در هیاهوی کرونا، قیمت ریالی مازوت بی سرو صدا دلاری شد

حق نشر عکس Getty Images

در حالی که این روزها توجه اغلب رسانه‌های ایران کماکان به شیوع کرونا و حواشی آن متمرکز شده؛ دولت ایران اخیرا در مصوبه‌ای قیمت نفت کوره (مازوت) را تغییر داده است. این تصمیم پوشش چندانی در رسانه‌های داخلی ایران نیافت یا به انتشار تصویر و متنی از نامه هیئت وزیران خلاصه شد.

در نامه‌ای که به بی‌بی‌سی فارسی به نسخه‌ای از آن دست یافته قیمت روز هر تن متریک "نفت‌کوره ۲۸۰" برای مصرف داخلی بیش از ۱۳۶ دلار تعیین شده است.

افزایش نرخ نفت کوره به اوایل فروردین ماه امسال بر‌می‌گردد؛ زمانی که دولت یران در مصوبه‌ای به وزارتخانه‌های نفت، نیرو و سازمان برنامه و بودجه ابلاغ کرد که مبنای محاسبه قیمت عرضه نفت کوره از ریالی به قیمتهای روز بین‌المللی (دلاری) تغییر یابد.

شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران هم قیمت‌های جدید را از نوزدهم فروردین قابل اجرا اعلام کرد؛ تصمیم جدید دولت رسما به معنی حذف یارانه این سوخت است. بعضی تولیدکنندگان مصالح ساختمانی که مصرف کننده این سوخت هستند؛ البته گفته‌اند اجرای این مصوبه یک ماه به تعویق افتاده است ولی با وجود این تعویق هنوز دسترسی به قیمتهای قبلی برای خرید نفت کوره ندارند.

ISNAنیروگاه‌ها و کارخانه‌ها که طبق این مصوبه باید قیمت سوخت پایه خود را به دلار خریداری کنند؛ محصولات خود را باید به ریال بفروشند ولی در بخش محصولات ساختمانی امکان تعدیل قیمت‌ها نیستمدیر یک کارخانه تولید محصولات ساختمانی در ایران

در مصوبه جدید به نکاتی اشاره شده است؛ از جمله گفته شده قیمت عرضه داخلی نفت کوره بر مبنای نرخ دلار در سامانه نیماست.

اطلاعات سامانه سنا (سامانه نظارت ارز) وابسته با بانک مرکزی که نرخ ارز در بانکها و صرافی‌های مجاز را نشان می‌دهد، نرخ فروش دیروز(سی فروردین) دلار در سامانه نیما را را ۱۴ هزار و ۱۶۸ تومان اعلام کرده است.

قیمت متوسط فروش ماهانه دلار نیما سیزده هزار و ۶۹۹ تومان در این سامانه اعلام شده است.

بر اساس تصمیم جدید هیئت وزیران در صورت عرضه نفت کوره در بورس انرژی ملاک قیمت گذاری "نرخ معاملات در بورس" خواهد بود.

شرکت ملی نفت ایران قرار است ۳۵۰۰۰ تن نفت کوره (۳۸۰) را روز (دوم اردیبهشت/۲۱ آوریل) در رینگ بین‌الملل بورس انرژی عرضه کند.

موارد دیگری هم در مصوبه جدید برشمرده شده است؛ از جمله نفت کوره تحویلی به نیروگاهها "طبق رویه فعلی" است به این معنی که قیمت آنها تغییر نخواهد کرد.

گفته شده واحدهای صنفی، صنعتی و کشاورزی که به دلیل "نبود شبکه گاز" از نفت کوره استفاده می‌کنند بر اساس سهمیه این کالا را دریافت خواهند کرد؛ تعیین سهیمه این واحدها بر عهده کارگروهی از وزارت نفت و سازمان برنامه و بودجه است ولی اشاره‌ای به جزئیات و چگونگی تعیین این سهمیه نشده است.

بر همین اساس، اگر واحدهای صنفی، صنعتی و کشاورزی به دلیل کمبود عرضه گاز در شبکه مجبور به مصرف نفت کوره شوند نرخ این کالا مانند قبل "یارانه‌ای" خواهد بود.

در پی این افزایش قیمت، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی هفته پیش قیمتهای جدید را به زیرمجموعه‌ها ابلاغ کرد.

