جزئیات ۸برنامه جهش تولید کشاورزی/پیش بینی خودکفایی در واکسن دامی

به گزارش خبرنگار مهر، برای تحقق «جهش تولید» بخش کشاورزی بیشترین ظرفیت را دارد و می‌تواند در تحقق این سیاست عملکرد مؤثری داشته باشد. محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز به این مساله اذعان داشته و عنوان کرده است: بخش کشاورزی از بیشترین ظرفیت و استعداد برای کاهش واردات و تحقق جهش تولید برخوردار است.

به اعتقاد کارشناسان بخش کشاورزی کشور می‌تواند علاوه بر تأمین نیاز داخلی، در توسعه بازارهای صادراتی و ارزآوری به کشور نیز نقش بسزایی ایفا کند که این عوامل می‌تواند در تحقق سیاست‌های جهش تولید مؤثر باشد. در همین زمینه با «علی کیانی راد»، رئیس مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصادکشاورزی وتوسعه روستایی وزارت جهادکشاورزی و عضو هیأت علمی پژوهشی گفتگویی را انجام داده ایم، که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد:

به طور خلاصه، تمرکز وزارت جهاد کشاورزی در سال جهش تولید بر روی چه مواردی است؟

- با توجه به اینکه بخش عمده واردات بخش کشاورزی در سال ۹۸ مربوط به دانه‌های، روغنی و ذرت، واکسن و داروهای دامی و تا حدودی نیز شکر است، ما باید در جهت افزایش تولید و کاهش واردات این محصولات گام برداریم که البته درباره برخی از محصولات این امکان وجود دارد و درباره برخی دیگر به دلایل شرایط اقلیمی با محدودیت‌هایی در حوزه تولید مواجه هستیم.

باید با استفاده از فناوری‌ها و تکنولوژی‌های روز در جیره غذایی طیور برای بخشی از ذرت وارداتی، جایگزین دیگری در نظر بگیریم و با این کار علاوه بر جلوگیری خروج ارز از کشور برای واردات ذرت، علاوه بر افزایش بهره‌وری هزینه تولید گوشت مرغ نیز کاهش خواهد یافت

به دلیل شرایط آب و هوایی کشور در یک برنامه ۵ ساله می‌توانیم در حوزه روغن به خوداتکایی ۵۰ درصدی دست پیدا کنیم. همچنین باید در جیره غذایی طیور برای ذرت جایگزینی پیدا کنیم چرا که آب بر بودن این محصول و شرایط آب و هوایی کشور اجازه خوداتکایی در این زمینه را به ما نمی‌دهد.

در جیره غذایی طیور دقیقاً قرار است چه تغییراتی اتفاق بیفتد و چگونه این کار را انجام می‌دهید؟

- باید با استفاده از فناوری‌ها و تکنولوژی‌های روز در جیره غذایی طیور برای بخشی از ذرت وارداتی، جایگزین دیگری در نظر بگیریم و با این کار علاوه بر جلوگیری خروج ارز از کشور برای واردات ذرت، علاوه بر افزایش بهره‌وری هزینه تولید گوشت مرغ نیز کاهش خواهد یافت.

آیا تمرکز شما تنها بر اجرای پروژه‌هایی خواهد بود که در یکسال آینده به نتیجه برسد یا اینکه پروژه‌های بلند مدت را نیز شامل می‌شود؟

- برخی از پروژه‌هایی که در راستای سیاست‌های جهش تولید اجرا می‌شود ممکن است در سالجاری به نتیجه برسد و برخی دیگر نیز ممکن است طی دو سال آینده و یا حتی بیشتر از آن، به سرانجام برسد.

سرفصل مهمترین برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در سال جهش تولید به منظور کاهش واردات و افزایش صادرات که پیش از این به آن اشاره کردید، چیست؟

- از جمله مهم‌ترین برنامه‌هایی که امسال در راستای تحقق سیاست‌های جهش تولید برای اجرای آن برنامه‌ریزی شده است، استفاده از آب سبز (آب باران) است که بتوانیم گندم، جو، علوفه و حبوبات بیشتری از این طریق تولید کنیم، ضمن اینکه مقداری از گندم تولید شده با رعایت مواردی می‌تواند جایگزین ذرت در جیره غذایی طیور شود.

