منابع طبیعی(آب، خاک و پوشش گیاهی) برای تامین معیشت مردم محلی، تامین انرژی(به عنوان مثال انرژی حاصل از آب) و حفاظت از تنوع زیستی و احیای آن است.

جنگل ها و درختان نقش مهمی در فرآیندهای هیدرولوژیکی در حوضه‌های آبخیز ایفا می‌کنند و حدود هفتاد درصد منابع آب شیرین موجود در جهان برای نیازهای شرب، کشاورزی، صنعتی و زیست محیطی، آبهای حوضه جلگه ای و کوهستانی به کمک آن ها فراهم می‌شود.

روابط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و محیطی گوناگونی بین قسمت‌های بالا و پایین یک حوضه آبخیز جریان دارد، به همین دلیل توجه به این ارتباط ها یکی از اصول کلیدی آبخیزداری است.

مدیریت آبخیزها با هدف حفظ خدمات زیست محیطی، به ویژه خدمات هیدرولوژیکی توسط حوضه‌های آبخیز موجب کاهش اثرات منفی پایین دست رودخانه‌ها می‌شود و در عین حال به افزایش بهره‌وری منابع و بهبود معیشت محلی می‌انجامد.

همچنین می‌توان عمده اهداف اجرای طرح‌های آبخیزداری را، مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز، کاهش فرسایش خاک و رسوب دهی، کنترل هرز آب‌ها، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، کاهش سیل خیزی و بهره‌وری بهینه از نزولات آسمانی، ارتقا ی آگاهی عمومی و توسعه مشارکت مردم، توسعه فعالیت‌های مطالعاتی، تعیین ضوابط و استانداردها و ارزیابی اثرات اقدام ها و تهیه برنامه جامع اصلاح کاربری و بهره‌برداری بهینه از زمین‌ها نام برد.