در نامه‌ای که به بی‌بی‌سی فارسی به نسخه‌ای از آن دست یافته و هفته پیش این شرکت آن را ابلاغ کرده، قیمت روز هر تن متریک نفت‌کوره ۲۸۰ برای مصرف داخلی بیش از ۱۳۶ دلار و نرخ ریالی آن یک میلیون و ۸۸۵ هزار تومان تعیین شده است.

در همین بخشنامه نرخ هر لیتر این کالا حدود ۱۸۳۲ تومان و نرخ دلاری آن ۱۳ سنت اعلام شده بود.

حق نشر عکس AFP Image caption نفت کوره به عنوان سوخت دوم بعضی نیروگاه‌ها عمل می‌کند

تبعات افزایش قیمت نفت کوره

نفت کوره یکی از مشتقات نفتی است که در مراحل تصفیه نفت خام حاصل می‌شود.

این کالا که یکی از مواد سوختی ارزان قیمت محسوب می‌شود، مصارف مختلفی دارد از جمله در کوره حمام‌ها، تنور نانواییها، موتور دیزل و بعضی نیروگاه‌ها.

نفت کوره همچنین به عنوان سوخت دوم نیروگاههای آبی و گازی مورد مصرف است؛ در فصل گرما و با افزایش مصرف آب و در فصل سرما با افزایش مصرف گاز؛ مازوت به عنوان سوخت دوم این نیروگاه‌ها عمل می‌کند؛ که البته دولت در مصوبه خود گفته قیمت عرضه این سوخت به نیروگاهها تغییری نخواهد کرد.

یکی از مصارف عمده نفت کوره بعضی از واحدهای تولید مصالح ساختمان است که به گاز دسترسی ندارند.

ماوزت در انواع مختلفی تولید می‌شود؛ در ایران نفت کوره ۱۸۰ و ۲۳۰ به عنوان سوخت سنگین دیزل‌های ثایت و متحرک و بعضی صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نفت کوره ۲۸۰ و ۳۸۰ به عنوان سوخت در نیروگاه هایی که در سیستم احتراق انها نفت کوره متوسط مصرف می شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حق نشر عکس Getty Images Image caption در آبان ماه پارسال؛ زمانی که دولت ایران قیمت بنزین را افزایش داد نرخ هر لیتر نفت کوره ۳۰۰ تومان اعلام شد.

نوع دیگر آن نفت کوره سنگین است که مورد استفاده آن در صنایع و نیروگاه هایی است که در آنها سوخت سنگین مورد استفاده است.

بر اساس بخشنامه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، قیمت این کالا بر اساس قیمتهای روز هفته پیش به لیتری بیش از ۱۸۰۰ تومان رسید که نسبت به قبل چند برابر افزایش قیمت داشته است.

در آبان ماه پارسال؛ زمانی که دولت ایران بطور ناگهانی قیمت بنزین را افزایش داد و به لیتری سه هزار تومان رساند؛ نرخ هر لیتر نفت کوره ۳۰۰ تومان اعلام شد.

قیمتهای جدید در حالی معرفی شده که دولت و صاحبان صنایع دو روایت متفاوت از ماجرا دارند.

دولت در حالی از سهمیه‌بندی نفت کوره (در صورت عدم دسترسی به گاز) در مصوبه اخیر سخن گفته که بعضی از تولیدکنندگان از جمله شاغلان در بخش مصالح ساختمانی درباره تبعات حتی کوتاه مدت این افزایش شدید قیمت نگرانیهای بسیار جدی دارند و حتی از احتمال ورشکستگی سخن می‌گویند.

یکی از مدیران کارخانه تولید مصالح ساختمانی در ایران به ‌بی‌بی‌سی فارسی گفته است: "نیروگاهها و کارخانه‌ها که طبق این مصوبه باید قیمت سوخت پایه خود را به دلار خریداری کنند؛ محصولات خود را باید به ریال بفروشند ولی در بخش محصولات ساختمانی امکان تغییر قیمتها نیست؛ این به معنی ورشکستگی بیش از ۶۰ درصد کارخانه‌هایی که در ایران در زمینه محصولات گچی در حال فعالیت هستند است."

او همچنین می‌گوید چنین تصمیمی عملا تولیدکنندگان مصالح ساختمانی را به ورشکستگی می‌کشاند؛ چرا که کارخانه‌هایی که با افزایش هزینه‌های تولید نظیر استخراج و مواد اولیه روبرو بودند؛ حالا با افزایش "حدود هفت برابری" قیمت سوخت هم مواجه شده‌اند.

به گفته تولیدگنندگان، افزایش قیمت اخیر بالا رفتن قیمت بعضی از نهاده‌های ساختمانی را در پی خواهد داشت.