افزایش تولید شکر از دیگر برنامه‌های وزارت جهادکشاورزی در این حوزه است، ما سال ۹۷ نیز در حوزه شکر به آستانه خودکفایی رسیدیم اما به دلیل عدم قیمت گذاری مناسب و همچنین وقوع سیل از برنامه عقب افتادیم.

پیش بینی می‌کنید که تا چند سال آینده عقب ماندگی در حوزه شکر جبران شود و بزرگترین موانعی که بر سر راه خودکفایی شکر وجود دارد، چیست؟

- امیدوار هستیم طی حدود دو سال آینده عقب ماندگی در برنامه تولید شکر را جبران کنیم. بحث مهم در این زمینه، نیاز به احداث سه کارخانه در خوزستان و ایلام است که اگر بتوانیم این کارخانجات را احداث کنیم مشکل حمل چغندر قند تا مسافت‌های طولانی حل می‌شود و به خودکفایی در تولید شکر کمک زیادی خواهد کرد.

به خوداتکایی ۵۰ درصدی در حوزه تولید دانه‌های روغنی اشاره کردید، چه برنامه ریزی برای تحقق این هدف شده است؟

- طی سالیان گذشته اقدامات بسیار خوبی در حوزه تولید کلزا انجام شده و توسعه کشت کلزا می‌تواند در افزایش ضریب خوداتکایی دانه‌های روغنی نقش بسزایی ایفا کند، ضمن اینکه کنجاله آن نیز می‌تواند در جیره غذایی دام و طیور مورد استفاده قرار بگیرد.

در زمینه توسعه محصولات گلخانه‌ای و گسترش صادرات در این حوزه، چه اقداماتی را مدنظر دارید؟

- تولید بذور هیبریدی بویژه برای محصولات سبزی و صیفی می‌تواند منجر به جهش تولید در محصولات سبزی و صیفی و محصولات گلخانه‌ای شود و توسعه صادرات را نیز به دنبال داشته باشد.

به واردات گسترده واکسن و داروهای دامی در سال ۹۸ اشاره کردید و اینکه کاهش واردات در این زمینه مدنظر است. آیا خودکفایی در حوزه واکسن و داروهای دامی در کشور ما میسر است؟

- براساس تفاهم نامه‌ای که با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری منعقد شده در حوزه تولید آفت‌کش‌های زیستی و شیمیایی، واکسن، دارو و مکمل‌های دام و طیور با شرکت دانش بنیان همکاری خواهیم داشت که این همکاری و توسعه تولید منجر به تحقق سیاست‌های جهش تولید می‌شود و صرفه جویی ارزی را به دنبال دارد.

امیدواریم طی دو تا سه سال در حوزه واکسن، دارو و مکمل‌های دام و طیور و آفت کش‌های زیستی و شیمیایی به طور کامل خودکفا شویم و صرفه جویی ارزی زیادی در این حوزه رخ دهد

این امکان وجود دارد که کشور در حوزه واکسن و داروهای دامی به خودکفایی کامل برسد. شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند چنین سیاستی را تحقق ببخشند ضمن اینکه یکی از مهم‌ترین برنامه‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که امسال با همکاری وزارت جهاد کشاورزی در بخش جهش تولید اتفاق می‌افتد همین افزایش تولید واکسن، دارو و مکمل‌های دام و طیور، بذور هیبریدی و آفت کش‌های زیستی و شیمیایی است. از سال گذشته که این کار شروع شده به نتایج خوبی دست یافتیم و امیدواریم طی دو تا سه سال در حوزه واکسن، دارو و مکمل‌های دام و طیور و آفت کش‌های زیستی و شیمیایی به طور کامل خودکفا شویم و صرفه جویی ارزی زیادی در این حوزه رخ دهد.

گفته می‌شود توسعه صادرات از برنامه‌های مهم در سال جهش تولید است، علاوه بر تولیدات گلخانه‌ای در کدام حوزه‌های کشاورزی از چنین پتانسیلی برخوردار هستیم؟

- از سال ۹۲ به بعد نیز توسعه گلخانه‌ها، توسعه تولید محصولات باغی بویژه در اراضی شیبدار در دستور کار قرار دارد علاوه بر این در بخش شیلات و آبزیان و بویژه پرورش ماهی در دریا (قفس) و نیز توسعه تولید گیاهان دارویی ظرفیت‌های خوبی برای گسترش صادرات وجود دارد. این برنامه‌ها از گذشته شروع شده و در کوتاه مدت نیز به نتیجه خواهد رسید.

اشاره کردید به این مساله که برخی از برنامه‌ها بلندمدت هستند و قرار نیست ظرف یکسال به نتیجه برسند.

- زراعت چوب یکی از برنامه‌های مهم ما در این زمینه است، همچنین در حوزه تولید گوشت مرغ، احیا و توسعه مرغ لاین از برنامه‌هایی است که در صورت تحقق آن می‌توانیم حلقه مهمی از زنجیره تولید را احیا نموده و با تولید حجم قابل توجهی گوشت مرغ، علاوه بر تأمین نیاز داخل صادر کنیم و از ارز آن نیز استفاده نمائیم. البته تحقق تمامی این برنامه‌ها بستگی به ایجاد و تکمیل زنجیره‌های ارزش دارد و در تمامی این برنامه‌ها، توسعه و حمایت از زنجیره‌های ارزش در نظر گرفته شده است.

جهش تولید گوشت مرغ از طریق احیا و توسعه مرغ لاین در دستور کار ما قرار دارد. مذاکرات این کار نیز از ابتدای سال انجام شده، تغییر ترکیب جیره غذایی طیور نیز در دستور کار است

علاوه بر این، نیازمند برخی هماهنگی‌ها و ثبات در سیاست‌های اتخاذ شده در خارج از مجموعه وزارت جهاد کشاورزی نیز هستیم. به عنوان مثال در حوزه سیاست‌های تجاری که هم اکنون در دایره مسئولیت وزارت صمت است، نیازمند هماهنگی‌های بیشتری هستیم. به عنوان مثال ممنوعیت صادرات نباید به صورت ناگهانی اعمال شود و تعرفه‌های صادراتی نیز باید کاملاً از قبل مشخص و اعلام شده باشد. خودتحریمی و عدم ثبات در سیاست‌های تجاری باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی می‌شود و جهش تولید نیز محقق نمی‌شود.

چه راهکاری توصیه می‌کنید که با توجه به شرایط ویژه کشور بتوانیم در حوزه صادرات موفق عمل کنیم؟

- ما باید حداقل با کشورهای اطراف خود روابط سیاسی پایدار داشته باشیم تا بتوانیم توسعه صادرات و ارزآوری گسترده در این بخش برای کشور داشته باشیم. همچنین بانک مرکزی باید تمهیداتی را در نظر بگیرد که صادرکنندگان بتوانند بخشی از ارز حاصل از صادرات محصولات کشاورزی را برگردانند و در داخل بخش آن را سرمایه گذاری کنند.

آیا منظور شما این است که پیمان سپاری ارزی برای صادرکنندگان بخش کشاورزی لغو شود؟

- یا پیمان سپاری ارزی لغو شود و یا اینکه خود صادرکنندگان بخش کشاورزی بتوانند از طریق توسعه زنجیره‌های ارزش یا کشاورزی قراردادی نهاده‌های مورد نیاز بخش را از محل ارز حاصل از صادرات محصولات کشاورزی وارد کنند. همچنین در حوزه توسعه ماشین آلات و ادوات کشاورزی که تحت نظارت وزارت صمت است باید تجدیدنظر شود و هماهنگی بیشتری بین وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی در این حوزه وجود داشته باشد.