• 'افزایش صادرات مشتقات نفتی ایران' با وجود تحریم‌های آمریکا
• کرونا؛ پائین‌ترین قیمت نفت در ۱۸ سال گذشته
• کرونا در ایران؛ تعداد معاملات مسکن در اسفند ماه کاهش یافت

بعضی از مقامهای دولتی البته نظر متفاوتی دارند؛ از جمله حمید حسینی، دبیر اتحادیه صادرگنندگان فرآورده‌های نفتی که معتقد است با وجود گاز "نفت کوره در داخل مصرف چندانی ندارد."

او گفته: "مصوبه جدید هیات دولت مبنی بر قیمت‌گذاری نفت کوره با نرخ های جهانی، قطعنا تاثیر قابل توجهی بر کسب و کار افراد سودجو و قاچاقچیان خواهد داشت اما این موضوع سبب کاهش فساد در حوزه فروش نفت‌کوره می شود."

اشاره آقای حسینی به افرادی بوده که با جمع آوری مازوت از نیروگاه ها این سوخت را به سایر محصولات تبدیل می‌کردند "که باعث اخلال در بازار می شد."

این اتحادیه همچنین پیشنهاد داده که قیمت نفت سفید هم آزاد شود.

نگاهی به نرخ بعضی از مصالح و نهاده‌های ساختمانی حکایت از افزایش قیمتها طی یک سال اخیر دارد.

مرکز آمار در گزارشی در این باره اعلام کرده در پائیز ۱۳۹۸ بعضی از این اقلام افزایش قیمت قابل توجهی را به نسبت پارسال تجربه کرده‌اند؛ از جمله اقلامی مانند بتن، شن، ماسه، گچ، سفال، موزائیک و سرامیک.

به عنوان مثال در گروه " سیمان ،بتن ،شن و ماسه" قیمتها در پائیز پارسال در مقایسه با همین فصل در سال ۹۷ قیمتها حدود ۳۵ درصد بالا رفته بود.

بر همین اساس گروه "گچ" شاهد حدود ۲۳ درصد افزایش قیمت در این مدت بود.

سایر مصالح هم کم و بیش تغییرات مشابهی داشتند؛ هر چند قیمت بعضی أقلام در مقیاس ماهانه با کاهش همراه بود.

حالا با اعمال تغییرات جدید؛ شاید افزایش قیمت دیگری درباره مصالح ساختمانی در راه باشد.

در بحث صادرات محصولات نفتی و مشتقات آن، خریداران نفت ایران عموما پالایشگاه‌ها هستند که قوانین سخت مرتبط با تحریمهای آمریکا با دقت رصد می‌شود ولی مشتریان محصولاتی نظیر نفت کوره می‌تواند هزاران واحد صنعتی کوچک یا مسکونی را دربر گیرد؛ امارات متحده عربی یکی از مشتریان اصلی این کالاست.

بعضی از گزارش‌ها حاکی از آن است که با وجود تحریم‌های واشنگتن علیه تهران، صدور مشتقات نفتی از ایران ادامه و افزایش یافته است؛ باید در نظر داشت که از ابتدای سال جاری میلادی قیمت نفت حدود ۶۰ درصد افت کرده است که اصلی‌ترین علت کاهش تقاضا به دلیل شیوع کرونا در جهان بوده است.

بعضی منتقدان می‌گوید با کاهش قیمت نفت و مشتقات آن در بازارهای جهانی چرا دولت ایران اقدام به کاهش نرخ سوخت نکرده است.

اقدام اخیر دولت در حالیست که تجربه نشان می‌دهد ایران خاطرات خوبی از افزایش قیمت سوخت به دلیل بار تورمی آن ندارد.

آخرین تغییر قیمت سوخت در ایران به آبان ماه پارسال بر‌می‌گردد زمانی که قیمت بنزین سه برابر شد و به سه هزار تومان رسید؛ توجیه این بود که قیمت سوخت در مقایسه با بسیاری از کشورهای همسایه ارزانتر است و با افزایش قیمت بنزین درآمدی حاصل می‌شود که بخشی از آن از طریق یارانه‌ها به دهکهای نیازمند جامعه بر‌می‌گردد.

نگاهی به تورم بخش حمل و نقل در آذر ماه، یک ماه پس از افزایش قیمت بنزین، تورم حمل و نقل با وجود وعده‌های دولت برای مقابله با افزایش قیمت نزدیک به ۱۵درصد افزایش یافت.