برنامه وزارت جهاد کشاورزی در حوزه توسعه مرغ لاین با توجه به تأکیدی که مقام معظم رهبری در این زمینه داشته اند، چیست؟

- جهش تولید گوشت مرغ از طریق احیا و توسعه مرغ لاین در دستور کار ما قرار دارد. مذاکرات این کار نیز از ابتدای سال انجام شده، تغییر ترکیب جیره غذایی طیور نیز در دستور کار است و اگر بتوانیم مرغ را در سایز استاندارد تولید کنیم، پتانسیل‌های بسیار خوبی برای صادرات وجود دارد.

قبلاً اشاره کرده بودید که برنامه‌های جهش تولید قرار است بدون اتکا به منابع دولتی محقق شود، چگونه این امر محقق خواهد شد؟

- یکی از الزامات تحقق برنامه‌های جهش تولید این است که کمتر به منابع دولتی و همچنین ارز دولتی متکی باشد. این منابع می‌تواند از تمهیداتی که در بودجه دیده شده مثل تبصره هجده قانون بودجه تأمین شود که امسال نیز گشایش خوبی در این زمینه اتفاق افتاده است.

خودتحریمی و عدم ثبات در سیاست‌های تجاری باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی می‌شود و جهش تولید نیز محقق نمی‌شود

در واقع برنامه‌های جهش تولید برشی از پروژه‌های اقتصاد مقاومتی است که از سال ۹۳ اجرای آن شروع شده است. این برنامه‌ها قرار است با مدیریت جدید در همان راستای پروژه‌های اقتصاد مقاومتی پیش رود و با تمرکز روی دو هدف کاهش واردات و توسعه صادرات باشد. قرار است در حوزه اجرا بخشی از کارها به خود مردم واگذار شود ضمن اینکه شرکت‌های دانش بنیان که عمدتاً بخش خصوصی هستند نقش مهمی در اجرای این سیاست‌ها دارند و بنا است این شرکت‌ها نیز در ارتباط مستقیم با خود مصرف کنندگان و مردم قرار بگیرند.

اشاره کرده بود که قرار است برنامه‌های جهش تولید هفته آینده برای تصویب به سازمان برنامه و بودجه فرستاده شود، کدام برنامه‌ها برای این منظور به سازمان برنامه و بودجه فرستاده می‌شود؟

- در نسخه مقدماتی برنامه جهش تولید ۸ برنامه در این حوزه تدوین شده و قرار است طی هفته آینده جهت تصویب به سازمان برنامه و بودجه فرستاده شود. این ۸ برنامه شامل ۵۲ پروژه است که سرفصل‌های کلی آن استفاده از فناوری آب سبز برای جهش تولید گندم، جو، علوفه و حبوبات، جهش تولید شکر، جهش تولید پنبه، جهش تولید دانه‌های روغن و کنجاله، جهش تولید بذر هیبرید سبزی و صیفی، جهش تولید کود، جهش تولید آفت کش‌های زیستی و شیمیایی، جهش تولید واکسن، دارو و مکمل‌های دام و طیور، جهش تولید محصولات باغبانی، گلخانه‌ای و نیز گیاهان دارویی، جهش تولید در صنایع تبدیلی و تکمیلی، جهش تولید در حوزه شیلات و آبزیان، جهش تولید چوب از طریق توسعه زراعت چوب، افزایش تولید پیله تر ابریشم و جهش تولید مرغ گوشت لاین است. برای پشتیبانی تمام این برنامه‌ها، اجرای دو برنامه حمایتی تعریف شده است که یکی از برنامه‌ها اجرای عملیات آب و خاک و زیربنایی و دیگری تکمیل و توسعه زنجیره‌های ارزش در قالب کشاورزی قرار دادی است.

آقای کیانی راد، برخی از کارشناسان حوزه کشاورزی معتقدند که کشاورزی کشور نیاز به یک جراحی و مدرن سازی دارد و تا زمانی که در بخش زیرساخت‌ها و اصول علمی اولیه نتوانیم اقدامات لازم را انجام دهیم، در بخش برنامه‌های کلان با مشکل مواجه خواهیم شد. به عنوان مثال بخش کشاورزی کشور همچنان از اجرای یک برنامه مدون و دقیق الگوی کشت بی بهره مانده درحالی که اجرای یک الگوی کشت مناسب می‌تواند در تحقق این سیاست و همچنین تأمین امنیت غذایی کشور بسیار مؤثر باشد. ضمن اینکه ساماندهی حضور محصولات ایرانی در بازارهای صادراتی نیز با اجرای طرح مذکور قابل انجام خواهد بود.

- مباحث مطرح شده از سوی برخی کارشناسان مبنی بر اینکه در کشور ما طرح الگوی کشت اجرا نمی‌شود قابل تأمل است. الگوی کشت مشخصات و مختصات خاص خود را دارد، اگر در کشور برنامه کشت وجود نداشت پس این حجم تولید چگونه اتفاق می‌افتد؟ ضمن اینکه الگوی کشت برنامه‌ای است که کشاورزان می‌توانند آن را اجرا کنند یا اجرا نکنند و در بخش کشاورزی نمی‌توان بهره برداران را وادار به اجرای الگوی کشت کرد. در واقع سیاستگزاران باید با سیاست‌های تشویقی و هدایتی کشاورزان را به اجرای طرح الگوی کشتی که مورد نظر دولت است و باعث استفاده بهینه از منابع آب، امکانات موجود، خاک و … می‌شود، ترغیب کنند.

چه الزاماتی برای عملیاتی شدن این مساله وجود دارد؟

- نیاز به راهکارهای ارشادی و تشویقی وجود دارد. باید به مرور زمان به سمتی حرکت کنیم که مشارکت تولیدکنندگان و بخش خصوصی را در این زمینه داشته باشیم. در تصمیم گیری ها و سیاست‌های بخش ثبات کامل وجود داشته باشد و هیچ تصمیمی اتخاذ نشود مگر اینکه نظر کلیه فعالان در طول زنجیره ارزش و بخش خصوصی را مورد توجه قرار دهیم و بخش کشاورزی را به صورت زنجیره ارزش مدنظر داشته باشیم نه اینکه به شکل جزیره‌ای به قسمتی از حوزه کشاورزی توجه و از بخشی دیگر غفلت کنیم. ضمن اینه الگوی کشت یک برنامه دائمی نیست و سیاست‌های آن با توجه به شرایط کشور مرتب تغییر می‌کند. به عنوان مثال تا زمانی که فاز اول طرح ۵۵۰ هزارهکتاری در خوزستان افتتاح نشده بود یا بارش‌های مناسبی در منطقه نداشتیم، محدودیت‌هایی در زمینه کشت برخی محصولات اعمال می‌شد. بعنوان مثال اگر برنج در این منطقه کشت می‌شد مورد هیچگونه حمایتی از سوی دولت نبود.

بنابراین امسال کشت برنج در منطقه بلامانع خواهد بود؟

- بله. امسال باتوجه به افتتاح فاز اول طرح ۵۵۰ هزارهکتاری در سطح ۲۹۵ هزارهکتار و نیز بارش‌های خوبی که در منطقه اتفاق افتاده هم کشت گندم می‌تواند در منطقه توسعه بیشتری یابد و هم کشت برنج بلامانع خواهد بود.

در نسخه مقدماتی برنامه جهش تولید ۸ برنامه در این حوزه تدوین شده و قرار است طی هفته آینده جهت تصویب به سازمان برنامه و بودجه فرستاده شود. این ۸ برنامه شامل ۵۲ پروژه است

با افتتاح فاز اول طرح ۵۵۰ هزارهکتاری در خوزستان، کشت گندم در بسیاری از اراضی که قابلیت کشت نداشتند، اتفاق افتاده و میانگین عملکرد گندم به ۵ تن در هرهکتار رسیده است، ضمن اینکه زمین‌هایی که در معرض سیل قرار داشته محل مناسبی برای کشت برنج است. بنابراین خوزستان می‌تواند امسال حدود ۵۰۰ هزارتن برنج تولید کند که باتوجه به این شرایط امسال پیش بینی می‌شود حدود ۲.۶ تا ۲.۷ میلیون تن برنج در کل کشور تولید شود.